Ísafold - 23.02.1918, Síða 1

Kemur út tvlavar
í viku. VerSárg'.
5 kr., erlendis Tíli
kr. eða2 dollarjborg-
lat fyrir miðjan júlí
erlendls fyrirfram.
Tjausasala 5 a. eint
XLV. árg.
Reykjavík, laugardaginn 23. febrúar 1918.
Uppsögn (skrlfl.
bundin viö áramót,
er ógild nema kom-
iu só tll útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
sé kaupandi skuid-
Iaus vlð blaðið.
9. tölublað
THunið að augfýsa í Bæjarskrá H.víkur.
M i n n 1 s 1 i s t i.
AlþýðnféLbókasatn Templaras. 8 kl. 7—B
1*3 r*ar9tjóra8krifst. opin dagl. 10—12 og 1—8
B«iart'ógetaBkrifstofan opin v. d. 10—12 og 1—5
Bteiargjaldkerinn Laufásv. 5 kl. 10—12 og 1—6
t«land8banki opinn 10—4.
$ U.M. Leatrar-og skrifstofa 8 árd,—10 siðd.
4,lto. fundir fid. og gd. 8*/* siðd.
S^andakotskirkja. öuösþj. 9 og 6 á helgum
í.aadakotsspítali f. sjúkravitj. 11—1.
l-iK.indsbftnkinn 10—3. Bankastj. 10—12
Laadsbókasain 12—8 og 6—8. Útlán 1—8
jL^udsbúuaðarfélagsskrifstofan opin frá 12—2
JLHJidsféhirMr 10—12 og 4—5.
&i*adgglminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Listasafnið opið á sunnud'ögum kl. 12—2.
ítúrugripa8afnið opið l1/*—21/* á sunnad.
Póithúsið opið virka d. 0—7, sunnud. B—1.
taiuinábyrgð Islands kl. 1—B.
Stjóraarráðsskriíjfttofurnar opnar 10—4 dagl.
Talaími Reykjavikur Pósth.8 opinn 8—12,
Ylfllstaðahœlið. Heimsóknartimi 12—1
^jóðmenjasafnið opið sd., 12*/*—l1/*
Þjóðskjalasafnið opið sunnud., þriðjud. og
fimtuiaga kl. tr 2.
Aldrei sterkari en nú!
Einhver allra blygðunarlausasta og
leið skringilegasta (staðhæfing-
in, sem lengi hefir komið fram i
Islenzkum stjórnmálum birtist í blaði
þvi, sem fjármilaráðherrann heldur
úti, á laugardaginn var, í grein eftir
hann sjálfan, sem hann nefnir
»Spilaborgirnar, sem hrundu«. Hann
segir þar, ráðherrann, um núverandi
landsstjórn vora, að hiin hafi aldrei
■verið sterkari en nú!
Að landsstjórn sé »sterk« þýðir,
að hún eigi mikið traust að baki
sér.
Landshornanna milli kveða nú við
■gremjuþrungnar, samhljóma raddir
um það hversu geróhæf vandræða-
stjórn það sé, sem við búum við.
•Og á sama tíma heldur vesling fjár-
málaráðherrann þvi fram j blaði sínu,
að stjórnin hafi aldrei verið sterkari
en núl
Er hér um að tefla óvenjulega vel
sútsprungin »brjóstheilindi« í viðskift-
við sannleikann?
Eða er hér um hitt að tefla —
blindni þá á því, sem rétt er í stjórn
málum, sem 'mjög hefir einkent
■feril þessarar stjórnar og átt svo
mikinn þátt, ásamt almennu þekk-
ingar- og getuleysi hennar til að
gera oss íslendingum erfiðari að-
stöðu gagnvart erfiðleikum þeim,
sem styrjöldin færir oss að hönd-
um en vera þurfti?
»Aldrei sterkari en nú!«
Ef meta ætti þessi orð fjármála-
ráðherrans um landsstjórnina rétti-
lega — bæri að skoða þau sem beina
móðgun við þjóðina, sem brigzl um
roikln minni stjórnmálaþroska en
sæmilegt er.
Sá kemur timi, er hægt verður að
rekja skakkafallaferil þeirrar þrihöfð-
nðu rækilegar en mátt hefir hingað
til. Svo margt sem það er sem leyfl-
legt hefir verið að draga fram í dags-
birtuna af auðnuleysisverkum hennar
og \enga þolir gagnrýni — þá
er hitt þó fleira af því tagi, sem
geyma verður í pokahorninu að svo
stöddu vegna almennra hagsmuna
flandsins. En því meiri gremju fær
það þeim er til þekkja, er blygðunar-
leysið veður svo uppi i hóp sjálfra
ráðherranna, að hrópað er frammi
fyrir öllum landslýð, að stjórnin eigi
nú meira trausti að fagna hjá þjóð-
inni en nokkuru sinni áður.
Hið sanna er, að svo mjög sem
íslendingar eru sjálfnm sér sundur-
lyndir ella, þá hafa þeir nndantekn-
ingarlítið komið sér saman um, að
hvað sem öllu öðru liði, verði þó að
hreyta nm stjórn landsins. Verri
geti hún ekki orðið og því muni
allar breytingar til bóta.
Svo sterk er nú stjórnin núver-
andi — í raun o% veru.
Bannmálið.
Eftir
Jóhannes þorkelsson
frá Fjalli.
I.
í blaði yðar hafið þér, herra rit-
stjóri, hreyft þeirii skoðun, að heppi-
legast mundi að bannmálið væri sem
bezt rætt í blöðum landsins, bæði af
bannmönnum og andstæðingum
þeiira. Þetta verð eg einnig að telja
heppilegt og nauðsynlegt gagnvart
þessu máli, einu hinu þýðingarmesta
þjóðmáli, er vér íslendingar höfum
með höndum nú sem stendur. Af
þessari ástæðu sný eg mér til blaðs
yðar, með línnr þær, er hér fara á
eftir. Tek eg fyrst til athugunar eina
af greinum andbannsmanna, eftir
Ólaf Þorsteinsson verkfræðing, er
komið hefir út á þessu ári, og sný
mér síðan lítillega að bannlögunum
í heild sinni, áhrifum þeirra og þýð-
ingu, er vonast má eftir.
Ritgerð hr. Ó. Þ. er í 21. og 22.
tbl. ísafoldar. Byggir hann mótbár-
ur sinar gegn bannlögunum fyrst og
fremst á óframkvæmanleik þeirra og
i öðru lagi á því, að þótt þau væri
framkvæmanleg, þá mundu þau ekki
ná tilgangi sínum. 'Öllum má auð-
sætt vera, að ef þessar staðhæfingar
hr. Ó. Þ. verða sannaðar, annaðhvort
með ómótmælanlegum rökum hugs-
unarinnar, eða með reynslunni, þá
eru bannlögin fyr eða síðar fallin úr
sögunni. Þetta er lika sú eina leið,
sem hugsanleg er til að kollvarpa
lögnnum. Því alt hitr, sem sagt
hefir verið um þau: Þrælalög, bar-
áttan við áfengið og fýsnirnar nanð-
synleg, ófrelsi þeirra 0. s. frv., er
ru^lið einbert.
En lítum nú á hvernig hr. Ó. Þ.
færir ástæður og rök fyrir máli sínu.
Það, að bannlögin mundu brotin
verða í stórum stíl, segist hr. Ó. Þ.
hafa getað sagt sér sjálfur, þar sem
enginn hafi persónulegan hagnað af
því, að þau séu haldin. »Ef vér nú
litum á bannlögin*, segir hr. Ó. Þ.,
»þá eru nánnstu vandamenn drykkju-
ræfilsins þeir einu, sem hafa per-
sónulegan hagnað af, að þau séu
haldip. En þeir mundu eflaust kveinka
sér við að beita lögunum á honum«.
Þó gerir hr. Ó. Þ. dálitla undan-
tekningu frá þessn, því hann heldur
áfram á þessa leið: »Og svo við
allir í einnm hóp, borgarar þessa
lands, sem höfum hagnað af því, að
haldið sé uppi logum landsins*. En
.verða það þá ekki töluvert margir,
samkvæmt þessari játnÍDgu hr. Ó.
Þ., sem hagnað hafa af að bannlög-
uEum sé haldið uppi, fyrst það eru
fyrst og fremst aðstandendur drykkju
ræfilsinsj er hann svo kallar, og þar
næst allir borgarar landsins í einum
hóp? Eg sé ekki að á betra verði
kosið í þessu efni. Þó má taka þetta
enn skýrara fram: Auk aðstandenda
eða nákominDa manna drykkjumanns-
ins, hafa allir þeir perónulegan hagn-
að af að bannlögunum sé haldið
uppi, sem nokkra nákomna menn
eiga, er hætta geti verið á að leiðst
geti til ofdrykkju, en það eru hér
um bil allir byggjeDdur landsins.
Auk þessarrar stórskornu missagnar,
sem hr. Ó. Þ. hefir komið sjálfum
sér í í þessari grein, hefir honum
einnig auðnast að lenda I — ekki
hafvillu, heldur — lögvillu, því hann
gerir ráð fyrir, að sektir laganna lendi
á neytanda áfengisins (sdrykkjuræfl-
inum«), en það er alls ekki, heldur
koma þær niður á aðflytjanda, og
er torvelt að sjá, hyí aðstandendur
ofdrykkjumanns skuli kveinka sér við
að beita löguDum á honum.
Hr. Ó. Þ. segir: »Nú get eg
hugsað mér tvær leiðir mögulegar:
Önnur yr sú að reyna að sýna fram
á, að bannið skerði á ótilhjýðilegan
hátt frelsi manna til að lifa lífi sínu,
eins og þeim þóknast. Þessa leið
ætla eg ekki að fara, af því að húu
hefir verið reynd oftar en einu sinni
og það betur en eg get«. Eftir þessu
virðist svo sem hr. Ó. Þ. álíti, að
þeir, er þessa leið hafa stefnt, hafi
ekki farið neina sigurför, og er það
rétt, þvl húa liggur til glötunar.
Ekki er höfundurinn samt sjálfum
sér vel tiúr í þessu efni, því hann
leggur einmitt inn á þessa leið seinua
í grein sinni, pg mun ef til vill nán-
ar vikið að því siðar. Hver hin leið-
in sé, gleymist honum að geta um.
Hr. Ó. Þ. segir, að sá misskiln-
ÍDgur komi m;ög oft fram hjá bann-
mönnum, »að það sé nóg að menn
viti hvað rétt sé, þá muni menn
framfylgja því«. Eg efast ekkert um,
að þessi framburður höfundarins er
rugl. Auðvitað halda flestir því fram,
að það sé þýðingarmikið að vita hvað
rétt sé i máli, en menn munu jafn
sammála um, að það er ekki ein-
hlítt, til þess að því sé framfylgt,
eftir þeim skilningi, sem alment er
lagður i orðið að vita. Þennan mis-
skilning, sem höfundurinn svo kall
ar, segist hann svo ætla að leið-
rétta. En lítið verður úr því, sem
von er til, því hann virðist hafa
einkennilega mikinn hæfileika til að
flækja augljóst mál, og gera vitlaust
fyrir sjálfum sér, og hlífist heldur
ekki við að nota hann.
Eg sleppi því að fara í gegnum
ahan vaðsl höfundarins. Sem sýnis-
horn skal eg tilfæra þessar setning-
ingar: »Og það eru tilfinningarnar
sem helga lögin, en ekki neitt sam-
komulag eða atkvæðagreiðsla*. Hvað
meinar höfundurinn með orðatiltæk-
kiu að »helga löginí* Liklega það,
að gera þau friðhelg í vitund manna.
En ætli tilfinningarnar, t. d. reiði,
hatur, ást, meðaumkvun, sé ekki all-
oft fult svo mikil orsök þess, að lög
eru brotin og beygð, eins og hins,
að halda uppi helgi þeirra?
Hr. Ó. Þ. segir: »Nú kem eg
að hinu, sem eg ætlaði að reyna að
sýna fram á, að bannlögin, jafnvel
þó þau séu framkvæmanleg, muni
ekki ná tilgangi sinum. Og hver er
þá tilgangur þeirra? Þvi má að
sjálfsögðu svara svo, að minka eða
þá algerlega afnema nautn áfengra
drykkja. En ef við gáum vel að, þá
er þetta ekki allur tilgangurinn. Setj-
um nú svo, að menn tækju upp á
þvi, að svala nautn sinni á einhvern
annan hátt; þá væri tilgangi bann-
laganna að eins náð, ef sá seinni
háttur væri betri en sá fyrri. Munu
menn því sjá af þessu, að tilgangi
bannlaganna er ekki náð, nema menn
um leið sækist eftir nautnum, sem
•
Þrjár myndir af blað-
síðum þingsögunnar.
Úr fyrirlestri eftir sira Ulaf Ulafsson
frikirkjupresL
Háttvirtu tilheyrendur! Nú ætla
eg að bera niður á öðrum stað i sögu
alþingis, hér um bil 50 árum nær
okkur heldur enn sá fundur var, sem
eg hefi talað um að undanförnu.
þingfundur sá, sem eg nú segi
ykkur frá, var í neðri deild alþingis
9. sept. 1915. |>ann dag áttu fjár-
lögin að vera til einnar umræðu í
deildinni, eftir að búið var að ræða
þau við 8 umræður í efri deild, og
auðvitað gera á þeim ýmsar breyt-
ingar, eins og vant er að vera.
Fjárlögín eru altaf eitt allra merk-
asta málið, sem alþingi hefir með
höndum; og lengi var sá siður á þing-
ínu, og honum komið á af sumum
okkar mætustu stjórnmálamönnum,
að leggja öllu meiri alúð við það
heldur en mörg, ef ekki flest öll, önn-
ur mál.
þenna dag hafði eg hugsað mér að
fara niður á þing og hlusta á vitur-
leg orð og skynsamlegar tillögur þjóð-
arfulltrúanna um fjármál og fjárhag
landsins. Eg get nú ekki sagt að
eg kæmi % í þinghúsið í þetta sinn
með neinum yfirdrifnum vonum um
þinglega tign og velsæmi; en það
verð eg þó að segja, að háttalagið í
neðri deild þenna dag eða á þessum
fundi var þó langt fyrir neðah
— 13 —
eru göfugri en sú sem frá þeim var
tekin, eða með öðrum orðum verði
nautnasparari. Geta bannlögin af-
rekað þetta?«
Hér til er því að svara, að allur,
gersamlega allur tilgangur bannlag-
anna er fólginn i þvi, að afnema
nautn allra áfengra drykkja hér á
landi. Þessum tilgangi sínum ætla
þau sér að ná með þvi, að banna
aðflutning alls áfengis til landsins.
Sönnnn höfundarins fyrir því, að
þetta sé ekki allur tilgangur laganna,
er dálítið nýstárleg. Hún er nefni-
lega sú, að svo geti farið, að tilgang-
urinn náist ekki. Hættir tilgangur
að vera tilgangur um leið og hann
næst ekki ? En þetta, að tilgangur
bannlaganna náist ekki, ef tekið er
upp á því, að svala nautnum sínum
með öðru en áfengi, er rugl eitt.
Þótt fluttir séu inn skipsfarmar af
ópíum til neyzlu, þá er það bann-
lögunum algerlega óviðkomandi og
tilgangi þeirra.
Hr. Ó. Þ. heldur því fram, að að-
flutningsbann áfengis til uppræting-
ar ofdrykkju sé samskonar og jafn
viturlegt og ef gripið væri til þeirra
úrræða til að koma í veg fyrir morð
og mannvíg, að banna mönnum
notkun allra þeirra hluta, sem gerir
þeim fært.að fremja morð, svo sem
allskonar vopna, sjálfskeiðinga og
annara áhalda o. s. frv. En þetta er
ekki rétt hjá höfundinum. Þessir
hlutir verða ekki bornir saman, sök-
um afar-mikils mismunar, sem á
þeim er, og mismunurinn er sá, að
annar hluturinn (afnám vopna o. s.
frv.) er að allra dómi óframkvæm-
anlegur og getur þess vegna ekki
komið til umræðu, en hinn hlutur-
þ a ð, sem eg faafði getað gert mér
í hugarlund.
Um hádegi, eða er fundurinn átti
að byrja, hefir líklega átt að heita
fundarfært, það margir þingmenn ver-
ið inni í þingsalnum, en — »Adam
var ekki lengi í Paradís.«
Eorseti gekk að venju í forsetastól,
hringdi bjöllu sinni og sagði fund
settan, en fæstir af þingmönnum létu
sem þeir heyrðu né heldur fóru i
sæti sín. þeir voru margir á ein-
hverju eirðarlausu rölti fram og aft-
ur um þingsaliun, aðrir settu og
héldu einhvarja klíkufundi i sals-
hornum og gluggatóftum. Eftir venju-
legan formála hófust síðan einhverj-
ar umræður; en fremur voru þær
daufar og bragðlitlar, euda auðséð á
öllu, að þingmenn fiesta brast alger-
lega vilja og þoiinmæði til að hlusta
hver á annan — og það kann þeim
nú að vera vorkunnarmál, manna-
aumingjuuum, því það er ekki altaf
skemtilegt! — f>að var því mjög
skamt liðið á fuudiun, þegar þing-
menn tóku að týnast og hverfa úr
þingsalnum, og — eftir fremur skamm-
au tíma mátti þiugsalurinn heita
galtómur.
Og hvað var nú orðið af þessum
týudu sauðum forsetaus í neðri deild?
Sumir sátu niðri í kaffihúsi þings-
— 14 —