Ísafold - 21.12.1918, Side 1

Kermir út 1—2
f vlku. Verð árg
5 kr,, erlendls 7'Á
kr. eða 2 doltar;borg
>st fyrir mlðjan júlí
jrleadls fyrirfram
■ausasala 10 a. eint
j Uppsögn (skrlfl
bundin við áramút.
er ógild nema kom
in só til útgefanda
fyrir 1. oktbr, og
só kaupandi skuld-
taus við btaðlð.
KLV

Reykjsvík
laugardaginn 21. desetnber r 8.
6i tölublsð.
I desembsr.
Eúdurlit og horfur.
I.
A moyun ganga sambinddögin i
gi'd .
Fvrstn lögin siðin Is'enzkn þ'óð-
in gl ’t'ði sjá'fs ftv-ræði sínusem, veitt
henni fu'la viðurkenningu þess rétt-
ar, sem hún hefir bnrist fyrir í þvl
nær hfils öld að fi viðu'kendtn,
Dignrinn á morgun er ’neiðurs-
d gur í lenzku þjöðarinnar.
En hann er meira. Hann er heið-
nrsda’ur allra þeirra ágaetismanna
sem fyr o? siðir h tfa varið lffi sínu
c kröhum til "b leysa þjóðina úr
læðinvi likamlegrar og andlegrar
ábi'nar O' óf-el is.
Mvtt'i þ“;r Eorvert ÓLfsson, Skúli
Mip,rús"or', R IJ -in Einrsson, Tóm-
as S'“mimdsson, JSn S garðston o?
Benpdil't Sveinston lita npp úr gröf
s’nni á þ’isum depi, mvndu þeir
b'essa hann op árna þjóðimi sinni
hrminvjn ov h,pssnnir á hinni nýjn
braut, er hún nú stígur inn á.
’A'lir góðir I lendingar fagna fengn-
nm "igi-i.
O' sipii'inn bessi er ekki unninn
með votmum huefiré'tarins, heldnr
trpð br-utseioin og staðfestu litillir
þjöði*- við póðm málstið gagnvart
nt»rnf-’1t stærri og voldugri þ'óð.
f> ð er kraftur s-mnleikans o? rétt-
fæt'sms seri Sé • h *fi' inmð v?rk sitt
oo 'e;tt fi’ð til fircaella lvkti, á sima
tlmi, rr lygin og rmalaetið hafa at-
að h=*;m;nu I blóði mi'jóni siklausra
K-iftnr qóði oT gðfitgs málstað-
ar is'enzkn bióðirínnar hefir smám-
Samm nnnið hnn á mótstöðu s'm-
bi”d bióðir vnrrir og gefið henni
v;t op vilii t'1 bess loks að verða
við 'é'tmntim kröfum vorum.
b»vi- sró-siö,'ir heimsins hverfi
su-id i- fl -krndi if slrnm og vflrkomn-
ar'if ha-mi frá h'óðngtstt hi'dtr-
leiknnm,' sem h'ðnr hefir verið i
he'minnm, iki tJend'ngir og Dm-
ir heilnm vmni h“im frá friðsim-
le-nm ctj Smmiliviðskiftum með fullri
sæv-d b“ggía biððanna.1
r. desemder* verðnr eian 'mesti
mmkisdigur I sögu 'slsnzku bjóðtr-
innar og þvi meiri metkisdigur,
sem vé- knnnum betur að fara með
signr'nn.
J* V'tnr Tnðnr saaði ’nm herforingi-
ani m’k'a, Hinnlba,1 að hann kynni
að s' iri, en ekk' nota sigurinn.
t 'e ’zki bióðtT getnr ekki óskað
meíns fr“mn', en að þið verði aldrei
m»ð si-irii n n hma sigt i þessn má'i
að há-i hér hifl I nokkrnrtstð fyrir
ráð fram. "t -
b «*r ndJir heyrðnst að vísu síðnstu
viknrair sem simbtndsmilið vtr á
d'ífm-ii. er tö'du simbtndslögin
ttýi'i stðrhættu'eg fyrir þjóð vora og
þvi s»n laadriðum næst að
SamSvkkil þtn.
Þ*csi- ridiir vorn reyndar fátr og
bervmáhiðn l!tt i atkvæðagreiðslu
þjóðartmar, en þær voru svo alvar-
legar, að þeim var fullur gaumur
gefandi, enda voru þær bæði í ræðu
og riti gagnrýndir út í æstr, og
léttvægar fund ar.
Þegar lit ð er á þessi andmæli
gegn stmbanddögunum og hvern'g
þtu voru rökstudd, iiggur nær að
telja þau sp ottin af algerðu vtn-
trausti á viti og stjórnmá'aþroska
þjóðarir.n'r t í að f.tra með fullveldið,
sem i boði var, heldur en af skiln
ingsleysi andstæðinganna á orðum
og anda laganna.
En hversvegna hafa þá þeir hinir
sömu brýnt sjáifstæðisraurtina eins
hátt að undmförnu og ekki mátt
anmð heyra en að ísland yrði frjálst
og fullvalda ríki?
Ef þjóðin er sá óviti, að fara sér
að voði, er húa hefir fengið þelta
langþráða hnoss, þá hefir þið verið
ilt verk að heim.ta meira sjálfsforræði
henni til handr, miklu réttara að
lofa henni að kúra sem fastast undir
vrndirvæng Dtna,
En hv.tð S’gir nú undanfarin
reynsla svo um þenna ótta fyrir
þv', að vér ekki kunnum að fara
með fullveldið, sem andstæðingarnir
sjálfir viðu kenna að vér höfum
fengið með lögunum?
Hverri rýmkun á sjáifstæðisfor-
ræði vom að undinförnu hefir fylgt
tiltölu'ega hraðskreið framför, bæði
í verklegum og andlegum efnum,
og jafnframt því hafa þ.tu hlunnindi
dregist æ meira úr höndum Dtna
og i vorar hendur, sem andmælend-
urnir nú óttist fyrir að þeir sölsi
dgclega undir sig, jafnskjótt og vér
verðum fullvaldi rlki.
Það er erfitt að samrýma þessar
staðreyndir við þroskaleysi þjóðar-
innar til að verða frjáls og full-
valda.
Ei vilja andmælendurnir halda
því fram í alvöru, að vér með sam-
bandslögunum höfum afsalað Dön-
um nokkrum réttindum frá oss og
niðjum vorum eða veitt þeim nokk-
ur ný réttindi eða hlunnindi hér á
land', þótt vér af frjálsu fullveldi
voru lofum þeim um nokknr ár að
njóta með oss þeirra réttinda, sem
þeir hafa haft hér óskorað i margar
tldir, en sem vér nú getum tekið
af þeim eftir stuttan, ákveðinn tíma,
etn nitt sökum þess aö ís'and er
o'ðið frjálst og fullvaldi riki?
Nm, veslings mennirntr hafa með
andróðri sinum gegn sjálfsforræði
íslaads að þessu siani, sett sjilfi sig
í þann gtpastokk ðfga og mótsagna,
sem enginn getur losað þá úr.
Með atkvæðagreiðsluaai 19. októ-
ber hefir þjóðia sýat, að húa lítur
ilt öðruvísi á þettt mil, annars hefði
meira ea tæpir 8% af þeim a:kv.,
sem greidd voru, fylgt þeim að
málum.
Þetta er gleðilegur vottur um
stjórnmálaþroska og velsæmistilfion-
ingu þjóðarinnar.
Húa skilur, að hér er miklu meira
sjilfsforræði I boði en nokkru sinni
áðjur, og hún vill ekki óvirða minn-
ingu þeirra ágætismaana sinaa, sem
fyr og siðar hafa nnnið að eflingu
?j ilfsforræðis vors, þótt í minna
mæli hafi verið ea hér er fengið, og
húo vill ekki óvirða sjálfa sig með
tortrygat og getsökum til fulltrúi
sinna, er unnu að þets t mili með
þvi nær einum hug á síðasta þingi.
Atkvæðagreiðslan 19. október er
dauðadómur yfir öllu atferJi and-
tæðinga sambandslaganna, og þrð
má gera ráð fyrir, að reyn Jan stað-
festi á sínum ttma þmn dóm.
»Þvl var aldrei um Á'ftanes spáð,
að ættjoðin frehiðist þtr«, var
kveðið hér á árunum. Æ:li ekki
mætti raula eitthvsð likt yfir póli
tískum mo'dum sambandslaga and-
stæðinganna*.
II.
Það verða engin skynsamleg rök
færð fytir því, að Idjndi stafi nokk-
ur hættt af etfendum áhrifum sök
um sambatdslaganna, ef vér sjálfir
kunnum með þau að fara.
Ea fyrir því er margt að varast
og margs að gæti, er vér nú legej-
um út á fullveldisbrautina, og þess
er ekki að dyljast, að nú sem stend-
ur eru margir erfiðleikar, er vér
þurfum að kostt kapps um að sigr-
ast á, og margur sl Ijóður á ráði
voru, er oss ríður lífið á að lagfæra.
Þótt mikið h.ifi birt i lofti yfi
ídaidi með þessum stærsta sigri i
sjáffltæðismáli voru, þá er stðar ert
svo að stjórnmálahimininn islenzki
sé heiður og bjartur.
Miklu fremur má telja tveggja-
bakka veður i lofti um þessar mundir,
sem ósýnt er, hvernig ráðast muni.
Það ber margt til þess að fram-
tíðarhorfurnar eru ekki eias bjartar
og æskilegt væri, þótt ólikt séu þær
bjtrtari heldur ea ef óvitrum mönn-
um hefði tekist að glepja þjóðiuni
sýa f sambandsmálinu.
Nú í svipinn stafa oss margir og
miklir erfiðleikar af heimsstyrjöld-
inni, en sé henni, sem vænta má,
þegar lokið, megum vér þakka guði
fvrir hve vel vér höfnm sloppið frá
öllum þeim hörmungum, t_r hún
hefir haft i för með sér fyrir beim-
itin umhverfis oss.
E-t þessi síðustn ár hafa þó varp-
að döprum og dimmum skuggum
á þjóðlif vort, sem hljóta að vera
hverjum hugsandi manni ærið á-
hygejaefai.
Síðm vér fórum að eiga með oss
sjálfir hefir oss aldrei riðið meira á
þvt að eiga vitra, hagsýna og dag-
lega stjórn i Iandi en una þessar
mundir.
Ei það mikla óláa hefir heat oss,
að stjómin hefir aldrei verið litil-
sigldari síðan vér feagum innleada
stjórn, ea þessi síðusta tvö ófriðarár.
Meiri hluti heaaar hefir verið laagt
frá þvi að vera starfi sfnu vtxina. Z
Við því mátti búist, að þjóðar-
bú;kapurinj yrði fyrir miklam
skakkaföllum sökum ófriðarins eða
af þeim hömlum og höftum, sem
af honum stöfuðu á öllum samgöag-
um, verzlun o; viðskiftum, og þar
af leiðandi dýrtíð á öllum llfsaauð-
synjum. Fjirhagurinn hlaut þvi að
bíða alímikinn haekki af þessum
ástæðam.
Ea hian þurfti ekki að gera ráð
fyrir, að fé landsins væri sukkað o?
sóað svo jafnvel miljónum króna
skiftir fyrir ráðleysi, dagleysi og hirða-
leysi landsstjóm iriaaar eins o; raun
hefir á o ðið. Það eru sjalfskap ivít
af versta tagi.
M.stök og glippaskot núverandi
stjórnar eiga d jágan þátt í þvi, að
vér erum okour í þtð skuldikaf,
sem vér þurfun langan tína til að
komast upp úr, og fultveldisgöaga
vora verðum vér að byrja með milj
óua-eyðslufiár-Hnrökum hjá erlandum
ríkjum; er þtð saunarlega engin
skemtiganga fyrir þá, sem ekki hafa
því meiri t'ú á sku'dunum.
b i sú t'ú virðist að visu v xt
hröðum fetum í landinu.
Simftra fjárhagsbölinu hefir aldrei
borið j Jnmiíið á pístnæmi hinnt
auðvifðilegu tu eiginhagsmunahvata
og taumlausrar peningagræðgi.
Miður bfutvandirmenn hafa » pekú-
lerað* i þrekleysi og ósj álfst eði sumra
rtðherranni, sár til fjárplóvs og
framfærslu, og utin um stjórnina
h.fir Sifmst hjil hersing af þess-
konar piltum, með því nær ótak-
mörkuðu vdd yfir hverju fótmá'i
umra ráðherranna á stjórnai ferli
þeirra.
í þessum húp hefir ekki verið
parað að risti b-eiðir lensjur af
btki landtsjóðs; bera sumar dýrt'ðar-
ráðstafaair stjórnaun tar þess ljósast
vitni.
Að vonum hefir stjórnin fengið
margt orð í eyra fyrir þessar fram-
ferðir sínar. Ea á skal að ósi stemmi,
og eigi að stemma þenat Fúlaltk
ósómans, sem nú er að flæða yfir
hugtún st|órnarfarsins, þi duga ekki
ákúrur og aðfinslur við stjórnina
eina.
f hverju þ'ngif'jálsu landi fer
stjórnin ekki d’gi lengur með völ
in en fulltrúaþmg þjóðaónnar vill.
Þ.'.ð er því þingsins sök, ef land ð
bfður til langframa tjón af völdum
stjórnarinnar.
Horfi þingið aðaerðaHust á stjór"-
iaa baka landinu tjón, þá hefir þjöð-
inni annaðivo t m:st*kist fulltrút-
valið, eði búi á ekkt völ hæfra
manna til að ftra með nmboð henn-
ar. Sé hiau slðtra til að dreift, þl
er i óvett efat konið, eo t»S kosi-
ingarnar mish»pis: i svpínn, á
þjóðin þess jafntn kost tð bætt úr
þeim misfellnm viðiýur kosningr.
Vé- eigutn gnótt hæf-t fuí'trút-
efna, á bvi eretgina vtfi. Etkon-
ist suórnarfar Ittdsins í Imgvinm
óreiðt fyrir mistök kjSsmJmna á
meðferð kosningarré tmins, þi getu'
sú hettt verið á ftrVim ’ð b*zti
mannirair dragi sig í h é, eði vil i
se n miast við stjS-amil vert riðnir.
Srj Srnarfarið í laadinn veltu- á
þ/i, hvernig kjósendurnir nota kosn-
invar éttinn, en því miðu' höfu n
vér ekki enn gert oss þettt nó;u
IjSst. A'kvæði alþingiskiósandanna
aru undt stöður undi' s jór. arftrinu
Og þvi riður þióðinni ItfiS á, að þa'r
neyti kosningar étta'ins með hygg-
indum og samvizkasemi.
Tómlæti þingstns gtgtvtrt núver-
andi stjóra er þagar orðið eitt af
l meinum stjórntrftrs'as, og er það
eiun sýnilegasti ávöxturinn af ráð-
herrafjölgu tinni 1916.
Eins og kunnugt er v.tr þasstn
þriggja mtnna stjórn klöngrað upp
af þremur þingflokkum, sem enginn
1 fði afl atkvæða i þingiau og git
>ví ekki tekið á sig hina þitiglega
Hiyrgð á heani eða stjórnarfiriou.
Hver flokkurinn vnðist hifa hiesið
meira um þtð að ná sæti í stjórn-
inni en um h tt, hvort hana hefði
verulega hæfurn mönnum á að sk pi
stjórnina. Þetta vtr þvi óheppi-
legra, sem aldrei hefir riðið mert á
að skipt stjórnina sem bezt hæfum
mönnum, án tillits til, hvar þeir
stóðu í flokki og hvort þeir átta
æ i á bingi eða ekki. Þetta var og
iví auðserðtra, s?m þá var ekkert
nð stórmál á dagskrá, er skifti
flokkum i þinginu.
Þó tók steininn úr með þan mis-
tök þingsms á þinginu 1917, er
skift var um fiármálaráðherrt, og
eini verz'uni'f óði maðurinn, sem
var í sríó ninni, fór úr henni, enda
riðu þá þegar um þverbak hneyks ;s-
'áðst'fanir stjórnarinnar i landtve z!
uniini, sem landið hefir sj’Ta’t
mest tión beðið af, ráðstafaiir, rrtt
stmar hverjir hefðu vel mátt vtrða
stjómini ábyrgð fyrir landsdómi.
A’öx urinn af flokkamo'n’nyi og
vld'sýki þingflokkania 1916 er
óiti'fhæf stjórn, og það umbnrðir-
lyndi vð hana nf þingsins hálfu,
sem orðið er að frámunalegu kæni-
leysi á hverjum óskðpanum s^m
veltur i stjórnarframkvæmd'nni.
Sé spnrt nm, hvað skifti flokkum
á þineinn, bi verður eina rétta svar-
i*: »fI'n Mtenús’on, Sieurður f-á
Yz’ifelli o? S'eurður Eggerz«. Með
þ’I er tind o> talin ðll stefnuikiá
núverandi þinoflokka Þeir þinemenn,
sem ekki geta fe't sig »ið þ >ssa
sr“fnuskrá, geta heldur ekk; vrnið f
fl 'kknnum og íjðlgar þeim að von-
um ár frá ári.
Trúin á þessa' lifand' stefnuskrár
er þó ekki meiri en þa*, ’ð i öll-
um flokkunum er meiri og mmni
M ægjt með ráðherrana. En dmðt-
htldi viHi þeir hver um sig hdd' f
tinn ráðherra, þótt þeir séu sáróá-
nægðir með þá o; dæmin séu d?g-
ihum liótari fvrir augum beirra n n
tvo stó'kottlegt' misfe'l'tr í firi
me:ri h'utt stjórnarinnir, að hvert
heilbr'gt ful'trútbing léti hmn ekki
d'vi lengur fira með vö'din.
Þtð e- enga likira en ið b’ssir
fl ikkar, eða öllu heldur ráðherra-
khk ir, skoði ráðherrana s=m skiM-
s æðinn s'11, er þe»m sé skv't ið
vr idi frtm I riuðm dtuðann, hv?r-,u
nik'ir gtH'gr;p;r sem þeir eru og
't’d'111 st’óri þeirrt stórhæ tuler.
Þettt er liót, eu bvi m’ður söm
stgt af ástandinu á þinginu nú s-m
itendur, og henni til sðnmantr nærir
ið bendi i afdrif vantnusvsvflrlýs-
ingmintr á afinnu- og 'jirmih-
nðherrann I lok slðista Þ'n-?s.
I óíim unræðum d rfðist ekki emn
?’ nsti þingmtður, að riðh?rrunno
:á'fum undmteknum, að legvia be’m
eitt einasta verulegt liðsvrði, en bó
ko nu fl ikktrnir, eða meiri himi
bíirn sé' saman um það, að biirqa
ikió'sræðinguium frá falli.
En með hverju ?
Með þvi, eins og einn þingmðtir
tð orði komst, að nota simbmds-
nálið, sem þi var útrætt og sam-