Ísafold - 08.02.1919, Blaðsíða 1

Kemur út 1—2
{ vlku. VerSárg.
5 kr., erlendis 7^/a
kr. eSa 2 dollarjborg-
lat fyrir miðjan júlí
erlondis fyrirfram.
Lausaaala 10 a. eint
{
ISAFOLD
ísafoldarprentsmiðja. RHstlórljÓlaJurBjÖrnssan._Talslmi nr. 454-
Uppsögn (skrifl.
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in só til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
sé kaupandl skuld
laus við blaðið.
XLVI. árg.
Reykjavik, laugardaginn 8. febrúar 1919
6. tölublað.
Kolaeinokunin.
Fátt af óhapparáðstöfunum land-
stjórnarinnar okkar, í seinni tíð, hefir
mælst ver fyrir, og veiið flestum
skyni bornum mönnum óskiljanlegra,
en kolaeiuokunarráðstöfun stjórnar-
jnnar.
Ekki eingöngu af því hve hart
hún kemur niður. Einokunin þyngir
mjög undir fæti fyrir sjávarútvegn-
um. Hún hefir og beinlínis í för
með sér talsverða bækkun á öllu
vöruverði hér á landi. Skip sem
vörur flytja að landinu og hafna á
milli verða að meira eða minna leyti
að brenna hinum dyru stjórnarkol-
am, Oss er sagt að meira en helm
ingur farmgjaldanna í innanlands
siglingum með landssjóðsskipunum,
sé borgun fyrir kol sem skipin eyða.
Það er ekki eingöngu þetta sem
gerir. Það er stcfnan. í stað þess
að allar nágrannaþjóðirnar keppast
við að gera þegar ráðstafanir til að
lækka vöruverðið, létta á dýrtiðinni,
virðist okkar stjórn litið um það
hugsa. Já, kolaeinokunin er bein
linis ráðstöfun í þá átt að halda dýr-
tiðinni við.
Óskiljanleg sú ráðstöfunin, ef rétt
er, sem fullyrt hefir verið, að hún
sé gerð þvert ofan í tillögur lands-
verslunarforstjóranna. Uppistunga
þeirra um aðferð til að firra lands-
sjóð tapi á kolaversluninni, sem hafi
verið mun heppilegri, að vettugi virt
af landsstjórninni.
Vér fáum eigi betur séð en þjóðin
hljóti að krefjast þess að þessari
stjórnarráðstöfun verði breytt nú
þegar. Vér gerum ekki ráð fyrir
að stjórnin viðurkenni villu sína
frekar nú en i sykurmálinu forðum.
En Táist hún samt til að gera rétt,
ibreyta ráðstöfun sinni, þá væri þó
■fengið það sem fáanlegt er meðan
sá dómur hvilir á þjóð vorri að búa
við þessa viðurkendu óhæfu stjórn.
SjóYátryggingarfélag Islands
stofnað 15. janúar 1919.
Síðasta áratuginn, eða jafnvel leng-
ur, hefir verið mikið um það rætt
og ritað, sð nauðsyn bæri til, að
koma á fót innlendn sjóvátryggingar-
félagi. Mönnum hefir, sem von er,
blætt i angum þær gifurlegu fjár-
hæðir, sem árlega hafa farið út úr
iandinu í vátryggingariðgjöld. Hafa
opphæðir þessar farið vaxandi með
ári hverju eftir því sem skipafloti
vor hefir aukist og viðskiftin magn-
ast. Á ófriðarárunum hefir þetta
komist á hæsta stig vegna hækkun-
ar á öllu verðmæti, skipum, farm-
gjnidum, vöruveiði og hinni sér-
Stöku stribsvátryggingu.
Auk þess sem rætt hefir verið og
ritað um þetta af einstökum mönn-
um og félögum, hefir stjórn og þing
haft mál þetta til meðferðar, og á
þinginu 1915 var samþykt þingsá-
lyktunartillaga, þar sem meðal ann-
ars var skorað á stjórnina að rann-
saka möguleika á því, að koma á
innlendu sjóvátryggingarfélagi. Flutn-
ingsmaður tillögunnar var þáverandi
þingmaður Reykvíkinga, yfirdóms-
lögmaður Sveinn Björnssoo.
Ekkert hefir þó orðið að fram-
kvæmdum i þessu máli fyr en ^
áliðnu sumri síðastliðnu, að nokkrir
menn hér í bænum tóku sig saman
um að koma þessu máli í fram-
kvæmd. Eftir nokkurn undirbúning
var á fundi, 20. október siðastlið-
inn hér í bænum, ákveðið að stofna
sjóvátryggingarfélag, með 1 miljón
króna höfuðstól. L. Kaaber banka-
stjóri og Sveinn Björnsson yfir-
dómslögmaður, sem fóru rétt á eftir
til útlanda, tóku að sér að leitast
fyrir um endurtryggingarsamninga
fyrir fé agið og útvega sérfróðan
mann um skipulag á slikum félög-
um og endurtryggingarviðskifti, til
þess að vera framkvæmdarstjóra, sem
væri innlendur maður, til aðstoðar.
Laust fyrir jól komu þeir aftur úr
ferð sinni og með þeim sérfræðing-
ur, er þeir höfðu ráðið.
Þvi næst var stofnfundur félagsins
haldinn 15. janúar þ. á. og gengið
frá lögum félagsins o. s. frv.
Fyrirkomnlag félagsins er þannig,
að stofnfé íélagsins er 1 milljón kr.
Af því er fjórðungur, 250,000 kr.
innborgað strax, en afgangurinn
greiðist hvenær sem félagið þarf á
því að halda, og setja hluthafarnir
fulla tryggingu fyrir þeim hluta sem
óinnborgaður er, tryggingu, sem
hægt er að koma í peninga með
litlum fyrirvara, ef á þarf að halda.
Alt hlutafé félagsins er þegar ritað
af mönnum hér i Reykjavik og
ýmsnm stöðum út um land. Allir
hluthafarnir eru búsettir hér á landi.
Stjórn féiagsins skipa: Halldór
Þorsteinsson skipstjóri, Hallgrimur
Kristinsson landsverslunarstjóri, Jes
Zimsen kaupmaður, L. Kaaber banka-
stjóri og Sveinn Björnsson yfirdóms-
lögmaður. Aðalframkvæmdarstjóri fé-
lagsins er A. V. Tulinius yfirdóms-
lögmaður og framkvæmdarstjóri með
hónum er F. Kalkar, sérfræðingur
sá, sem áður er nefndur. Tulinius
hefir, eins og kunnugt er, fengist
við vátryggingarstarfsemi hér i bæn-
um hér um bil einn áratug, og hefir
hepnast sú starfsemi sérstaklega vel.
F. Kalkar hefir fengist við þau störf,
sem honum eru séistaklega ætluð, i
11 ár, hjá einu stærsta vátiyggingar-
félagi Dana, og hefir mjög góð með-
mæli þaðan.
Gerðir hafa verið samningar við
10 félög á Norðurlöndum, sem öll
eru talin mjög góð félög, um að
endurtryggja fyrir félagið. Auk þess
mnn félagið taka að sér endurtrygg-
ingu fyrir aðra, bæði á Norðurlönd-
um, Bretlandi o. s. frv. Umboðs-
mann hefir félagið i Kaupmannahöfn
Einar Dreyer, sem verið hefir for-
stjóri fyrir stríðsvátryggingar danska
rikisins á skipum, og hefir getið sér
góðan orðstýr við það starf. Félag-
ið hefir skrifstofu í húsi Natan &
Olsen, og mun taka til starfa 15.
febrúar næstkomandi.
Félagið er svo undirbúið og þann-
ig úr garði gert, að það er fært um
að taka að sér vátryggingar á hvers-
Alþýðufræðsla Studentafélagsins.
Arni Pálsson
talar um
Utanríkispólitik Bismarcks
sunnud. 9. febr. kl. 5 siðdegis
í Iðnaðarmannahúsinu.
Aðgangseyrir 25 aurar.
konar áhættum á skipum og flutn-
ingum, sem fyrir koma hér á landi,
eða við siglingar að landinu eða frá
þvi. (Tekið úr Versl.tið.).
Hér er farið á stað með mjög
mikilsvert fyrirtæki, sannarlegt þjóð-
þrifafyrirtæki ef vel tekst. Má bú-
ast við að svo verði því mjög vel
virðist til félagsskapatins vandað og
vel úr hlaði farið.
Það er verið að draga smámsam-
an í hendur vor íslendinga viðskifti
sem áður hafa eingöngu verið i
höndum útlendinga. Það, sem i
þvi efni hefar unnist siðari árin er
ekkert smáræði samanborið við hag
vorn eins og hann hefir verið til
skamms tima. Á siðustu 5—6 ár-
unum höfum vér meðal annars gert
þetta: Tekið i vorar hendur að
miklu leyti siglingar í föstum leið-
um til landsins og frá því og við
strendur þess; flutt heildsölum, sem
áður var i höndum erlendra manna
aðallega i Kaupmannahöfn inn i landið
tekið í vorar hendur brunatrygging-
ar i landinu að talsverðu leyti; og
númeð þessunýja félagi er reynt að ná
inn í landið sjóvátryggingum þeim,
sem Samábyrðin á fiskiskipum getur
eigi annast.
Þetta er mikið unnið á skömm-
um tíma.
Mörgum hefir sviðið í augum að
út úr l^ndinu skuli hafa farið allir
þeir peningar sem greiddir hafaver-
ið i sjóvátryggingariðgjöld undan-
farin ár. Það eru engar smáupphæð-
ir nú orðið. Sérstaklega hefir þetta
orðið mikið nú á ófriðartimanum.
Mun það hafa numið mörgum mil-
jónum siðasta árið.
Reynir nú á landsmenn, þá er sjó-
vátryggja þurfa að þeir sýni félagi
þessu þá velvild, sem það á skilið.
Getur verið að ekki veiti af. Þvi
vita megum vér það, að félagsskap-
ur þessi er ekki sérlega vel þokkað-
ur í hóp þeirra erlendu félaga, sem
til þessa hafa fleytt rjómann af sjó
vátryggingarstarfseminni hér. Oss
er sagt að kaldlega andi i garð
félagsins í dönskum vátryggingar-
blöðum. í einu þeirra er það sögð
»sem sannfrétt* að enginn eða fáir
þeirra sem skip eigi hér á landi
muni vilja binda bagga sina með
félagi þessu. Þetta eru auðvitað ó-
sannindi. Og einhver hótunarorð
munu hafa heyrst úr sömu átt.
Vér spáum því gagnstæða. ís-
lendingar munu i þessu efni sem
öðrum líkum kunna að meta sinn
eigin hag, hvernig sem blæs austan
um hafið.
Sálarrannsókna-
félagið.
Eg heyrði á tal tveggja manna
fyrir skömmu. Talið var um Sálar-
rannsóknafélagið nýstofnaða. Annar
maðurinn endaði mál sitt með þess-
um orðum: >Eftir eítt dr verðnr
ekki nokkur maður l pessti draugafé-
laqi<.
Eg er ekki sálarrannsóknafélags-
maður, og þarf því ekki að bera
blak af því þessvegna. Eg hefi heldur
aldrei starfað að eða átt kost á að
vera við rannsókn dularfullra fyrir-
brigða, svo mér er ekki málið skylt
eða heilagt af þeim orsökum. En
orð þessa manns lögðust undarlega
þungt á hug minn. Þvi eg þykist
megá telja vist, að þarna hafi verið
talað fyrir munn þeirra manna, sem
aldrei hafa viljað sjá annað í þessu
máli en fávislegar tilraunir ofstækis-
fullra manna, til þess að fá trúarþörf
sinni einhverja útrás. Og því má
nokkuð marka á ummælum þessa
manns, hvernig andstæðingar máls-
ins líta á þessa félagsstofnun.
En undarlega er þeim mönnum
farið, sem kasta vilja auri á þetta
félag eða það mál, sem það gerir að
aðalstarfsemi sinni, þvi engum ætti
að vera dulið, að þarna er þyrst
þjóðarsálin að grafa eftir þeirri lifs-
veig, sem hún veit að hún muni
lifa á, þó aliar aðrar lindir þorni.
Enginn ætti að vera svo glámskygn
að sjá ekki, að þarna er mannsand-
inn að teygja sig í það ljós, sem
mest hefir vermt og lýst veröldina.
Fáum ætti að missýnast svo hrapar
lega, sem annars vilja sjá eitthvað
aunað en ranghverfu á hverjum hlut,
að þetta félag er meðal annars sýnis-
horn þess, að íslendingar eru nú
fyrst að byrja að trúa á guð sinn.
°g
»Hver þjóð, sem í gæfu og gengi
vill búa,
á guð sinn og land sitt skal trúa«.
En menn fordæma leiðina. Sum-
um ficst þessi leið, til þess að Ieita
að og fá eilífðarvissu á, ófær, ósam-
boðin þroskuðum mönnum, og
mótsögn við þá trú og þá vissu,
sem verið er að leita að. En aldrei
hefir svo enn verið rudd ný braut
út af troðnum, útslitnum vegum
mannkynsins, að einhverjum hafi
ekki fundist sú braut ófær, og þeir
sem unnu að verkinu, á villigötum
og I ósamræmi við lífið. Aldrei
hefir neinn nýr sannleikur verið fund
inn svo, að einhver hafi ekki í fyrstu
sagt hann lýgi, og mennina sem
fundu hann, blekkingamenn. Það
er enn sama áhættan og á Grettis
dögum að sækja mannkyninu nýj n
eld. Og þeir menn, sem nú starfa
að þessum málum, hvort sem þeir
eru útlendir eða innlendir, þeir eru
eldsækjendur fyrir kaldar, þrekaðar
þjóðir, sem efnishyggjan er að frjósa
utan um. Þeir eiga líka á hættu að
þeir verði Iagðir í einelti — eins og
Grettir — af þeim, sem þessi nýi,
lifandi eldur brennir þröngsýnis- og
ófrálslyndis skálann af. Þvi myrkrið
>ar inni er orðið þeim .svo eigin-
egt. Ljósið er þeim ofbjart í aug-
um, sannleikurinn of geislandi fagur.
Vitanlega er þarfleysa að deila'um
jetta mál við þá menn, sem aldrei
qeta séð og aldrei vilja sjá annað
en sfna sannfæringu, sem altaf eru
okaðir imn í sjálfum sér. Það er
afn vonlaust verk eins og að sá til
jlóma á helkaldan jökul, eða benda
blindum manni á sólina. Auk þess
eru dómar slikra manna eins og
vindhögg út í loftið, sem hvergi
litta. Þessvegna gera ummæli þeirra
raun og veru litið til. Því það
vita allir, sem ekki eru blindir á
strauma og hreyfingar í þjóðlifi voru,
að þetta mál er að leggja landið
undir sig, er að fara heilögum eldi
um það og nema það. Ekki ein-
ungis litla landið okkar, heldur og
gervallan heiminn. Sigurför þess er
ráðin alstaðar þar, sem mannssálirnar
gera kröfu til þess að vera meira
en dægurflugur, alstaðar þar, sem
mapnsandanum finst hann vera rétt-
borinn til lengra lifs en þessarar
takmörkuðu jarðartilveru, til meiri
persónuþroska, fyllri skynjanahæfi-
leika en hann hefir nú á að skipa.
Og engum kemur til hugar, að ís-
lendingar telji sér trú um, að þeir
eigi að vera nægjusamari fyrir hönd
sálar sinnar, en aðrar þjóðir, og því
hafi eilifðarmálin ekkert erindi til
þeirra.
Nú ætla eg að spá. Ekki þvi
sama og maðurinn, sem eg tilfærði
orðin eftir. Heldur hinu, að eftir
nokkur ár komist ekki meðlimir
Sálarrannsóknafélags Islands í nokk-
urt eitt hús fyrir fjölda. Þorsti
mannssálarinnar er mikill, þegar hann
er vakinn.
J. Bjðrnsson.
2 bátar farast.
10 menn drukna.
í fyrri viku fórst bátur úr Eyrar-
sveit. Var hann að koma úr fiski-
róðri og hafði segl uppi. Gerði þá
alt i einu svo harða vindhviðu að
bátnum hvolfdi á augabrapði. Bjarg-
aði vélbátur, er var þar skamt frá,
2 mönnum en 5 druknuðu, og var
Asmundur oddviti í Bár meðal
þeirra.
Frá Vestmannaeyjum var símað á
fimtudaginn var:
í gær fór héðan vélbátur upp und-
ir Eyjafjallasand til þess að sækja
þangað fólk. Sjö menn voru á vél-
bátnum, og er upp að sandinum
kotn gengu fimm þeirra i róðrarbát-
inn og fóru í land, en 2 urðu eftir
um borð. Biðu þeir lengi félaga
sinna, þeirra, er i land fóru, en
geinna um kvöldið barst þeim sú
fregn frá öðrum vélbáti, að róðrar-
báturinn hefði farist í lendingu og
allir menn druknað. Vita menn eigi
gjörla, hvernig slysið hefir að borið,
því að veður var hið besta, en
dimt hafi verið orðið, þá