Ísafold - 29.12.1917, Blaðsíða 1

Kemnr út tvisvar
i viku. Verð Arg.
t, kr., erlendis Vv kr.
efta < dollar; borg-
iat fjrir raiðjan júli
erlendii fyTÍrfram.
Laniaiala & a. eint.
1
ISAFOLD
ísafoWarprentitniÖja
Rltstjfiri: Úlafur BJGrnsson.
Talslmi nr. 4J5
Uppsðgn (skrifl.)
bnndin við iraradt,
er ógild nema kam-
in ié til útgefanda
fyrir 1. oktbr. eg
lé kanpandi ;&uld-
lani við blaðið.
XLIV. árg.
Reykjavik, laugardaginn 29. des. 1917.
77. tölublað.
• Bsynslan er sannleiknr. sagði »Bepp. og
þótti að vitrari maSur. Beynsla alheims heflr
dœmt Fordbila ah vera bezta allra bila, og
alhoims dóm verðnr ekki hnekt. Af Ford-
bilnm eru fleiri á ferh i heiminnm en af öll-
am STirum blltegnndnm samanlagt. Hvað
sannar það ? Það sannar það. Fordblllinn
er beztnr allra Iblla enda hefir hann unnið
sér öndveigissæti meðal allra Bila, hjá öllnm
þjóbum, og hlotið heibnrsnafnið;
V eraldarvagn.
Fást að eins hjá undirritnðnm sem einnig
selur hinar heimsfrægn DUNLOP DEKK og
SL0NOUB fyrir allar tegnndir bila.
F. Stefánsson,
Lækjartorgi 1,
M i n n i s 1 i s t i.
AiþýOuféLbókftsafn Templaras. 8 kl. 7—9
tborgarstjóraskrifst. opin dak'l. 10 -12 og I- *I
SæjarfógetaskriÝatofan opin v. d. 10—12 og 1— 5
$æjargjaldkerinn Laufásv. B kl. 10—12 og 1—B
Vandab&nki opinn 10—4.
iJT.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8árd,—10 siöð.
Alm. fundir fid. og sd. 81/s siöd.
jandakotskirkja. Guösþj. 0 og 0 á helgom
iandakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
<andsbankiun 10—8. Bankastj. 10—12
-andsbókasafn 12—3 og B—8. Útlán 1—8
ú&ndsbúoaOarfólagsskrifstofan opin frá 12—8
^andftfóhirMr 10—12 og 4—5.
anussiminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Listasafnib opiB á sunnudögum kl. 12—2.
*ó túrugripasafniö opib 1*/*—2»/* á sunnud.
Pó^^húsiö opiÖ virka d. 9—7, sunnud. 9—1.
iumáhyrgb Islands kl. 1—B.
Ýtjórri.nrráögskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
ralsimi Reyk,iavíkur Pósth.8 opinn 8—12.
^ifilstabahælib. Heimsóknartimi 12—1
i'jóðmenjasafnið opib sd., l2*/»-ll/t
Þióð3kja]asafnið opib sunnud., þriðjud. og
fimtuiaga kl. i*— 2.
Stjórnmála-hugleiiingar um áramótin
Ef marka má orð stjórnarmálgagns-
jns, hins eina biaðs, sem ekki klígjar
við því að gerast hlnthafi í stjórnar-
axirsköftunium — með því að verja
þau — þá tnun hin sjálfsagða krafa
um aukaþing iþegar í stað eiga
erfitt uppdráttar hjá hinni þríhöfðuðu.
Eftir því sem þýtur í þeim skjá (þ .e.
Tímanum) virðist stjórnin ætla að
reyna að þybbast wið og virða að
vettugi þá stórbrýnu þjóðarþörf,
sem nú er á aukaþingt
Og vegna hvers ætlar nú stjórnin
að þræða þá óheillabraut?
Svarið, hið ómengaða, sanna, um-
búðalausa er ekki nema eitt:
Hún vill, hanga við völdin,
lima sig við ráðherrastólana sem
fastast, í trássi við guð og góða
menn, í óþökk þjóðarinnar, og til
skaðræðis fyrir hagsmuni hennar, en
til aukningar á vandræðum hennar
á þessum stórfeldu hættutímum.
Axar-ska/íastjórnin, vandraðastjórn-
in, óhajustjórnin, óstjórnin — öll
hafaþessilýsingarnöfn dunið á stjóin
inni, sem nú situr, jafnt í hópi hærri
sem lsegri og enginn — utan hinna
fljóttöldu hræða í klíkuhringnum
.utan um xáðherrana reynir að hrekja
þessar lýsingar bæði á athöfnum og
athafnaleysi hinnar heillum horfnu, en
þekkingarleysis- ogframkvæmdaleysis-
þrungnu og jafnframt fálm-fullu
Jandsstjórnar. Og sjálf verður stjórn-
}n að sitja undir því þegjandi af því
hún getur ekki móti mælt, að meiri-
hluti hennar er staðinn að pvi að
haja reynst opinberir ósannindamenn
frarnmi jyrir allri pjóðinni 1 einu af
mestu velferðarmálum hennar 1 þann
svipinn — hér eigum vér við sykur-
hneykslið, er ráðherrarnir, sem þá
héldu um stjórnvölinn hér heima
höguðu sér eins og krakkar, sem
eru að ljúga sig undan flengingu.
Þetta eina atriði út af fyrir sig,
sú hin óafsakanlega ósvinna, mundi
i öllum öðrum þingræðislöndum ekki
að eins hafa kostað mennina ráð-
herrasætin, heldur orðið til að af-
höfða þá póiitiskt, gera þá ræka af
stjórnmálavellinum.
En hér á lindi virðakt þessir menn
og lífvarðarsveit þeirra treysta svo
mjög á andvaraleysi og tilfinniiga-
skort hjá þjóðinni um, hver tak-
mörk séu fyrir þvi, sem telja megi
velsæmi í stjórnmálum, að »Tíminn«
— og tíminn — muni fá brugðið
hjúp yfir þetta og önnur pólitisk
stór-afbrot þessarra herra, með þvi
að láta Tímann drótta þvi að þeim,
sem djöifung hafr i sér til þess að
krefjast þess, að þessir þólitisku undir-
málstyrflir verði látni standa þingi
reikningsskap ráðsmensku sinnar, —
að þeim gangi að eins til valdagræðgi
fyrir sjilfa sig og annað þvi um líkt,
og vænta svo þess, að timinn muni
draga úr minni þjóðarinnar, svo að
ef takast megi að tefja fyrir því, að
aukaþing komi saman, verði færra
geymt af axarsköítum stjóimrinnar
og fleira gleymt.
Um fyrra atriðið, aðdr-óttanir »Tím-
ans< um löngunina að >komast i
sætið«, er það fyrst og fremst að
segja, að ansi má »ráðherra-feberinn«
vera orðinn landfarssóttarkendur, ef
þær eiga við rök að styðjast, þvi að
bæði í Reykjavik og um nærsveit-
irnar hittist naumast nokkur sá mað-
ur, er hjáróma sé i þvi sameiginlega
áliti — og því ekki óháværu — að
hvað sem öðru líði, þá verði þjóðin
þó og eigi heimtingu á að fá —
hajari stjórn. Svona er það hér
sunnanlands og >mér er sagt hið
sama norðanlands og svona kvað
það vera um allar jarðir«.
Talandi vottur um þetta er t. d.
þessi orð úr bréfi frá merkum manni
í Húnaþingi til »privat«-manns hér
í Reykjavík, dagsett io. des. Hann
skrifar svo:
»Voða-harðindi og ástand hið
iskyggilegasta, eins o% tíðin o% ndtt-
úran siu að hjálpa stjórn vorri til að
eyðilegqja land og lýð*.
Nei. Það er ekki til neins fyrir
stjórnarmálgagnið >hið eina, eina*
að ætla sér þá dul, að geta talið
þjóðinni trú um, að valdagræðgi ein-
stakra »malar-búa í Reykjavík*, eins
og blaðið orðar það, sé ástæðan til
aðfinninga við stjórnina. Til þess
er mótblásturinn of mikill og al-
mennur. Gildir einu, hvort talað er
við gamla Heimastjórnarmenn, Langs-
um-, Þversum-, Alþýðuflokksmenn —
eða úr hópi >óháðra bænda«, sem
komu atvinnumálaráðherranum á þing
— þá kveður undantekniugarlitið við
hið sama: Almenn, afdráttarlaus
játning eða þá röksamleg staðhæfiug
um það, að leitun mundi á vorum
dögum á stjórn, sem meiri þörf væri
að losna við en þeirri, er nú situr.
Og hvernig ætti líka annað að
vera, þegar litið er á allan feril
hennar.
Fyrst í sögu hennar athajnaleysið
bæði út á við (m. a. um útvegun á
skipakosti, sending á fulltrúum vest-
ur o. fl.) og inn á við (m. a. að
láta ófriðarmálin danka í graut inn-
an um önnur stjómarráðs-afgreiðslu-
mál o. m. fl.) og síðau ráðleysið í
athöjnum hennar, er henni loks, fyrir
margfaldar áeggjanir blaðanna, varð
nuddað á stað til að gera eitthvað.
Leigur á skipum, kaup á skipum,
kostnaður við óþarfar legur skipa at-
hafnalaust á höfuum bæði vestan hafs
(Escondido, Bisp o. s. frv.) og aust-
an (Francis Hyde), ákvarðanir um
skifting á vörum út um land og
um flutningsgjald þeirra — alt þetta,
ásamt mörgu fleira, sem æra mætti
óstöðugan, ef upp ætti að telja —
ber skýiaust sama vottinn um ráð-
leysi og dugleysi, fálm og fum, og
á stundum, svo sem á daginn kom
á mótmælafundunum norðanlands i
sumar, um óleyfilega hlutdrægui
landsstjómarinnar.
í þessu sambandi viljum vér
beuda á, hvernig þessi stjóm hefir
hagað sér gagnvart aðfinningum og
heilræðum þeim, sem til hennar
hefir verið beint. Fyrst skellir hún
alveg skolleyrunum við (sbr. hegðun
hennar í vetur og vor). En svo
þegar húsbóndi hennar, alþingi, kem-
ur til kastanua — þá vindur hún sér
út úr aðfinmngunum með þvi að tjá
það hátiðlega, að nú eigi að breyta
þvi til batuaðar, sem aflaga hafi farið.
Á því ól hún óspart á þingi um
landsverzlunina. Það ætti nú að
koma á hana svo fínu skipulagi,
sem framast mætti verða, og voru
þá ekki spöruð gullin loforð.
Og þingið trúði og treysti —
þrátt fyrir öll varnaðar orð.
En viti mennl Það liður ekki
nema örstuttur tími, unz alþjóð
manna fær um það órækar sannanir,
að þetta breytta, bætta fyrirkomulag,
sem stjórnin lofaði og taldi þinginu
trú um, að verða mundi allra meina
bót, reynist svo, að enginn getur
við unað, hia dðari villan miklu
verri hinni fyrri.
Hvað gerir stjórnin þá?
Jú, hún er svo sem »hvergi smeik
hjörs i þrá«. Hún lætur það, þegar
hún sér öll sund lokuð fyrir sér,
blátt áfram hrópað hátt til alþjóðar,
fyrir munn málgagns sfns, að þetta,
sem hún þaggaði niður með kvart-
anir þingsins i sumar, sú breyting,
sé alveg ómöguleg. En nú ætli hún
sér að gera þá breyting um nýárið,
sem reynast muni hið eina sanna
hjáipræði.
í sumar á þingi varð hún að
leysa lífið með fögrum loforðum um
bætur á fyrirkomulagi landsverzlun-
arinnar. Efndirnar urðu slikar, að
aldrei hafa kvartanirnar háværari
orðið um, hve óhæfilegt það sé.
Nú þurfti þvi sijórnin enn að leysa
lifið mcð nýjum lofoiðum ; það var
eitt ráðið til að reyna að tefja fyrir
aukaþingi, og þá um leið væntan-
legu falli hennar. En efndirnar
munu rnenn eigi trúa i, fyr en á
þeim verður tekið — eftir þá reynslu,
sem þegar er fengin.
Þessi Ioforð stjórnarinnar: »Eg
skal aldrei gera það aftur. Eg skal
lofa þvi að bæta mig og verða gott
barn«, sem eftir á er fylgt af eng-
um efndum, annaðhvort af viljaleysi,
þekkingarleysi eða almennu getu-
leysi, það stjórnar >system« er eng-
in >borg á bjargi traust* fyrir hina
íslenzku þjóð A slikum alvörutímum
og þessum.
Slíkum stjóruarbáttum þarf að
stytta aldur.
Og að þjóðfulltrúar vorir, mikill
meiri hluti þeirra, séu nú búnir,
eftir reynsluna á þessum siðustu og
verstu timum, að sannfærast um þá
nauðsyn, það viljum vér ekki draga
1 efa, enda mun það og aðalskýr-
ingin átregðu stjórnarinnar að kveðja
þá i-atnan.
Hin skýringin, sem Timiun er lát-
inn þylja lexíu um, að ómögulega
megi taka þá 14 bændur eða svo,
sem á þiogi sitja, frá búum stnum
nú til aukaþingsfundar, hún virðist
naumast frambærileg. Þeir menn,
hvort heldur eru bændur eða aðrir,
sem létu velja sig til þingsetu haust:
ig 1916, máttu búast við því, að
kallið kæmi til þingsetu á hvaða
tima árs sem er, og þeir sem eigi
geta hlýtt þvi, eru eigi hæfir til þess
starfs, heldur verða að segja þvi
lausu.
Þegar jafnmikið er í húfi fyrir
Dómasafnið 1916
(24 arkir) er komið út; með þvi er
IX. heftinu lokið. Fæst á skrifsto'u
ísafoldar og
kostar kr. 4.80.
land og þjóð, eins og nú er: Ján-
inn að fara í strand, Jjármálapólitlk
stjórnarinnar að sökkva landinu i
óheyrt skuldafen, og sijórnin sjálj létt-
vag Jundin Jrá stjórnnidlasjónarmiði
og nieiri hluti hennar siðjerðislega
merktur sem ósannindamenn, — þá
mega vera ríkari ástæður en það,
að eigi megi kveðja 14 búandmenn
til þingsetu, — til þess, að hamla
þvi að framfylgt verði jafn-óhjá-
kvæn.ilegri, jafu-aðkallandi bjargráða-
láðstöfun * og þeirri, að gefa þjóð-
fulltrúum vorum tækifæri tii þess
að koma saman þegar í stað á auka-
þingi, til þess að framkvæma það,
sem, eins og sakir standa, er að
voru áliti, ef ekki hið eina, þá hið
Jyrsta nauðsynlega:
að bjarga við stjórnmdla-sjdljstaði
voru í Jánamálinu
og bjarga við efnálegu sjálfstaði
voru og líjsnauðsynja-málum hinn-
ar islenzku pjóðar
með pví að létta aj henni Jmi
pungbara fargi, sem landsstjórn
vor hin núverandt, er Julltrúi Jyrir.
---------#1»-----------
Landsverzlunin.
Þar á að koma ný stjórn upp úr
nýári. Það er gert fyrst nú, sem átti að
gerast í fyrravetur.
Landsverzlunarstjórarnir eiga að
vera 3, og kváðu þessir skipaðir:
Agúst Flygenring kaupm., Hallgrim-
ur Kristjánsson framkvæmdarstjóri
og Magnús Kristjánsson alþm. Þeir
eru ekki öfundsverðir af því starfi,
að eiga að bæta öll mistökin og
»skakkaföllin« frá árinu sem nú er
að enda.
Leikhúsið.
Konungsglíma Goðmundar Kamb-
ans hefir verið leikin núna um jólin
við hina mestu aðsókn. Verður
leikritsins og rr.eðferðarinnar á þv
nánara minst í næsta blaði.
Látin
er 15. þ. mán. að Hofsstöðum i
Miklaholtshreppi húsfreyjan þar
Knstjana Sigurðardóttir kona Hjörleifs
bónda Björnssonar, en systir frú
Solveigar heit. Eymundsson, frú
Guðrún heit. Björnson (landlæknisfrú-
ar) og þeirra systkina.
Hún varð sextug að aldri, hin
mesta myndar kona, vel virð af öll-
um. Þau hjón eiga nokkur npp-
komin börn.