Ísafold - 14.04.1917, Blaðsíða 2

2
ISAFOLD
r-=
Ásg. 6. Gunnlaugsson & Co.
Austurstræti 1, Eeykjavik,
seija:
Vefnaðarvörur — Smávörur.
Karlmanna og unglinga ytri- og innritatnaði.
Regnkápur — Sjóíöt — Ferðaföt.
Prjónavörur.
Netjagarn — Línur — Öngla — Manilla.
Smurningsoliu.
Vandaðar vörur. Sanngjarnt verð.
i Pöntunum utan af landi svarað um hæl.
__________________________
Þ. 28. febr. kemur dúman saman
enn.
Mikill meirihluti hennar vill þá leita
aamvinnu við stjórnina, að nokkrir
nýtir menn v'eröi gerðir aS ráSherrum
stjórninni til aSstoSar.
Tekur keisarinn vel í þetta.
En 11. marz er gefið út keisarabróf
þess efnis, að dúman skuli slíta fundi
og eigi koma saman fyr en »ástœður
leyfa«.
JJrnarfjörður.
Háir þínir hamrar rísa
hranna fram við svið,
— þinni tign og þreki lýsa
þeir og helgum frið.
Sólin gyllir græna hjalla
glitra blómin þín,
blika tindar brattra fjalla,
— brosir sveitin min!
Fossar þínir streyma striðir
steypast fram á sjá,
kveða’ um hreysti’ og horfnar
tíðir
— hlusta unnir blá.
Oskasoninn Fróns þú fæddir
frið við brjóstin þín,
frelsisþrá og fjör hans glæddir
fóstursveitin mín,
Fæddu raarga megi slíka
munarblíða sveit,
frelsisvini framaríka
fóstra’ í hverjum reit,
hugsjón fagra, helga, bjarta,
hreinni’ en vetrarmjöll,
sem að lyftir hug og hjarta
hærra’ en gnæfa fjöll.
Barst þú mig á brjóstum þínum
blómga sveitin fríð,
hlúðir vel að vonum mínum
varst sem móðir blíð.
Þínir ómar óma þýðir
inst í huga mér,
óska eg að sofna’ um síðir
sæll í skauti þér.
Guðm. G. Ilagalín.
Þorsteinn Jónsson
hreppstjóri.
Þorsteinn Jónsson hreppstjóri í
Norður-Vík í Mýrdal var kunnur
hér um alt Suðurland og að nokkru
víðar. Hann var lika einn af úr-
valsmönnunum í héraði sínu, Vestur-
Skaftafellssýslu, og varð harmdauði
öllum, er hann þektu. Ándlát hans
bar að höndum þ. 20. nóvember-
mán. 1916, öllum ^á óvart, þótt
sjúkur hefði hann verið um viku-
tíma, en eigi hugðu menn þá, að
það mundi draga hann til dauða.
Það fór á annan veg, eins og oft
vill verða.
Þorsteinn sál. var fæddur að
Norður-Hvammi í Mýrdal 8. dag
aprílmán. 1854 og hafði hann því
vel tvo um sextugt, er hann lézt.
Foreldrar hans voru Jón Þorsteinsson
og kona hans María Guðnadóttir,
er þá bjuggu í Hvammi. Þriggja
ára gamall fluttist Þorsteinn með
foreldrum sínurn að Engigarði í sömu
sveit, en 6 ára gamall suður að
Garðhúsum í Leiru í Gullbringu-
sýslu. En árið 1863 dó faðir hans,
og fluttist hann þá, 9 ára gamall,
að Norður-Vík til hjónanna Gunn-
laugs Arnoddssonar og Elsu Dóro-
theu Þórðardóttur.
í Norður-Vik átti Þorsteinn heima
þaðan í frá eða yfir hálfa öld. Kvænt-
ist hann þar einkadóttur húsbónda
síns, Ragnhildi Gunnlaugsdóttur, þ.
13. okt. 1880, og tók við búinu,
er tengdafaðir hans andaðist 1883.
Þau Þorsteinn og Ragnhildur (sem
lifir mann sinn) eignuðust 4 syni.
Dóu tveir í æsku, en tveir lifa, nú
uppkomnir, Gunnlaugur læknir á
Þingeyri við Dýrafjörð og Jón kaup-
maður í Vík.
Við talsvert harðrétti átti Þorsteinn
að búa í æsku, eða áður en hann
kom að Norður-Vík, eins og fleiii
á þeim tíma. Og upp ólst hann
við óslitin vinnubrögð. Fyrir og
um tvítugsaldur stundaði hann sjó-
róðra í Garði suður nokkurar ver-
tíðir. Þar kendi hann sér sjálfur
að skrifa og reikna, á milli gæíta.
Þorsteinn bjó hinu mesta fyrir-
myndarbúi í Norður-Vík. Lét hann
sér einkar ant um jarðabætur og var
frömuður þeirra þar austur. Bætti
hann mjög jörð sína, sérstaklega með
girðingum og túnasléttun. Stækkaði
hann túnið allmikið og sléttaði alt,
en áður var það þýft mjög, enda
mun það nú gefa af'sér alt að helm-
ingi meira en þegar hann tók við
Um mörg ár rak hann nokkra
verzlun í Vík, en var hættur því
fyrir fáum árum. Má telja, að það
sé honum — og Halldóri umboðs-
manni Jónssyni — að þakka, að
Vík er nú orðið álitlegt kauptún.
Þeir voru forgangsmennirnir að kaup-
sýslu þar.
Opinberum trúnaðarstörfum gegndi
Þorsteinn eigi allfáum um æfina.
Var hreppstjóri frá 1894 og til dauða-
dags. Sýslunefndarmaður frá 1893
til 1907 að báðum arum meðtöld-
um. 1 hreppsnefnd var hann og
um nokkurt skeið.
Af viðurkenningum fyrir starfa
sinn hlaut hann verðiaun úr styrktar-
sjóði Kristjáns konungs IX. og
nokkurum sinnum úr Ræktunarsjóði
íslands. —
Það mátti um Þorstein hreppstjóra
segja með sanni, að hann var valin-
kunnur sæmdarmaður. Hann var
vandur að virðingu sinni, mátti ekki
vamm sitt vita, réttsýnn, ráðhollur
og vinfastur, enda hinn hjálpsamasti
þeim, er í nauðir komust. Svo var
hann umtalsfrómur, að vart finnur
annan eins, og sáttfús. Kunnugum
ber saman um, að aðaleinkenni hans
umgengni voru: Góðgirni og
;riðsemi.
Hann leitaði aldrei á nokkurn
mann að fyrrabragði, þoldi sjálfur
heldur órétt en að hann vildi öðrum
^era. En að eðlisfari var hann þó
metnaðarmaður og ríkgeðja. Og
svo var hann fastur fyxir, er hann
vissi sig hafa rétt mál með að fara,
að eigi varð um þokað í höndum
hans.
Eins og gefur að skilja, þá var
hann, eins mikið valmenni og hann
var, fyrirtaks húsfaðir. Dagfarið
gott, glaðlynt og gamansamt; nær-
gætinn og góðsamur við hjú sín, er
fæst vildu frá honum fara, sem nú
fer að verða fátítt á heimilum.
Þorsteinn var greindur maður vel
og minnugur, og fróðleiksfús með
afbrigðum. Þótt litla eða enga ment-
un fengi hann í æsku, til bókarinnar,
þá tókst honum brátt að verða mjög
vel að sér, eftir því sem um gat
verið að gera. Sýndi hann í þvj
sem öðru hina mestu atorku, og var
víst, að meginreglan: Hjálpaðu þér
sjálfur, var rik i huga hans, enda
þótt hann væri búinn til þess að
liðsinna aftur öðrum, er með þurftu
og til hans leituðu. Hann unni
allri sannri mentun, kom líka sonum
sínuro vel til manns, eins og kunn-
ugt er. Störf sín rækti hann æ með
samvizkusemi, og hreppstjórnin t. d.
fór honum svo vel úr hendi, að
betur munu þau störf varla vera
unnin hér á landi, hvað allan frá-
gang og skilagrein snerti, enda munu
sýslumenn Skaftfellingá minnast þess.
Fyrir kom það og, að hann gegndi
yfirvaldsstörfum, er sýslumaður var
íjarverandi.
Þorsteinn varfríðursynum og prúð-
ur í framgöngu. Hraustur maður og
frár,enda lá hannekki á liði sínu. Þótti
gott að hafa hann til styrktar i hvívetna
og honum að fylgja, því að oftast
vissu menn þar réttastan málsstað,
er hann var. Aldrei heyrðist hann
leggja annað en gott og nýtilegt ti
mála.
Ffamfaramaður var hann í almenn-
um niálum og áhugasamur um fram-
kvæmdir x héraði sinu.
Þorstein mátti kalla gæfumann;
hann varð vel efnum búinn og kvænt-
ur ágætis konu, er studdi hann til
allra þrifa með ráðum og dáð.
Vinum hans — og þeir voru í
raun réttri eigi fáir — þykir nú
skarð fyrir skildi, bæði heima að
bæ og í héraði, sem vandfylt muni
verða. En sú er hér bót i máli, að
eftirdæmi gaf hann svo gott, öllum
þeim, er gagn vilja gera, að benda
má á öllum lýð. Og »eftir JiKr
mannorð mætt, þótt maðurinn deyi«.
Þorsteins í Norður-Vík mun lengi
minst fyrir margt. En ánægjumest
til að hugsa mundi honum hafa verið
það, ef eftirkoroendurnir sýndu í
verkinu, að þeir myndu að nokkru
og hefðu getað lært af atorku hans
og samvizkusemi, viufestu og hrein-
lyndi. G.
Bækur.
Viflnan eftir Guðm. Finn
bogason Dr. phil. Rvk. 1917.
Fáir styrkir, sem Alþingi hefir veitt,
munu hafa vakið meira umtal en fjár-
veitingin til Dr. Guðm. Finnbogasonar,
sem ætluð- var til þess að b*ta vinnu-
brögð landsmanna, kenna þeim að
vinna betur en verið hefði. Fjarstæða
þótti mörgum þetta, en þó kastaði
tólfunum er kenslan skyldi að meiru
eða minna leyti fara fram á Háskólan-
um. Var ekki bændum láandi þó þeim
væri það óljóst, hversu þeim mætti
slíkt að gagni koma. Jafnvel stuðn-
ingsmenn G. F. á þingi hurfu að lok
um frá því að keuna fjárveitinguna
við vinnuvísindin og nefudu hana »til
sálarfræðislegra rannsókna«. Þeir höfðu
víst ekki heldur fulla trú á þessum
endurbótum á vinnubrögðunum þegar
til kom.
En hvað sem öðrum leið, þá trúði
G. F. á sitt málefni og hefir hann unnið
að því síðan sleytulaust. Hann hefir
safnað að sór ótal skræðum urn vinnu-
vísindin, farið til Ameríku til þess að
sjá með eigin augum hvað vinnuvís-
indaforkólfarnir vestra hefðust að, hefir
haldið æfingar og fyrirlestra á Háskólan-
um umþessi fræði og staðið yf Ir verkafólki
hér vikum saman með úrið í hendinni
til þess að athuga vinnubrögð þess —
og endurbæta ef þess væri kostur. Er
sagt að fiskverkunarkonum I afi þótt
doktorinn óþarfagestur og haft horn í
síðu hans til að byrja með. En G.
F. er lipurmenni og vinsæll hvar sem
hann fer svo alt endaði með kærleikum
er fram í sótti.
Ekki er að efa það, að mörgum mun
forvitni á að vita hvað G. F. hefir
orðið ágengt í þessu starfi, hvaða
snjallræði hann hefir fundið. Almenn-
ingur mun gera þá kröfu til hans, að
hann, blátt áfram geri einhverjar veru-
legar endurbætur á vinnubrögðuin í
landlnu, endurbætur sem borgi land-
inu kostnað þess, helzt með góðum
vöxtum. — Þessi krafa er ekki ósann-
gjörn og má vel vera að G. F. full-
nægi henni áöur lykur, en bók þesBÍ
ræðir þó eigi beinlínis um vinnurann-
sóknir hans, heldur er hún fyrirlestrar
almenná efnis um vinnuna og ýms
grundvallaratriði, sem að henni lúta.
Fyrirlestra þessa hefir G. F. haldið í
vetur á Háskólanum, en svo ljóst eru
þeir samdir, að hver alþýðumaður get-
ur lesið þá fyrirhafnarlítið og víðast
er frásögnin svo skemtileg, að flestum
mun þykja gaman að lesa bókina. Um
gagnið af lestrinum er það að segja,
aö allir munu nokkuð af honum læra,
ef lesið er meö athygli, flestir hugsa
Ijósar en áður um margt er að vinnu-
brögðum lýtur og auk þess er á ýmis-
legt bent sem gæti gefið fó í aðra
hönd ef því væri gaumur gefinn. —
Eg minnist hór á örfá atriði, sem sór-
staklega hafa vakið athygli mfna.
Andlega vinnu, bóklestur o.
þvíl. munu margir telja »lótt vtrk og
löðurmannlegt«. G. F. skýrir frá til-
rauhum danskra vísindamauna, sem
sýna, að ætíð er hún töluverð áreynsla
og oft engu minni en svo kölluð erfið-
isvinna. Kemur þetta vel heim við
rannsóknir prót'. Chittendens. Honum
reyndist, að þeir sem vinna andlega
vinnu þyrftu nálega eins mikla fæðu
og erfiðismenn.
Einhver fróðlegasti kaflinn er um
þ r e y t u. Er þar rakið hversu vöðv-
ar þreytast, áhrif hvíldar, æfingar o.
fl. Er sú niðurstaðan af ýmsum er-
lendum tilraunum, að bezt og mest
vinnist með tiltölulega s t u 11 u m
vinnutíma og smáhvíldum,
er þreytan fer að gera vart við sig.
í erlendu verksmiðjuuum er eins og
kunnugt er farið að færa vinnutímann
niður í 8 stundir á dag. Höf. segir
meðal annars frá bónda á Jökuldal,
sem tók upp þann sið að stytta vinnu-
tímann (hætta slætti kl. 8 í stað lOl/2)
og láta pilta sína taka sór þar að auki
smáhvíldir að deginum. Þetta gafst
bóndanum ágætlega og G. F. telur að
hann hafi farið viturlega að ráði síuu.
Eg tel v/st að G. F. fari hór með rétt
mál — ef vinnumenniruir liggja þá
ekki á liöi sínu meðan unnið er, en
heyrt hefi eg sagt frá öðrum bænd-
um, sem reyndu að stytta vinnutím-
ann en gafst það illa, því verkamenn-
irnir fóru 1 hægðum síuum eftir sem
áður og vinnau gekk niiður. Tóku
þeir svo langa vinnutfmann upp aftur.
Allir hljóta að vera samdóma um
það, að vinnutími megi ekki fara fram
úr öllu hófi ef vinnubrögðin eiga ekki
að fara út um þúfur, en lengd hans
verður ætíð mikið komin undir æfingu
mannanna, fæði þeirra o. fl. En hve
langur má þá vinnutíminn vera hjá
<»s, til þess að sem mest só unuið og
vinnumönnum þó í engu ofhoðið? Eng-
ar útlendar tilraunir geta svarað þessu.
Vér verðum aö athuga það sjált'ir á
voru fólki, með þeirri æfingu sem ,það
hefir, á sláttumönnum, botnvörpunga-
mönnum o. s. frv. Býst eg við að G,
F. skýri síðar frá athugunum um þessi
efni. Eg þykist t. d. viss um, eins
og G. F. drepur á, að hinar hóflausu
vökur á botnvörpungunum sóu bæði
til stórtjóns fyrir vinuubrögðin og
beinlínis hættulegar fyrir heilsu manna,
Væri það þarft verk að fá áreiðanleg-
ar athuganir um þetta mál. Jafnframt
því sem G. F. brýnir fyrir mönnum
aó gera ekki vinnutímann óhæfilega
langan, og sjá verkamönnum fyrir
hæfilegum hvíldurrt, bendir hann á
ýms ráð til þess að menn liggi ekki á
liði sínu meðan unnið er. Er þar þá
fyrst að telja það ráðið, sem mjög er
notað við verksmiðjuiðnað: að láta
launin fara eftir þvíverki
sem af hendierleyst. — Því
miður er erfitt að hagnýta sór þetta
ráð við slátt og ýmsa sveitavinnu.
Við sjómensku er það uotað hór að
mun. Eigi að síður væri vert fyrlr
bændur að athuga hvort ekki mættí
láta fleiri vinna en gert er fyrir ákvæð-
iskaup. — Þá er bent á annað ráð:
kappið. Hann leggur mikið upp
úr samkepni vinnumanna og eflaust
með fullum rótti. Mór er sagt að er--
letidir vinnufræðingar leggi ekki slíka
áherzlu á kappið eins og G. F. gerir,
og má það furða heita. Hér er það
mjög notað af bændurn t. d. við mæli-
slátt á túnum, spilduslátt (þykir löð-
urmannlegt að hafa mjórri spildu en
aðrir!), hestatölu við heyband o. s.
frv. íslenzkir bændur hafa áreiðan-
lega kunnað að gera sór rnat úr kapp-
inu, — en aldrei er góð vísa of oft
kveðin.
Eg hefi farið fljótlega yfir sögu,
slept mörgu, sem full ástæða væri til
að minnast á, t. d. kaflanum um
v i n n u g 1 e ð i og þau góðu ráð, sem
þar eru gefin til þess að gera alla
vinnu skemtilega. Er það ekki tilætl-
un mín að gera útdrátt úr bókinni.
Hún fræðir að vísu ekki um þau at-
riði sem mörgum væri mest forvitni á
að vita um, en í hvaða landi sem bók
þessi væri gefin út, myndi hún þykja'
vel rituð og að mörgu leyti fróðleg.
En eigi að síður liefir G. F. ekki leyst
sig af hólmi með henni. Til þess að-
vel só þarf hann að geta bent á
áþreifanlegar endurbætur
á vinnubrögðum, sem hann hafi
komið til leiðar og enginn geti deilt
um að komið liafi að fullum notum og
sparað mönnum fó og fyrirhöfn. Eg
tel ekki örvænt um að honum takist
þetta áður lýkur, og þá fyrst hefir
hann gert öllum hrakspám til skammar,
Höf. óskar þess getið, að bls. 20,
í 15. línu að ofan er prentvilla: tíu
sekúndur, á að vera tvær sekúndur.
G. H.
———————— -
Sökum rúmleysfis
verða ýmsar greinar að þoka s
dag fyrir ófriðarannálnum, svo sem
t. d. svar til Sig. Sig. fra dr. Guðm.
Finnbogasyni, niðurlag af bannmála-
geinum ÓI. Þ., niðurlag af launa-
málagrein Árna læknis Arnason o, fL