Ísafold - 01.06.1918, Blaðsíða 1

Kemur út 1—2
-< í viku. Verðárg.
5 kr., erlendis T1/^
' kr. eða 2 dollar;borg-
Ist fyrir miðjan júlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 10 a. eint
XLV. árg.
Revkiavik, laugardaginn i. júní 1918
ísafoldarprentsmiðja.
Ritsijúri: Dlsfur Björnssan.
Talslmi nr. 455.
Uppsögn ^skrifl.
bnndin vlð áramót,
er ógild nema kom-
in só til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
sé kaupandi sknil
laus viö blaðiö.
26. tölublað
M i n n i s 1 i s 11.
„Alþýðufél.bókasafn Templaras. Ö kl. 7—8
borgaratjóraskrifat. opin dagl. 10 -12 og 1 — B
Beojarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—12 og 1—5
Bœiargjaldkerinn Lattfásv. 5 kl. 10 12 og 1—5
ítlandsbanki opinn 10—4.
H.K.U.M. Leatrar-og akrifstofa 8árd,—10 úbd.
Alm. t’undir fid. og sd. 8^/a siöd.
Landakotskirkja. öubsþj. 9 og Ö á helgum
Landakotsspltali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 10—B. Bankastj. 10—12
Landsbókasftfn 12—B og 5—8. Útlán 1—8
fiandsbúnaöarfólagsskrifstofan opin frá 2
Landsféhiröir 10—12 og 4—5.
Landssiminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
liistasafniö opiö á snnnudögum kl. 12—2.
^íáttúrugripasafnið opiö l*/a—2l/a á sunnud.
Pósthúsiö opiö virka d. 9—7, snnnnd. 9—1.
Sumábyrgö Islands kl. 1—5.
Stjórnarráösskrifstofurnar opnar 10—4 dagl
Talsimi Reykjaviknr Pósth.B opinn 8—12.
Vlfilstaöahsölib. Heimsóknartlmi 12—1
►jóbminjasafnib opiö sd., þrdM fimtd. 1—8.
Þjóbskialasafnib opið sunnud., þriðjud. og
fímtuiaga • kl. 12—2.
Sykurhneykslið,
önnur stjórnar-„afrek“ og
alþingi.
Afrek stjórnar þeirrar, sem nú
reynir svo átakanlega á þolinmæði
landsmanna, falla einhvernveginn af
sjálfn sér svo dæmalaust vel undir
•eitt samtiginlegt nafn: Hneyksli. Þar
er hver silkihúfan upp af annari —
-en viðtengingarnafnið hið sama:
Hneyksli.
Það heiti finst óhlutdrægum mönn-
um óhjákvæmilegt í sambandi við
Fossanefndina lýðfrægu, og ekki síð-
ur við kolavinnuna alræmdu á Tjör-
nesi. Og hver mundi sá vera, er
verulega hefir kynt sér framferði
stjórnarinnar (eða réttara nafnanna
tveggja, þvi J. M. var ekki við) i
sykurmálinu i haust, að grynnra vilji
taka í árinni en kenna það við
kneyksli.
Það er líka auðséð, að til þess
arna finna fylgifiskar stjórnarinnar
bæði utan þings og inuan. Þeir vilja
fara sem fljótast yfir sögu — eyða
málinu sem mest.
I Tjörness-hneykslinu hefir aðal-
stjórnarblaðið tekið það ráð að tína
út úr eitt auka-atriði, rangfæra það
algerlega og blása upp svo gífurlega,
að hlægilegt má heita. Um það geta
menn fræðst af tveim greinum hér
i blaðinu i dag frá hr. GíslaSveins-
syni. Þessi fágæta tilraun til að kaf-
færa stórt stjórnarhneykslismál, með
því aö ráðast persónnlega á and-
stæðing stjórnarinnar, með röngum
ákærum blekkir engan skynbæran
mann, en sýnir glögt þrotin um
nýtilegar varnir. Hefir ritstjóra
»Tímans« illa sést yfir að hleypa
þessum Tjörness->kolapilti« að í
blaði sinu. Sjálfum getur honum eigi
verið til að dreifa sbr. hátíðlega yfir-
lýsing hans i blaði sinu í vetur um,
að G. Sv. »væri ekki til« fyrir hon-
nm framar! Eða hvað?
En þar sem höggið I blaðinu er
svo hátt reitt að undirstrika þau um-
mæli einhvers »mikilsvirts«, að G.
Sv. í flestum öðrum löndum »hefði
orðið að leggja niður embætti og
þingmensku*, eftir skýrslu þá, er
hann samdi fyrir fjárhagsnefnd um
Tjörness-hneykslið og af flestum
mun viðurkend að vera sérstaklega
óhlutdrægt rituð og ítarleg — þá
hlýtur mönnum að verða eitt til:
að verða steinhissa á bíræfni blaðs-
ins.
Setjum nú svo að eitthvert lítils-
vert auka-atriði hefði ekki verið al-
veg nákvæmt (sem það nú var) í
þessari skýrslu. Ef það ætti að kosta
n.;fndarritarann ekki minna en
»embætti og þingmensku« — hvað
hefðu þá hin opinberu ósannindi,
8em ráðherrarnir tveir í vetur létu
bera fram fyrir almenning í mjög
mikilsvarðandi landsmáli, sykurmái-
inu átt að kosta þá að dómi
blaðsins, þótt ekki væri tekið með í
reikninginn öll önnur landskunn
og lýðræmd hneykslis-meðferð þeirra
á sykurmálinu.
Vér spyrjum. En búumst við að
erfitt sé um svör. Þögnin þyki
vænlegust. Og er það vorkunna-
mál.
Þær þungu sakir, sem felast í því,
sem feitletrað er hér að ofan, reyndi
fjármálaráðherrann (S. E.) að smjúga
utan um i sykurumræðunum á þing-
inu. Hann lýsti með venjulegum
hlægilegum fjálgleik sínum, að þessi
áburður blaðanna, ísafoldar og Vísis,
væri »rakalaus ósannindi«, og bað
þingið i klökkum rómi að vernda
sig fyrir slikum áburði »með trausti
sinu«. Enn fremur hugðist hann
mundu geta snortið meðaumkunar
strengi þingmanna með þvi að þylja
upp i þingsalnum nokkur hvöss
gagnrýni-kjarnyrði úr þessum blöð-
um um stjórnina — eða þá nafnana
— út af meðferðinni á sykurmálinu.
Hvort þingið hefir kent í brjósti um
veslings ráðherrann, að hann skyldi
hafa gert sig það sekan, að verð-
skulda svo hörð orð, skal ósagt lát-
ið, en ísafold telur fjármálaráðherr-
ann hafa þó gert einu sinni þarft verk
með þvi, að bókfesta þó ekki væri
nema þessi sundurlausu sannyrði úr
blaðinu i þingríðindunum, þótt enn
betur hefði hann staðið sig, ef hann
hefði lesið npp greinarnar i heilu
lagi. Þá sæist þó ein ræða i þing-
tiðindunum eftir »hans hágöfgi«, sem
heil brú væri i, enda þótt »lánaðar
fjaðrirc væru.
Um »áburðinn«, sem þingið átti
að verja hann fyrir með »trausti
sinu«, er það annars að segja, að
vér verðum að hryggja ráðherrann
með þvi að halda þvi fram, að sönn-
utn dburði sem þessum, mun þingið
aldrei treysta sér til að hnekkja með
•trausti sínu«.
Til þess að skýra þetta fyrir þing-
mönnum og öðrum, og sanna vort
mál, leyfum vér oss að prenta hér
upp skýrslu Isafoldar um þetta atriði.
í blaðinu þ. 14 nóv. síðastliðinn
segir svo m. a. um fundinn, sem
sem Alþýðuflokkurinn boðaði til út
úr sykurverðhækkuninni:
»Seint á fundinum var forstjóri
landsverzlunarinnar sendur á for-
aðið. Honum att sem fyr. Lands-
stjómin sjálf gat ekkert sagt eða
vildi ekki segja. Forstjórinn er
látinn segja, að sykurhækkunin
haíi verið framkvæmd úti um
land fyrir hálfum mánuði og að
sykurhækkunin, þessi gífurlega
hækkun, hafi verið nauðsynleg
vegna fless, að nokkuð af sykrin-
um hafi orðið svo dýrt.
Hvorttveggja eru bein ósannindi.
Það er nú upplýst, að í flví
augnabliki, sem landsstjórnin lœtur
staðhœfa frammi fyrir 'óllum al-
menningi, að búið sé fyrir hálfum
mánuOi að hœkka sykurverðið út
um land eins og hér l Reykjavik,
er landsstjórnin aö selja sykur ann-
arsstaOar á iandinu meö fyrra verO-
ínu. Og svo mikið er blygðunar
leysið, að jafnvel eftir að lands-
stjórnin lætur bera fram þessi
ósannindi, hefir fulltrúi lands-
stjórnarinnar í næststærsta kaup-
stað landsins enga tilkynningu
fengið um hækkun sykurverðsins.
Að landsstjórnin hafi ekki vitað,
að hér var sagt ósatt, er harla
ótrúlegt, en getur þó verið. Ef
hún hefir ekki vitað það, hvað á
þá að halda um þessa menn, sem
ráðherrasætin skipa? Og ef hún
hefir vitað það, þá hefir hún láti
víssvitandi segja ósatt um atriði,
sem mjög varðar heill almenn-
ings. Og hvað þá? Hvort sem
er, þá er það vansœmd við þjóð-
ina, að láta þessa menn skipa
ráðherrasætin stundu lengur.
Um hitt atriðið, að þessi gífur-
lega hækkun hafi verið nauðsyn-
leg vegna fless að nokkuð af sykr-
inum hafi orðið svo dýrt, er hið
sama að segja. Það er líka ósatt.
Tölurnar, sem forstjórinn var lát-
inn lesa upp á fundinum, sýna
flegar að það er ósatt. Hvílik
háðung við dómgreind manna að
ætlast til þess, að þeir láti blekkj-
ast af slíkum tölulestri. Vér höf-
um einnig á annan hátt rannsak-
að þetta atriði. Sú rannsókn
hefir verið afarerfið, afarerfitt að
komast fyrir hið sanna um það
efni. En svo mikið höfum vér
komist fyrir, að vér vitum, að
staðhæfingin er ósönn. Hér þýðir
ékki stjórninni að berja höfði við
stein með bláberri neitun. Geri
hún það, sem fundurinn á föstu-
daginn heimtaði, að leggja gögn-
in á borðið. Hún er skyldug að
gera það. Þá mun sannleikurinn
koma í ljós og það áþreifanlegar
en margur heldur. Vér bíðum
þess með óþreyju. Þá mun koma
í ljós, að vér höfum ekkert of
mælt«.
Þess skal getið, að landsstjórnin
visaði á fundinum til forstjórans
um það að hatin gæfi nánari skýrs'-
nr fyrir hönd stjórnarinnar. Þessarri
skýrslu andœjðu ráðherrarnir ekki
einu orði, heldur staðjestu hana sem
stjórnarskýrslu — með pögninni. Og
eftir að blöðin höfðu farið hörðum
orðum um að skýrslan hafi verið
röng — pöqðu peir eifl að síður.
Það er fyrst mörgum mánuðnm
seinna, þegar búist er við að menn
séu farnir að gleyma, að fjármála-
ráðherrann fer að berja sér á brjóst
og hárymja um sakleysi sitt í þessu
efni. Hann hafi ekki sagt ósatt o.
s, frv. En þetta þýðir honum ekki
neitt. Þarna var stjórnin staðin að
ósannindum — eftir því sem öll
í. S. í.
í. S. í.
Iþréttasamb. Skarphééinn.
Laugardag 29. júní 1918 verður
íþrótfamót Skarphóðins
haldið að Þjórsártúni
og liefst kl. 12 á hádegi stundvíslega.
Til skemtunar verður:
Iþróttir ýmiskonar, Ræðuhöld, Söngur og Dans.
Stjórnin.
gögn standa til. Og trúað gætum
vér því, að ej fjármálaráðherrann
pyrði að fara i mál við blöð þan,
sem þennan áburð hafa flutt, mnndi
ýms kurl tii grafar koma við vitna-
leiðslu, sem honum þætti betur að
hulin værn.
Önnur ósannindi flutti þessi sami
ómögulegi ráðherra l sjálfu pinflnu
á mánudaginn, er hann fór að reyna
að svala sér á kaupmannastéttinni.
Réðst hann mjög á kaupmenn fyrir
það, að þeir hefðu undiretns stofn-
að til æsinga út af sykurhækkun-
inni í stað þess að fara fyrst til
stjórnarráðsins og tala við það, vara
stjórnina við hækkuninni. Hið sanna
er, að formaður Ferzlunarráðs Is-
lands, hr. Garðar Gíslason, sneri sér
tvlveqis til stjórnarráðsins til pess að
Jd pað ojan af sykurhakkuninni. Er
frá þessu sagt i ísafold þ. 14. nóv.
— og var þá bygt á samtali við hr.
G. G, — Þ á þorði ekki fjármála-
ráðherra að andaja. En n ú eftir
rúmt háltt ár — hyggur hann sig
mega %eja ranqa skýrslu, 0: treysta
minnisleysi manna.
Þá skjöplaðist og atvinnumála-
ráðherranum allmjög á sannleikans
brautum, er hann kvað lækkunina
á sykrinum vera bygða á, að stjóm-
in milli þess 10. og 16. nóv. hafi
fengið von nm sykur Jiá Danmörku,
sem enqin von hafi verið um áður.
En þ. 8. nóv. átti ritstjóri ísa-
foldar tal við forstjóra Lands-
verzlunarinnar, sem þá varbeint
sendur á fund vorn af fjármála-
ráðherranum til þess að gefa
skýrslu um sykurmálið fyrir
stjórnarinnar hönd. Og hvað seg-
ir hann? Það má lesa í ísafold
10. nóv. Hann segir, að: dansk-
ur sykur með lægra verði sé fá-
anlegur. Það vanti aðeins flutn-
ing. Kemur þetta heim við það,
sem hr. G. Sv. benti á í umræð-
unum um þetta mál í Nd., að
þegar á þingi í fyrra hafi menn
vitað um vonina í þessum danska
sykri. Þegar svona staðföst rök
eru fyrir því gagnstæða getur at-
vinnumálaráðh. ekki gert sér
»von« um að menn leggi trúnað
á, að danska sykur»nonm« hafi
fyrst komið alt að því viku eftir
að sjálfur forstjóri landsverzlun-
arinnar fullyrðir fyrir stjórnar-
innar hönd, að ekki sé um von
heldur vissu að tefla.
Lesendum vorum fer nú vænt-
anlega að skiljast græðgi fjár-
málaráðherrans um að undir-
strika, að sykurmálið væri »dautt
máU — búið að vera. Stjórnin
hafi lækkað sykurverðið, endur-
greitt hækkunina og enginn
skaðast.
Viti menn! En hverjum er
það að þakka nema blöðum þeim,
sem í strenginn tóku og leiddu
almenningi fyrir sjónir, hvílíkum
fantatökum stjórnin væri að beita
hann með sannkölluðum óþörfum
blóðsuguskatti og fengu borgara
Rvíkur til að hefjast handa. Það
var fyrir flvingun almenningsálits-
ins, að stjórnin loks hengslaðist
til þeBS að lækka sykurverðið.
Þeim, sem vilja fá skýlaus,
óhrekjandi rök fyrir hinum óþarfa
blóðsugu-sykurskatti, sem stjórn-
in gerði tilraun til að leggja á
nef hvert í landinu — vísum vér
til hinnar ítarlegu og óvefengdu
framsöguræðu Einars prófessors
Arnórssonar í blaðinu í dag. Með
því að fara mjög varfærnislega í
sakir kemst hann að þeirri nið-
urstöðu, að óforsvaranlega blóð-
sugu-skattsfúlgan, sem stjórnin á
afarerfiðum tímum ætlaði að
dengja á þjóðina, hafi numið
minsta kosti 300.000 krónum —
eða nær 4 krónum á hvert
mannsbarn í landinu.
Og þetta var um sama leyti og
landsstjórnin var búin, með ein-
kennilega smíðuðu jafnaðarverði
á kolum þeim, sem hingað komu
í haust vegna botnvörpungasöl-
unnar, að græða alt að 500.000
kr., eins og þm. Vestur-Skaftfell-
inga, G. Sv., skýrði frá og ekki
var mótmælt.
Skakafalla-hítina hefir þá um
um þessar mundir vanhagað um
800,000 kr. í svipinn. Minna
mátti nú gagn gera! Og er von,
að alþingi falli á kné og tilbiðji
annað eins skurðgoð og núver-
andi ráðsnjöllu, framkvæmda-
sömu, viðskiftafróðu, úrræðagóðu,
óhlutdrægu, sannleiks-elskandi,
háfleygu, snöru, hávitru og að
því er »finansgeniið« snertir —