Ísafold - 24.06.1919, Qupperneq 1

Kemur út 1—>2
/í viku. Verð árg.
5 kr., erlendis 7^/j
kr. eða 2 dollarjborg-
Ist fyrir miðjan júlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 10 a. elnt
ISAFOLD
ísafoldarprentsmiðja.
Ábyrgðarmaðnr þessa tölublaðs: Sveinn Björnsson

Uppsögn (skrifl.
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in bó tll útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
sé kaupandl skuld-
laus við blaðið.
Talsimi nr. 455
XLVI. árg.
Reykjavík, mánudaginn 24. júní 1919,
25, tölublað.
■a- ' ----
friðarsamningarnir.
Khöfn, 28. maí 1919.
Þegar sendisveit Þjóðverja fekk
afhenta friðarskilmálana i Versailles
þ. 7. tnaf, fekk hún frest til 22-
jnai, til að koma fram með breyt*
.ingar-tillögur sinar. Fresturinn va_
seinna, eftir ósk Þjóðverja, framr
lengdur til 29. maí. 8 dögum síða.
er búist við að bandamenn geti af
lient svör sin og Þjóðverjar fái þá
nokkurra daga umhugsunarfrest tii
-að segja já eða nei, — 1 Versailles
hefir sendisveitin þýska siðan unnið
að því að semja, i samráði við stjórn.
ina i Berlin, svar upp á friðarskil-
mála bandamanna. En á meðan
ræða œenn i Þýskalandi um þann
írið, sem er i boði.
X svarræðu sinni til Clemenceaus
■þ. 7. mai i Versailles benti Brock-
dorff-Rantzau utanríkisráðherra og_
formaður þýsku fulltrúanna, á, að
friðarskilmálar Wilsons frá 8. jan.
;i918 (»14 greinar Wilsons«) væru
wiðurkendar af báðum pörtum, sem
sá grundvöllur, sem friðurinn ætti
að byggjast á. Þeir eru »bindandi
fyrir báða ófriðaraðila, fyrir yður
:sem fyrir oss;--------heilög f um-
réttindi allra þjóða eru vernduð af
þessum samningi. Samviska heims-
ins stendnr að baki honum; engin
þjóð mun órefsað geta brctið hann«.
Út frá þessu sjónarmiði eru þær
fyrstu athugasemdir, sem frá Þýska-
landi heyrast. Þegar þann 8. mai
segir stjórnin í boðskap sínum til
þýsku þjóðarinnar, að friðarskilmál-
arnir séu ekki í sarræmi við gefin
loforð og um það sama eru öll b!öð-
in sammála: að friðarskilmálarnir
séu ekki bygðir á grundvelli rétt-
lætis heldur valds. Frá öllum flokk-
um hljóðar dómurinn nokkurnveg-
inn eins: svona friður væri blátt
áfram eyðilegging fyrir Þýdtaland.
Svift sínum helstu kola- og járn-
héruðum, einu af besta kornhéruð-
unurr, skipastól og nýlendum sé
Þýskaland dæmt til dauða. Þaðan
af síður gæti það uppfylt skaðabóta-
kröfnr bandamanna. — Einkum taka
þó hægri blöðin sér stór 01 ð í munn
og kalla skilmálana m.a. »eiturblöndu,
sem geri Þýskaland að kriplingi«;
maður verðuf að fara alla leið aftur
til eyðileggingar Kartagóborgar, til
að finna nokkurt dæmi hliðstætt
þessu í sögnnni. Prússneska þingið
frestaði fundum sínum, sem tákn um
landssorg,
Meðan Þjóð»-erjar biðu eftir friön-
«m hafa þýsk blöð og þýskir stjóm-
málamenn þráfaldlega lýst því yfir,
að Þjóðverjar vildu ekki skrifa undir
annan frið en þann, sem væri sam-
kvæmur loforðum Wilsons. Nú,
þegar friðarskilmálarnir eiu kunnir,
snúast ‘umræður þýSku blaðanna
meira og meira um þetta: Eigum
við að skrifa undir þessa skilmála
eða ekki ? Þvl um nokkrar veru-
legar breytingar verður tæplega að
ræða. Ctemenceau hefir ótvírætt
látið það i Jjósi við Brockdotff-
Rantzau og sömuíeiðis Curzon lá-
varður i ræðu i Englandi. En um
Umboðsmaður vor er
J. Þorsteinsson, Reykjavik.
Willys Overlnd Ine Toledo Ohio, U. S. A.
Hér sjáið þér model 90. Ein af hálfri miljón Overland bifreiða sem notaðar eru í heiminum. Falleg,
kraftmikil, þægileg jafnvel á verstu vegum. Fjöðrunum þannig fyrirkomið, að verstu vegir finnast sem sléttir.
Óvenjulega sver togleðnrsdekk miðað við stærð bifreiðarinnar.
Rúmgóð fyrir faiþega. Oll stjórnartæki eru á stýrinu, svo kvenfólk getur auðveldlega stjórnað henni.
Létt, þægileg, kraftmikil og eyðir litlu.
Selst með öllu tilheyrandi fyrir aðeins Kr. 5200 — Fimm þústmd og tvö hnnnruð
það hvernig svaiið ætti að vera,
hvort það ætti að vera já eði nei,
virðast skoðanir manna i Þýskalandi
að hafa verið nokkuð á reiki. Öll
blöð afturhaldsmanna hafa frá upp
hafi verið sammála um, að friðar-
sbilmálarnir væru óaðgengilegir. —
»Við viljum heldur deyja en vera
þrælarU Jifnvel hið fijálslynda »Ber-
liner Tageblattc segir að um aðeins
eitt orð geti veiíð aðræðasem svar:
ákveðið neii Aftur á móti eru blöð
jafnaðarmanna í fyrstu hikandi;
»Vorwárts« Svarar engu ákveðnu ti!
að byrja með. Eu óháðir jafnaðar-
menu svara : já. »Friðurinn er blátt
áfram óhjákvæmilegur fyrir oss. Vé;
þöifnurrst hans til að geta lifað«,
sagði foringi þeirra, Haase. Haase
er sér þess vel vitandi, hve hörðum
kjörum er að er að ganga. En hann
vtll, eins og Lenin og Trotzky i
Brest-L'tovsk, skrifa undir í von um
Stjórnarbyltingu yfir alia Ev-rópu.
Þvi harðari sem friðarkiörin eru,
þvl meiri von hefir hann um sð ör
eigalýðurinn (Proletariat) í ö !um
löndum 1 sameiningu hefjist handa
gegn þeim og nieð stjórnarbylrmgu
og fái þeim breytt.
Afstaða stjórnarinnar í Berlin til
þess hverju skyldi svara, hefir verið
óljós og reikandi. Það er heidur
ekki nýtt, að Scheidemann forsætis
,ráðhena, srðan hau,, , htust tók
saeti i stjórninni, hefir látið þokt sér
til. Eftir að hann þ. 8. rnai í friðar-
nefnd þjóðþingsins hafði Slgt.. að
þýska þjóðin væri of lömuð tii þe3S
að taka á móti friðarskilmáluuum
með hetjuskap — o:ð, sem ekki
gátu skilist öðruvísi en að þjóðin
væri of þjökuð til að geta þo’.að
þær raunir, sem neitun hefði i för
með sér — kemur ræða hans i
þjóðþinginu 4 dögum seinna nokk-
uð óvart. — Þann 12. mai kom
þióðþingið saman til að ræða um
friðinn. Það var nú flutt frá leik-
húsinu í Weimar og kom nú í
fyrsta sinn saman 1 Berlin. Ríkis-
þingsbyggingin, sem síðan stjórn-
byltingardagana í nóvember, hefir
verið notuð sumpart sem hermanna-
skáli op suœpart fyrir verka- og
hermannaráðið, var svo lúsug, að
þj!’ðþingið varð að sætta sig við
háskólana. Þessi samkoma var stór-
kostlegur rrótmælafundur gegn friðar-
skilmálunum. Fyrir hönd háskól-
aus bauð prófessor Kahl þingið vel-
komið. Hann minti á málverk, sem
hékk yfir forsetastólnum, af Fichte,
fyrsra rektor Berlínarskólans og sem
1810 með eldheitum orðum kallaði
þá sigruðu frá Jena til hefndar og
t:l að frelsi Prússland frá yfirráðum
Napóleons, og Kahl endiði roeð að
ósba að sá nndi, sem F;cte hefði
vakið til lífs, uætti nú aftur vakoa
hji þýsku þjóðinni. \
Scheidemann fekk nú orðið. Með
ákveðnum og hörðum o;ðum mót-
mæ!ti hann friðarskilmálunnm; og
þ’egar að hann sagði, að hann »eftir
áliti rikisstjórnarinnar«, væru óað-
gengilegir, stóð allur þinghei.nur
upp — nema þeir óbáðu. I sania
st eng og Sche:demann tóku aðtir.
ræðumenn.
Eftir fundinn I þjóðþinginu leit
frekast út lyrir að s.jórnin í Beilln
hugsaði sér að segja nei. Fyrir ut-
an ræðu Scheidemanns kona fleiri
og fleiri raddir fram i sömu átt. T
d. skrifar nú aðalritstjóri »Vo wá ts«
afdrátíarlaast: »Nú er það ekkert
leyndarmál, að stjórnin vi!l ekki
skrifa undir*.
í Paris hefir sjálfstgt verið hugs-
að fyrir þeim möguleika, að Þjóð-
verjar neituðu að skrifa undir. Um
miðjan mánuðinn lagði Fock á stað
til franska hersins við Rin. »Times«
segir að enskur, franskur og amerik-
anskur her sé reiðubúinn ttl að taka á
sitt vald þýðingarmestu staði í Þýska-
landi.
Það er er enn fremur vitanlegt,
að bandamenn hafa haft i hyggjn
að lýsa ströngu hafnbanni á Þýska-
landi, ef það neitaði að sktifa undir.
Svo þjáð sem þýska þjóðin nú er,
eftir margra ára ófrið og sult, mundi
hún ekki til lengdar geta þolað nýj-
an ófrið og frekar kjósa friðinn,
hvað sem hann kostaði, Og þó að
þessi stjórn neitaði að skrifa undir,
mundu ef til vildi aðrir þá vilja taka
það að sér, t. d. Haase. Þar að
auki virðast menn nú álfta í Parfs
og London, að sú hætta, sem stund-
um hefir verið bent á, að Þýska-
laod neiti að skrifa undir og í sam-
bandi við Lenin grípi til vopna
móti bandtmönnum, sé nú úr sög-
unni, vegna þess hve aðstaða Len-
ins upp á síðkastið hefir stórum
faiið versnandi. Loks hefir það
komið til orða, eftir þvi sem franska
biaðið »Echo de París* skýrir frá
24. þ. m., að bandamenn semji frið
við þýsku ríkin hvort fyrir sig; við
Bayern, Baden o. fl., verði ekki ann-
að en »nei« að fá hjá stjórninni í
Berlín. í því sambandi er vert að
minnast þess, að í suðurþýsku rikj-
unum og Rinarlöndunum hefir ekki
svo sjaldan verið talað um skilnað
Við stjórnina i Berlin. — Aðrar
raddir en hótandi hafa þó heyrst
frá bandatnöannm. Enski verka-
mar naflokkurinn hefir fastlega mót-
mælt ýmsum atriðum i friðarskil
milunum, og svipað hefir komið
fram í ýrosam frönskum jafnaðar-
mannablöðum.
Hafa hótanir bandamanna hrifið í
Berlin ? Að minsta kosti er það
víst, að eftir þvi sem sá timi nálg-
aðist, að svar skyldi gefið, hefir
gremjan og æsingin, sem greip
menn í fyrstu yfir miskunarleysi
friðarskilmálanna, sefast, og sú skoð-
un meira og meira rutt sér til
vúros, að Þýskaiand væri neitt til
að svara já. Þann 19. mai hélt
verka- og hermannaráðið i Berlin
fund og skoraði á stjórnina að skrifa
undir. 21. maí héldu bæði óháðir
jafnaðarmenn og Scheidemannsflokk-
urinn fundi. Hjá þeim fyr nefnda,
þar sem Haase talaði, voru eitthvað
xoo þúsundir saman komnar, —
»Friðarskilmálana«, sagði Haase,
»verður að undirskrifa straks, og
það af núverandi stjórn, sem er
meðsek í lengingu ófriðarins. Fyrir
síðari tima verður samningurinn
ekki annað en »pappírsgagn«. Hjá
hinum talaði Scheidemann; hann
hafði tæpa 5000 áheyrendur.
Innan þýsku stjórnarinnar hafa
komið fram mismunandi skoðanir
á, hverju skyldi svara. Sérstak-
lega hefir staðið deila milli Sckeide-
manns og Brockdorff Rantzaus. Þ.
23. maí hittust þeir i Spa til að
leggja síðustu hönd á svar Þjóð-
verja. Endirinn á viðræðum þeirra
litur út fyrir að hafa orðið sá, að
Scheidemann enn á ný hefir gefið
eftir, horfið frá orðum sinum i
þjóðþinginu þ. 12. til þeirrar skoð-
unar, að þrátt fyrir að friðarskil-
málarnir séu harðir og i sumuni
atriðum óframkvæmanlegir, þýði þó
ekki að spyrna á móti broddunum.
Og ef til vill standi þessi friður
bara um stundarsakir, ef til vill
hepnist Þýskalandi með hjálp Banda-
lags þjóðanna að fá friðarsamning-
unum siðar breytt.
Frá friðarfundinum.
Khöfn, 28. maí 1919.
Þýskaland hefir nú fengið friðar-
skilmálana. En fyrverandi samherj-
ar þess: Austurríki-Ungverjaland,
Búlgaría og Tyrkland, verða stöð-
ugt að taka á þolinmæðinni og
biða. En á meðan stjórnmálamenn-
irnir i París biða eftir svari Þjóð-
verja, nota þeir tímann til afgjöra
örlög hinna. Þann 2. maí fekk
austurríska stjómin boð frá banda-
mönnum um að senda fulltrúa til
St. Germain-en-Laye þ. 12. maf, til
að taka á móti friðarskilmálnnnm.
Örlög þess gamla habsborgar-
keisaradæmis voru eiginlega ákveðin
þegar við vopnahléið í haöst. Það
var þá limað i sundur. Sú þáver-
andi ansturrfska-ungverska stjórn lof-
aði þá, eftir kröfu Wilsons, og sem
skilyrði fyrir vopnahléinu, Czeko-
slövum og Jugoslövum (Suðurslöv-
um), tveim af stærstu þjóðum rikis-
ins, fullkomnn sjálfstæði. — Þessar
þjóðir hafa síðan tekið þátt í friðar-
fundmum í París, sem fullvalda iíkif
við hlið bandamanna. Og þetar
Ungverjaland nokkrum dögum síðar
sagði skilið við Austurríki, var ekki
annað orðið eftir af þvi fyrverandi
austurriska keisaradæmi, en sá þýski
hluti þess, Þýska Austurríki.
Nú hefir Þýska-Austuiriki sent
fulltrúa sina — með ríkiskanslara,
dr. Renner sem formann — til
Frakklands, til næst eftir Þýskalandi
í röðinni að taka á rnóti friðarskil-
málunum. En það hefir gengið /yrir