Ísafold - 03.01.1917, Blaðsíða 1

Kemur út tvisvar
' ( viku. Verí5árg.
5 kr., erlendis T1/^
'• kr. eða 2 dollar;borg-
Ist fyrir miðjau júlí
erlendis fyrirfram.
, Lausasala 5 a. eint.
XLIV. árg.
ísafoldarprentsmiðja. Ritstjóri: Ólafur Björnsson.

Reykjavít, miðvikudagim 3. janiiar 1917
Talsími nr. 435.
Uppsögn (skrlfl.
bundin við áramót,
er óglld nema kom-
in só til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
8Ó kaupandi skuld
laus vlð blaðið.
1. tölnblað
Viljirðu eiga >Bil« þá hlýddu eðlistilvisan
þinni. hún segir »þú skalt kaupa*
FORD ITOURING CAR og neitaðu ekki
fijálium þór um þann hag og ánægju sem það
getur veitt þér.
Timinn er peningar, og Ford Tonring Car
eykur verðgildi tíma og peninga. Ford bilar
■erul édýrastir allra bíla, léttir að stjórua og
auðveldastir i viðhaldi.
Ford bilAr eru beztu fólks- og flutnings-
tæki sem komið haía til landsins, og fást að
eins hjá'Jundirrituðum, sem einnig selur hin
heimsirægu DUNLOP DEKK og SL0NGUR
fyrir allar tegundir bila.
P. Stefánsson,
Lækjartorgi 1.
AlþýðufóLbókasaín Templarae. 8 kl. 7—9
hosrgarstjóraskriÍBt. opin da*l. 10-12 og 1-8
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10-12 og 1—5
Bæiargjaidkerinn Laatásv. 6 kl. 10—12 og 1—5
íslandsbanki opinn 10—4.
J5LF.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8árd.—lOuiðd.
Alm. fundir tíd. og sd. ö*/s siðd.
Landakotskirkja. Gnðsþj. 9 og « á helgam
L&ndakotBspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Jj&ndsbankinn 10—8. fíankastj. 10—12
Landsbókasafn 12—8 og 6—8. Otlán 1—8
Landsbúnaðaríélagsskriístofan opin frá «2—2
Landsféhirðir 10—2 og 6—6.
Landsskjalasafnið hvern virkan dag kl. 12—S
Landssiminn opinn dagiangt (8—9) virka dags
helga daga 10—12 óg 4—7.
Listasafnið opið sd., þrd. og fimtud. kl. 12—2
Jláttúrugripasafnið opið 1 */s—sá»/s á
Fósthúsið opið virka d. 9—7, sunnud. 9—1.
Samábyrgð Islands kl. 1- 5.
gtjórnarráðs8krif8tofurnar opnar 10—4 dagl
Talstmi fíeyk.jHvIkur Pósth. 8 opinn 8—12.
Vifilstaðahælið. Heimsóbnartlmi 12—1
^>jóðmenjasafnið opið sd., þrd. og fid. 12—2
Ófrilar-annáll.
1—8 desember.
Stjórnarrask Breta.
Hér á dögunum sendi Lloyd
•George hermálaráðheri’ann brezki
þau boð, að hann krefðist þess,
að breytt yrði til með hið núver-
andi stjórnarfyrirkomulag, og jafn-
vel að nokkrir af hinum æðstu
yaldsmönnum Breta legðu niður
völd. Að öðrum kosti vildi hann
ekkert vera riðinn við stjórn rík-
isins.
Undanfarna mánuði hafa völd
hans og hylli meðal brezku þjóð-
arinnar farið dagvaxandi. Eftir
hið sviplega fráfall Kitcheners lá-
varðar i vor tók Lloyd George
-við störfum hans og leysti verk
sitt framúrskarandi vel af hendi.
Deilur þær, er risu útaf stjórn-
málum íra í vor, jafnaði hann
-einnig af rnikilli snild.
Nú eru- völd hans svo mikil,
að hann býður sér að heimta
endurbætur á æðstu stjórn ríkis-
ins, jafnframt því sem hann læt-
ur í ljósi óánægju sína á stjórnar-
aðferðum helztu og stjórnmála-
manna Breta, svo sem forsætis-
ráðherrans sjálfs Asquith, er
verið hefir í þeirri stöðu alt frá
því 1908. Ef hann fengi ekki
vilja sínum framgengt, ætlaði
,hann að leggja niður völd sín.
Fáum hefir víst komið til hug-
ar, að hann losnaði við ráðherra-
iign. Alment er hann talinn
Bretum mest ómissandi af öllum,
er við völd sitja.
Aðfinslur Lloyd George voru
aðallega þær, að herstjórn Breta
væri of sein í svifum. Yfirstjórn
hermála hefir verið í höndum 12
manna nefndar, sem er kjörin úr
flokk ráðherranna.
En Lloyd George heimtaði, að
í herráði þessu yrðu að eins einir
4 menn (meðal annars hann —
eins og verið hefir). Jafnframt
yrði herráðinu gefnar frjálsari
hendur. Leit hann svo á, að
bollaleggingar og nákvæmar
ihuganir ráðsins tefði svo fyrir
öflugri og skjótráðri herstjórn,
að Bretar mættu ekki lengur við
það una.
Svo fór sem marga varði, að
Asquith gamlí sagði af sér, og
leitaðist konungur þegar við að
fá óskum Lloyd George fulinægt.
Eftir nokkrar bollaleggingar er
það nú fullyrt, að Lloyd George
verði sjálfur forsætisráðherra, en
mikill hluti hÍDS fyrra ráðuneytis
haldi völdum.
Kurr hefir og heyrzt í Bretum
gegn flotastjórninni. Þykir þeim
linleg vörnin gegn þýzku kaf-
bátunum. Matvara hækKar óð-
fluga í verði á Englandi, vegna
þess hve aðflutningar minka,
vegna þess að nökkvarnir sökkva
í sífellu aragrúa af flutningaskip-
nm til Englands.
Má búast við snarpari aðgerð-
um, er Lloyd George hefir tekið
hina æðstu stjórnartauma
Frakkar hugsa vel til stjórner
hans. Aftur á móti hefir heyrzt
að þeim sé farinn að þykja her-
konungur sinn Joffre vera orðinn
linur í sóknum.
Hörmungar Rúmena.
Þann 4. des. var kirkjuklukk-
um hringt um alt Þýzkaland að
boði keisarans. Var svo fyrir-
skipað til þess að fagua sigri
Miðveldanna, er þeir unnu dag-
inn áður á Rúmenum við Arges-
fljótið.
Undanfarna daga höfðu þeir
Miðveldismenn vaðið áfram alt
austur að fljótinu, en á eystri
bakka þess höfðu Rúmenir búist
til varnar. Vonuðu nú Samherj-
ar hátt og í hljóði, að þarna gætu
Rúmenir veitt herliði Mackensens
öfiuga móttöku. En vitanlegt
var, að kæmust þeir yfir fljótið,
yrði þeim hægðarleikur að vinna
Bukarest, höfuðborg Rúmeníu, sem
er örskamt austanvið við Arges-
fljótið.
En Rúmenir urðu skjótt að láta
undan siga — og þ. 6. des, tóku
Miðveldismenn Bukarest.
Var lítið gert að því að verja
borginna — og er talið, að það
hafi verið einna skynsamlegasta
bragð Rúmena í þessum ófriði.
Varnarvirki borgarinnar voru öll
með gömlu sniði, og brendu Rú-
menir sig á þvi skömmu eftir
friðarslitin, er Miðveldaherinn
vann á köstulum þeirra í Do-
brudscha, að slík varnarvirki
væru þeim til ils eir.s og stæðust
skamma stund gegn stórskotum
Miðveldanna.
Hafa Þjóðverjar ekkert minst
á herfang það, er þeir hafa náð
í Bukarest og er því talið likleg-
ast, að Rúmenir hafi búist við því
fyrir nokkru, að þeir yrðu að
yfirgefa borgina og tekið það
fémætasta með sér norður á bóg-
inn.
En þó lítið hafi verið um her-
fang í Bukarest, hafa Miðveldin
fengið geysilegar birgðir korn-
matar í Rúmeníu. Steinoliuupp-
sprettur eru einnig innan vald-
sviðs þeirra þar, er koma þeim i
mjög góðar þarfir.
Rúmenir búast nú til varnar
við Buzeau-fljótið.
I sambandi við hrakfarir Rú-
mena má geta þess, að nýlega
lýsti forsætisráðherra Rússa Tre-
poff því yfir í dúmunni rússnesku,
að Bretar og Frakkar væru búnir
að ákveða þeim — Rússum —
sigurlaunin. Þeir ættu að fá yfir-
ráð yfir Miklagarði og fá þanhig
opna sjóleið til Miðjarðarhafs. —
Ekkí ólíklegt, að þessi ráðstöfun
eigi að ýtá undir Rússa tii lið-
veizlu við Rúmeni.
Bardagar i Aþenuborg.
Aldrei hafa verið eins alvar-
legar skærur í höfuðstað Grikkja
og þessa daga. Eins og áður er
minst á, heimtuðu Samherjar af
Grikkjum, áð þeir létu af hendi
við þá allan vopnaforða og skot-
færa, er þeir hefðu geymt. Fengu
þeir umhugsunarfrest til 1. des.
Nokkrum tímum áður en frest-
urinn var útrunninn kom sá boð-
skapur til sjóliðsforingjans Four-
net, er ræður yfir flota Sam-
herja, er hefir bækistöð sína
fyrir utan Aþenuborg, að gríska
stjórnin neitaði því að láta af
hendi vopnin.
Að því búnu var lið sett á
land úr skipunum, er hélt áleiðis
til borgarinnar. Var það snemma
morguns þ. 1. des. Er lið Sam-
herja átti skamt eftir þangað,
komu vígbúnir Grikkir á móti
þeim og laust þegar í bardaga.
Lið það, sem fyrir var í borg-
inni, varð þá að hörfa undan
ofurefli Samherja, er réðst áfram
til borgarinnar og áleiðis til kon-
ungshallarinnar. Frá gluggum
og undan húshornum fékk Sam-
herjaliðið þó mörg skeyti hættu-
leg. Er á daginn leið, var alt í
uppnámi í borginni — ýmist bar-
ist eða flúið.
Að afliðandi hádegi sat kon-
ungur á ráðstefnu með ráðherrum
sinum í höll sinni, en skothriðin
dunaði alt í kring. Boðaði hann
Fournet til sin. Komust þá á
sættir með þeim — í bili, og skip-
aði Fournet mönnum sínum að
snúa til skipanna aftur. En svo
mikil heift var í liði Grikkja, að
þeir skutu á Samherja eftir sem
áður, unz nótt skall á, og þeir
sáu ekki lengur til.
Síðan hefir verið róstusamt i
Aþenu. Einkum hefir verið gert
talsvert að því að ganga í skrokk
á fylgi8mönnum Venizelosar, sem
enn eru þar í borginni.
Athæfi Samherja er talið eitt-
hvað hið vítaverðasta, er þeir
hafi enn framið við hlutlauea
þjóð — og lítt sæmilegt þeim er
heita vilja »verndarmenn smá-
þjóðanna*.
Tvö blöð koma út at ísa-
told í dag, nr. 1 og 2.
Íslenzk náttúrufræði
og
r
Eggert Olafsson.
Á aðalfundi Náttúrufræðisfélagsins 5. febr. f. á. var hafist máls á þvi og rætt um það, á hvern hátt
Eggerts Ólafssonar yrði minst sem sætr.ilegast á 200 ára afmæli hans, og var það einróma áiit fundarins, að
að*bezt ætti við að minnast hans með því að gera eitthvað sérstakt því stafi til stuðnings, er hann helgaði
krafta sína.
En eins og kunnugt er, má með réttu telja þá Eggert vicilögmann Ólafsson og Bjarna landlækni Páls-
son höfúnda íslenzkrar náttúrufræði. Rannsóknir þeirra hér á landi á árunum 1752—1757 voru þær fyrstu
vísindalegu náttúrufræðis rannsóknir á landinu, sem hér voru gerðar, svo að nokkuð kveði að, og með ferða-
bók þeirra, er út kom 1772, er lagður grundvöllurinn að islenzkri náttúrufræði.
I ferðabók þeirra félaga, er i fyrsta sinni tekin til meðferðar náttúrufræði landsins í heild. Fjöldamarg-
ar íslenzkar dýrategundir, æðri eem lægri, eru taldar þar í fyrsta sinn. og þar á meðal tegundir nýjar fyrir
vísindin. Er mörgum tegundum lýst all-nákvæmlega, og einnig lifnaðarháttum þeirra og útbreiðslu. Á sama
hátt eru taldar fjölmargar íslenzkar plöntutegundir og sagt frá útbreiðslu þeirra og nytsemi. í jarðfræðL
landsins gerðu þeir og margar merkilegar athnganir; þeir lýsa jöklum, eldfjöllum, hverum, laugum, hraunum,
surtarbrandi, mó, fornum dýraleifum, geta um berglagabreytingar ýmsra fjalla, lýsa mörgum steintegundum
og öðrum jarðefnum og mörgu fleira. í bók þeirra er það í fyrsta sinni sannað, að surtarbrandurinn hér á
landi sé leifar fornra skóga, er hér hafi vaxið endur fyrir löngu, og var það stórmerkilegt fyrir jarðsögu
landsins.
Það má óhætt segja, að þeir félagar hafi með þessum rannsóknum sínum unnið þrekvirki í íslenzkri
náttúrufræði, og svo miklum og merkilegum fróðleik hefir Eggert safnað í ferðabókina f þeirri grein, að enn
í dag má telja hana grundvallarrit, sem enginn geti án verið, sem fæst við náttúrufræði iandsins.
Síðan ferðabókin kom út, hafa 'margir fengist við visindalegar rannsóknir á landinu og hafa þær rann-
sóknir að allmikiu leyti verið reknar með útlendum fjárstyrk, og útlendingar, sem við þær hafa fengist. Þó
höfum vér verið svo hepnir að eignasf nokkra menn, er miklu hafa afkastað f þessu efni, og haldið hafa
lippi heiðri landsins i þessum greinum, en miklu fleiri hefðu þeir íslendingar orðið, er að þessu hefða unnið,
ef eigi hefði svo tilfinnanlega skort fé til slikra starfa, því að bæði er það, að menn eru hér ekki svo efn-
um búuir, að þeir af eigin ramleik geti gefið sig að slíku, og eins hitt, að hér eru engir sjóðir til, er styrki
vísindalegar ranosóknir á landinu, en Alþingi hins vegar frernur ihaldssamt um styrkveitingar í þá átt. Að
visu hefir þingið nú undanfarið veitt einstökum mönnnm styrk nokkurn til náttúrufræðisrannsókna, en mjög
hefir það verið af skornum skamti, og minna en við hefði mátt búast samanborið við styrkveitingar til efl-
ingar öðrum fræðigteinum, t. d. sagnfræði, fornfræði og málfræði.
Fyrir 25 árum var hið fslenzka náttúrufræðisfélag stofnað og var aðaltilgangur þess, að koma upp sem
fullkomnustu safni af íslenzkum náttúrugripum, og er náttúrugripasafnið nú orðið allmyndarlegt, og hefir marga
merkilega hluti að geyma. Er safnið þegar orðið svo umfangsmikið, að það fer að verða félaginu ofvaxið
að standa straum af því með þeim litla fjárstyrk, er það nú nýtur úr landssjóði. Eigi safninu að vera borgið,
svo að það geti tekið æskilegum framförum verður landið þvi innan skams að taka það alveg að sér og
tryggja sómasamlega framtið þess.
Upphaflega var svo tilætlast að Náttúrufræðisféiagið gæfi út visindalegar ritgerðir um íslenzka náttúru-
fræði, en sökum fjárskorts, hefir það lítið sem ekkert getað gert í þá átt. Er það mjög bagalegt. Flestir sem