Ísafold - 13.01.1917, Page 2

2
ISAFOLD
Ræða
MagnÚ8ar Péturssonar um kaup
á millilandaskipi.
Þetta frv. er fram borið eftir sam-
hljóða ályktun samgöngumálanefnda
Alþingis. Þó skal það tekið fram,
að hv. þm. N.-Þ. (B. Sv.) hefir verið
veikur og ekki getað tekíð þátt i
störfum nefndarinnar upp á síðkastið
og var þvi ekki með i þessari
ályktun.
Undanfarna daga höfum vér i
þessari hv. deild verið að heimila
iandstjórninni ýmsar öryggisráðstaf-
anir. Fyrst var henni heimilað að
kaupa matvæli og aðrar lífsnauðsynj-
ar iandinu til tryggingar á þessn ný-
byrjaða ári. Því næst heimilum vér
henni að kaupa skip til þess meðal
annars að flytja lífsnauðsynjarnar út
um smáhafnirnar, dreifa þeim út
um landið. En enn þá hefir engin
sérstök ráðstöfun verið gerð til þess
að anka trygginguna fyrir því að
lífsnauðsynjainar komist til landsins.
Á því veltur þó alveg með þær ráð-
stafaoir, sem eg áðan nefndi og
mætti því virðast svo sem hér væri
farið aftan að siðunum að koma
síðast með tillögur til þeirrar trygg-
ingarráðstöfunar, sem orðið getur
grundvöllurinn undir og skilyrði
fyrir að aðrar ráðstafanir komist til
framkvæmda.
Hugsanlegt værí nú, að einhverjir
hefðu morrað áfram mókandi með
þá ímyndun að við þessu þyrfti sizt
að gera; vér værum ekki á neinu
flæðiskeri staddir, að því er snertir
vöruflutninga milli íslands og út-
landa. Eg skal fúslega játa að sú
ímyndun hefir við nokkur rök að
styðjast, því að eins og bent er á í
n.ál. og fylgiskj. II við það, þá er
útlitið svo nú, að líkur eru til að
með þeim skipum, sem ætlað er að
gangi eftir föstum áætlunum, muni
mega flytja meiri vörur árið 1917,
heldur en flutt var 19XÍ. Þetta er
sjálfsagt rétt til getið svo langt, sem
það nær, en það er ekki nema hálf-
sögð sagan. Þess er ekki gætt að
fjöldi aukaskipa flutti hingað vörur
síðastliðið ár og enginn veit hvernig
Ritfregn.
Glimubók. Gefin út af
íþróttasambandi Ia-
lands. Með 36 mynd-
um. Rv. 1916. (VIII
+ 144 bls.).
Ritstjóri ísafoldar hefir beðið
mig að skrifa um Glímubókina,
og eg ætla að verða við þeirri
bón hans. Hitt er eg vía að taka
upp hjá sjálfum mér, að halda
mér ekki nákvæmlega við efnið.
En því skal eg þó lofa strax, að
eitthvað skal það alt eiga akylt
yið íslenzku glimuna.
Nýbúinn að lesa bókina langar
mig miklu meir að fara í glimu
en að skrifa um glímu. Þetta eru
nú strax meðmæli með bókinni,
því að ár eru liðin síðan eg hætti
að glíma.
öllum er illa við mislyndið, og
enginn vill teljast mislyndur. En
þó eru svo mikil brögð að mis-
lyndinu, að það setur svip sinn
á þjóðlífið alt — þjóðirnar eru
mis yndar. Eg er ekki að álasa
mislyndinu þegar það er ekki að
ástæðulausu, og óhugsandi er að
þjóðarmislyndi eigi ekki altaf
einhverjar afsakanir. En þær
verða muni með þess konar ferðir
þetta ár, Þó má gera ráð fyrir, að
ef ástandið umhverfis oss væri litl-
um hreytingum undirorpið, þá væri
lítil ástæða til að óttast, að skorta muni
skipakost til vöruflutninga milli ís-
lands og útlanda. En það vita allir,
að fátt í heiminum er nú á jafn
hverfandi hveli eins og skipakostur
og skipagöngur. Enn ber þess að
gæta, að áætlanaskip þessi, sem eg
mintist á og flutningsmöguleikarnir
með þeim er að miklu leyti stað-
btindið. Bundið við það, að flutn-
ingur til og frá landinu verði mest
megnis við Norðurlönd og Stóra-
Bretland. Þetta á að minsta kosti
algerlega við skip Sameinaða félags-
ins. Þeim skipum getum vér aldrei
búist við að snúa af braut sinni eftir
okkar þörfum eða nauðsyn, enda er
mjög vafasamt hvort hyggilegí sé að
varpa oj miklu af áhyggjum vorum
upp á það félag. Eg mun siðar fá
tækifæri til að minnast á Sameinaða
félagið og geymi mér því að tala
meira um það nú.
Oss er öllum vel kunnugt, að
þær leiðir, sem eg áðan nefndi og
hingað til liafa verið okkar aðal-að-
dráttabrautir, hafa verið að smáþrengj-
ast, og hver getur eða þorir að
dbyrgjast, að þær ekki lokist alveg á
árinu 1917? Vén skulum vona, að
þær haldist opnar, en vér megum
ekki treysta því. Öll sund geta lok-
ast fyrir oss og ðll bðnd geta brostið.
Ófriðurinn getur enn harðnað og ný
riki dregist inn í hann. Hafnbann
getur lagst á ný lönd og margt kom-
ið fyrir af líku tagi. Og hvar stönd-
um vér, ef vér alt i einu stæðum
uppi, án annars skipakosts til milli-
landaferða en Eimskipafélagsbátanna
og hins fyrirhugaða strandferðadallsf
Hvernig sem annað fer eru þó
mestar líkur til, að Vesturheimur
verði sá >heimurf, sem siðast lok-
ast fyrir oss. En til þess að geta
flutt þaðan nokkuð, sem um mun-
ar, vantar oss skipakost.
Það má auðvitað segja sem svo,
að þessar framangreindu ástæður,
sem meðal annars vöktu fyrir nefnd-
inni og komu af stað þessu frv.,
séu ástæðulítill ótti, sem gangi hjart-
veiki næst, og vel mætti oss lika,
þurfa að vera góðar og gildar
fyrir vonda skapinu a. m. k.
Hvað sem þessu líður, er eg
ekki í neinum vafa um það, að
islenzka þjóðin var að komast í
gott skap, þegar glímurnar fóru
að tíðka8t sem um munaði, núna
skömmu eftir aldamótin. Enda
er margt sem ber vitni um það.
Hinsvegar bera margir kvíðboga
fyrir því, að skapbreyting verði
helzt til fljótt, og marka það m.
a. af þvi, hve lítið líf er í unga
fólkinu, hve lítið er glímt.
Þetta þykir nú undarlegt, en
það skyldi þó ekki vera sann-
leikur alt um það.
Glíman er í sjálfu sér góð —
öndvegisíþrótt. En einkennileg-
ust fyrir það, að menn glíma ekki
til þess að Jcomast í gott skap,
heldur af því að menn eru í góðu
skapi.
Þessvegna er hún mæJikvarði.
Það er hugur og táp í hverjum
þeim, sem gengur til glímu, ekki
að eins i sambandi við leikinn,
heldur miklu fremur í framtíðar-
hugsun hans, vonum og fyrirætl-
unum — hann er brekkusækinn.
0g þetta á við glímuna —
þetta er það sem hún vill, og er
sköpuð til þess að glæða. Líkt
má segja um aðrar íþróttir. En
þótt svo reyndist. En til er líka
annars konar ótti. Óttinn við það,
að landið gæti tapað nokkrn fé á
þvi, að kaupa skip nú, þegar þau
eru i slíku geypiverði. Ekki vill
nefndin draga neina dul á það, að
ef skip falla fljótlega í verði, sem
fyrir getur komið, þó óvist sé, þá
mun landið tapa talsverðu fé á slík-
um kaupum. En ef svo færi, sem
enginn getur af tekið, að aðflutning-
ar teppist vegna þess að oss vantar
skipakost, þá gæti tjón þjóðarinnar
orðið svo stórkostlegt, að ekki yrði
metið til peninga, og sá skaði yrði
seint bættur. Ótti nefndarinnar
virðist mér því þjóðinni hollari og
megi teljast forsjálni. En hinn ótt-
inn er það sama, sem svo oft áður
hefir gert vart við sig og endar
vanalega á þeirri óheppilegu spar-
semi, að spara eyririnn en kasta
krónunni.
Það sæti slzt á okkur nú að hall-
mæla í nokkru fyrri þingum, en
þess mætti þó geta, að eg býst við,
að flestir í þessari hv. deild og þótt
víðar væri leitað, líti nú svo á, að
vér hingað til höfum verið um of
smástigir og skammsýnir með af-
brigðum að því er snertir samgöngu-
mál vor. Það hefir oft áður komið
til orða hér á Alþingi, að kaupa
skip, en aldrei orðið úr, og nú dylst
vist engum, að það hafi verið að
spara eyririnn, en kasta krónunni.
Það er mikið fé sem þarf til þess
að kaupa svona stórt skip nú á tím-
um og verða menn því til þess að
spyrja, hvar vér getum fengið alt
það fé. Því miður getur nefndin
ekki svarað því ákveðið, enda býst
sennilega enginn við því; hún vill
að eins geta þess, að hún treystir
bönkunum hér til hins bezta í þessu
efni, þegar svo á stendur, að þjóð-
arnauðsyn krefur. Annars yrði að
leita láns atan íslands. Eg er þó í
vafa nm, að það væri nauðsynlegt,
því vitanlega liggur ógrynni fjár —
á okkar mælikvarða — hér í land-
inu i sparisjóðum og víðar, sem
sjálfsagt getur verið að einhverju
leyti á reiðum höndum. Og eg ef-
ast ekki um, að þjóðin yrði fús til
að hlaupa undir bagga, ef á hennar
náðir þyrfti að leita.
þó enga eins og íslenzku glímuna.
öllum virðast þetta öfgar, sem
aldrei hafa glímt, og illkleift að
koma jafnvel gáfuðum naönnum
í skilning um að svona sé þessu
farið, ef þeir hafa ekki iðkað
glímu einhverntíma á æfinni.
Öllum kemur saman um það,
að íþróttir miði að því að auka
heilbrigði og táp, andlega og lík-
amlega. Og enginn neitar því,
að giiman sé íþrótt. En mig
langar til þess að sýna fram á,
að glíman hafi yfirburði yfir aðr-
ar íþróttir hvað þetta snertir.
Allar eru íþróttirnar einhvers-
konar líkamsæfing, en þó mjög
raismunandi fullkomnar. Eins er
um hitt, að ólíku er saman að
jafna um áhrif þeirra á andlega
atgjörfið.
Taki maður leikfimina, full-
komnasta æfingakerfið, sem enn
er iðkað, þá mun sú verða raun-
in, að glíman gefi henni minst
eftir. í góðri glímu kemur
áreynslan mjög jafnt niður á
líkamanum, hreyfingin það fjöl-
breytt, að ólíklegt virðist að nokk-
ur vöðvi sé svo afskektur í lík-
ama mannsins, að hann vinni
ekki með. Þó skal eg ekki leggja
íblenzku glímuna að þessu leyti
algjörlega að jöfnu leikfiminni
>Skárri er það nú ofurhuginn*,
hef eg heyrt menn segja, »að ætla
nú auk strandferðaskipsins að kaupa
stórt vöruflutningaskip«.
fá, fyr má nú vera ofur’hugil!
að alt landið ætti að þora að ráðast
í sem tryggingarráðstðfun, það sima
sem eiostakir menn á þessu iandi
hafa gert og gera enn í eigin hags-
muna skyni. Nei, það er vist óhætt
að segja það, að hingað til hefir
ofurhugi Alþingis ekki ieitt þjóðina
á glapstigu.
Eg vil, áður en eg lýk máli minu,
lýsa yfir því fyjir nefndarinnar hönd,
að þó vér nú leggjutr, til sem trygg
ingar ráðstöfun, að landsjóður nú
kaupi skip, pá álitúr nefndin, að
Jramtíðarfyrirkomulag til eflingar sam-
gangna vorra verði fyrst og fremst
i pví fólgið að efla sem mest og bezt
Eimskipajélag Islands og vantir að
pjóðin láti pað ekki undir höjuð leggj-
ast. En útgerð á landsins kostnað sé
að eins að skoða sem bráðabirgðaráð-
stöjun.
Þjóðin væntir þess af oss, að vér
látum einkis ófreistað til þess að
tryggja henni liísnauðsynjar. Og
fyrsta tryggingarráðstöfunin til þess
er að tryggja oss nægan skipakost.
Það er að vísu svo, að þetta frv.
er að eins heimild fyrir landsstjórn-
ina, en nefndin væntir þess, að
hæstv. stjórn sleppi ekki góðu tceki-
Jceri til skipakaupa, pó nauðsynin ekki
vctri öllum augljós, og dragi pað ekki
oj mjðg á ianginn. Enda er það
vist, að allir góðir íslendingar geta
miklu fremur afsakað, þó gerðar séu
öryggisráðstafanir, sem síðar mætti
segja um að komast hefði mátt hjá,
heldur en ojmikið tómlati og hattu.
lega varjarni.
Embætti og sýslanir.
Bæjarfógeti í Reykjavík er
settur fyrst um sinn til næstu mán-
aðamóta Vigfús Binarsson caDd. juris.
Bankastjóri er settur Jón
Gunnarsson samábyrgðarstjóri, og
gæzlustjóri í hans stað Bene-
dikt Sveinsson alþm., en s a m-
ábyrgðarstjóri er settur Carl
Finsen.
undir góðri stjórn. Allar aðrar
iþróttir, sem eg þekki, munu
standa henni að baki.
En 8vo kemur til þess, sem
ekki er minna Jum vert: And-
legu áhrifa íþróttanna. Þar ber
íslenzka glíman af. Allar íþróttir
efla viljann, glíman ekki siður
en aðrar. En vitið, hugsunina,
æfir glíman öllum íþróttumframar.
Auk líkamsæfinganna er það
markmið leikfiminnar • að fá lik-
amann til fless að hlyta utanað-
komandi fyrirskipunum með sem
minstum fyrirvara. En takmark
glímumannsins er aftur á móti
hitt, aB taka ákvörðun og fram-
kvæma hana, og þetta hvorttveggja
á sem allra skemstum tíma.
í þessu liggja yfirburðir glím-
unnar.
Og öðru, drenglyndið nýtur sín
hvergi betur að leik en hjá glím-
unni. Þau eru avo tíð tækifærin
fyrir hvorn sem er, drenginn eða
ódrenginn þar, og þar getur hvor-
ugur siglt undir annars nafni.
Keppinauturinn veit á hverri
stundu við hvorn þeirra hann á.
En þetta verður drenglyndinu
undantekningalítið byr undir báða
vængi.
Nefni maður sundið, leikfimina,
grísk-rómversku glímuna, hlaup-
t
Frú Eilen Hallgrímsson
kona Sveins Hallgrímssonar banka-
gjaldkera lézt þ. ro. þ. mán. eftir
langvinna vanheilsu. — Hún var
dönsk að ætt. f. Feveile, eins og
biskupsfrú Elína Sveinsson, og voru
þau hjón þrimenningar.
Frú Ellen var komin nokkuð á
fertugs aldur (36 ára) og höfðu þau.
hjón verið 15 ár i hjónabandi og
eignast 3 syni, Carl Hemming, Hall-
grim og Axel, sem allir lifa.
Fru Ellen var einstök gæðakona,
sem öllum var hlýtt til, er þektu,
glaðlynd og heimilisprúð hú&nóðir.
Eðlilega eiga nú ástvinir hennar
fjær og nær uin sárt að binda.
Hátíð er tll heilla bezt
Dýrtíðaruppbótin fyrir starfsmenn
Iandsins var samþykt t Sam. þingi.
undir hádegið i dag.
Ættu nú starfsmenn landsins að-
heiðra daginn með þvi að skrifa sig
fyrir hlutum i Eimskipafélagi íslands,
hver eftir efnum og ástæðum.
Alþingisfréttir
af smærri málunum verða að bíðs
næsta blaðs.
Leikhúsið. »Syndir annara« eftir
Einar Hjörleifsson Kvaran hafa veritJ
leiknar tvívegis við mestu aðsókn og
beztu viðtokur áhorfenda.
Fisksalan til Englands. Njorður
hefir aýlega selt afla sinn í Fleetwood
fyrir rúm 3000 sterlingspund, og Egg--
ert Ólafsson fyrir rúm 50.000 kr.
Um draurna og dnlræn efni flutti
Hermann Jónasson rithöf. mjög fróð-
legt og skemtilegt erindi i Bárubúð í
fyirakvöld. Var húsið troðfult enda
in, stökkin, köstin, þá jafnast
ekkert af þessu á við íslenzku
glímuna að þessu leyti. Hugs-
unin þarf hvergi að vera eina
fim, 0g drenglyndið kemur hvergi
eins mikið við sögu. Sá leikur-
inn, sem næst kemst glímunni a&
þessu, er knattspyrnan. Þar þurfa
menn að vera eldfljótir að hugsa
og framkvæma, 0g talsvert reynir
á mannspartana, en þó eigi eins
átakanlega og óslitið sem í glím-
unni.
Mig hefði langað til að segja
miklu meira um glímuna, veit
að þetta er ekki nógu ítarlegt til
þess að trúað verði af öðrum en
þeim sem reynt hafa. En rúmið
leyfir það ekki.
Og þá er það bókin.
Þeir hafa verið fimm um af>
semja hana, beztu reykvísku
glímumennirnir, og eg öfunda þá
af öðru eins verki. En eg ann
þeim þess hins vegar að hafa
unnið sér slíkt til frægðar. Og
eg er þeim þakklátur fyrir það,
því að með þessari bók hafa þeir
gert glímuna ógleymanlega —
hún týnist ekki úr þessu.
Mislyndið hefir komið niður á
glímunni þar sem eg þekki tiL
Fjórir menn glímdu á leikmótinu