Ísafold - 24.06.1919, Page 3

ISAFO LD
1
Kaupmenn og kaupfélfig!
Undirritaðir reka uœboðsverslun i Kauptnannahöfn, skrifstofa og
sýnishornasafn af margsk. vörum
i Linnésgade 26. Sími 10786.
önnumst innkaup og afgreiðslu á hverskonar útlendum vörum, f>ar
á meðal salti, trjávið og sementi í heilum förmum eða minna, og sölu
íslenzkra afurða.
Höfum sambönd við margar stórar fyrsta flokks verksmiðjur
og heiidsöluhus i ýmsum iöndum.
Útvegum skip til vöruflutninga.
Önnumst vátryggingar.
Frumreikningar sendir viðskiftamönnum okkar.
Sanngjörn ómakslaun. Greið og ábyggileg viðskifti.
Skrifstofa og sýnishornasafn af ýmsum góðum og hent-
ugnm vörum i
Reykjavik, Bankastræti 11
Sími og pósthólf ur. 465. Sfmnetni: „Opus*.
Viðskiftamenn okkar geta sent pantanir sínar og tilboð um sölu isl.
afurða til hvorrar skrifstofunnar, sem þeim er hentugr?.
Virðingarfylst.
0. Friðgeirsson & Skúlason.
HuQÍtjsmg.
A Sveinsstaðaeyii við Heliisfjörð í Noiðfirði er til söiu: Guiu-
katlar og gufuvindur og vélar úr áburðarverksmiðju
(Guanofabrik). Ennfremur ýmiskonar bræðsluáhöld frá hvalveiðastöð.
Lysthafendur snúi sér til undirritaðs eða til Chr. Salvesens & Co.
í Leith.
Guðmundur Bjarnason,
Utanáskrift: Hellis'jö'ður í Norðfirði.
Simastöð: Norðfjðrður.
siðnstn 18 árin. Sigurður var mesta
karlmenni á yngri árum og sjóvík-
ingur, enda hafði hann róið 60 ver-
tíðir og munu fáir sækja sjó svo
lengi. Hann var greftraður í graf-
reit þeim er Markús sál. bróðir hans
lét gera uppi á Höfðanum.
Sýslufundur var háður í Vík i
maizmáauði. Voru þar ýms merk
mál til umræðu. Meðal annars var
oddvita sýslunefndarinnar, falið á
hendur tð gangast íyrir því, að
haldinn verði hér í sýslu á vori
komanda almennur fundur með kjörn-
um fulltrúum, úr öllum hreppum
sýslunnar. A þar að gera ráðstafan-
ir til að afla þessu héraði fóður-
bætis, til næsta vetrar og framvegis.
Hygg eg að það sé hið allra nauð-
synlegasta fyrir bændur þessa hér-
aðs, ef hægt væri að útvega þeim
mikinn fóðurbæti, með þolandi verði,
því hér i sýslu eru fjölda margar
ja ðir svo leiknar eftir »Kötlu«, að
þær muuu lítt hæfar til slægna þetta
sumar. Það er náttúrlega og vel
meint, að vilja bæta mönnum tjónið
af »Kötlu« með beinum fjárfram-
lögum, en svo margir hafa orðið
fyrir tjóni af gosinu, á einn og ann-
an hátt, að það mun ómögulegt, svo
sanngjarnt sé og að allir verði
árægðir.
A sýslufundi var og talað um
simalagning til sveitanna fyrir aust-
an MýrdalssaDd. Margir sem þar búa
vilja ákaft fá símann til sín og er það
ekki nndur. Er mjög ilt og óvið
kunnanlegt að sá hluti landsins skuli
veðra að fara á mis við þau þægindi
og þann hagnað er síminn veitir
þeim er hann hafa. Simt sem áður
er eg mjög veiktiúaður á það, að
siminn verði nokkru sinni lagður
austur yfir Mýrdalssand. Hið ný-
afstaðna Kötluflóð hefir ekki ýtt und-
ir framkvæmd verksins. Heíði sim-
inn verið kominn yhr sandian fyrir
flóðið, þá heíði hann ger-eyðilagst
á 20—25 kg. ra. svæði, en samt
sem áður er hættan af Kötlu ekki
svo stórfeld, að hún ein geti gert
símalagninguua óframkvæmanlega.
Svo langt líður oftast n illi gosa,
að siminn mundi á timabilma borga
það sem eyðilegðist. En það er ann-
ar þröskuldur á sandinum, Smd-
vatnjð. Það hefir langa tið runnið
fram Mýrdalssand, flæmst viða og
vsldið miklum breytingum á sand
inum. Árið 1823 eftir Kötlugosið,
mun það hafa runnið fyrir austan
Hafursey, en hve lengi veit eg ekki.
Þá um sumarið druknaði Þórarinn
sýslumaður Öfjörð í vatninu og með
honum tveir menn aðrir. En eftir
gosið 1860 kom vatnið úr jöklinum
austur við Höfðabrekku-afrétt og
rann til sjávar fvrir austan Hjörleifs-
höfða. Gróf það sandinn og mynd-
aði mikinn farveg um 5 kg.m. á
breidd. Og það er víst að sími
getur aldrei staðið á því svæði, sem
sandvatnið rennur um, þvi það er
mjög strangt og vatnsmikið og gref-
ur svo mjög botninn að staurar
gætu aldrei staðið þar til lengdar.
Vorið 1908 lagðist vatnið alger-
lega vestur i Múlakvisl, og hefir
legið þar siðan. Væri vist að það
(vatnið) rynni þar um aldur og æfi,
myndi hægt að leggja simann yfir
vatnið, sem sé at Höfðabrekku-
heiðum og yfir á Selfjall, en nú er
Kötlukos nýafstaðið og má ekki um
segja nema vatnið taki framrás á öðr-
um stað. Verði það, !í>t mér ekkert
á að síminn komist austur.
En til þess að segja eitthvað, dett-
ur mér í hug að stinga upp á þvl,
að reist verði loftskeytastöð á Síð-
unni og jafnvel á fleiri stöðum i
Skaftafellssýslunni. Loftskeytastöðv
unum mundu jökulvötnin þó aldrei
geta grandað.------------
A!t er hér œeð ró og spekt i
hinum pólitíska-heimi. Nú á dögum
taka menn öllutn stjórnarax irsköft-
um með svo mikilli skapdeild ?.ð
undrum sætir. Þó mun nú flestum
faiin að ofbjóða skuldasúpan, er safn
ast hefir á tveim árum, og það hygg
ur margur að verslunar-brall stjórn-
arinnar eigi drjúgan þitt í miljóna
skuldadýkinu.
Fyrir vasklega framgöngu sýslu-
mannsins okkar G. Sv , niði inflúenzu-
drepióttin ekki hingað austur og
þykjumst vér Skaftfellingar hafa vel
sloppið við það œeinvætt’.
Eg er nú þegar orðinn nokkuð
laugorður og man því best að leg'gja
frá sér pennann, en senda mun eg
ísafold nokkrar líuur síðar, þegar
grcs eru tekin að gróa.
Mýrdœlinour.
ReykjaYlknrannáll
Aðalfundur Bókmentafélagsins var
haldinn 17. júní. Fundaratjóri var
Kristinn Daníelsson kjörinn. Sföan á
aðalfuudi 1918 hafa látist 21 fólags-
menn, en viS hafa bæst 102 nýir svo
að uú eru þeir alls 1500. Þá voru
reikningar félagsins fyrir síðastliðið ár
lagðir fram og samþyktir.
Endurskoðunarmenn voru kosnir
Klemens Jónsson landritari (endur-
kosiun) og Þorsteinn Þorsteinsson hag-
stofustjóri.
Samþykt var í einu hljóðl breyt-
ing sú á 24. gr. félagslaganna, et
stjórin hafði stungið upp á.
Heiðursfélagar voru kjörnir N. M.
Gjelsvik prófessor, Ragnar Lundborg
ritstjóri og Einar Arnórsson pró-
fessor.
Forseti gerði grein fyrir væntau-
legri bókadtgáfu fólagsins á næst-
unni. Hefir fólagsstjórnin ákveðið
að gera ráðstsfanir til útgáfu íslenskra
annála frá siðaskiftunum og síðau
kvæðasafn frá 1400—1800. Er áform-
að að kvæSasafn þetta verði í þrem
deildum: Ljóðmæli eftir nafngreinda
höfunda, ljóðmæli eftir ótilgreinda
höfunda og latínukveðskapur eftir ís*
lenska menn.
Jarðarför Ólafs Björnssonar ritstjóra
fór fram 18. þ. m., að viðstöddu miklu
fjölmenni. Húskveðju hólt Haraldur
próf. NíelssoD, en í kirkjunni talaði
síra Bjarni Jónsson. Starfsmenn Ólafs
heitins báiu kistuna frá ísafold miðja
vegu út að kirkju, þá tóku vildarvinir
hans við og báru að kirkjudyrum, því
næst mágar hans o. fl. inn í kirkjuna.
Þegar þar kom var næstum hvert sætf
fullskipað, svo að mestur hluti þeirra,
er í líkfylgdinni voru, fengu ekki sæti.
Að ræðunni loklnni báru Oddfellowar
kistuna út úr kirkjunni og var því
næst ekið upp að kirkjugarði, þar tóku
bekkjarbræður hans við, er gefið hör'ðu
silfursveig til minnlngar um hann, og
báru inn i gaiðinn. —
17. júui. Hátíðahöldin fóru vel
fram og var bezta veður allan daginn.
íslandsbeltið vann að þessu sinnl
Tryggvi Gunnarsson, sonur Gunnars
Gunnarssonar trésmlðs, gamals borgara
hór í bænum, af Sigurjóni Póturssyni,
er haldið hefir því i 10 ár. — Bezta
skemtunin var kl. 9 um kvöldlð, er
lúðrafélaglð H a r p a spilaði ótilkvatt
fyrir framan stjórnarráð'shúsið.
19. júni, Landsspítalasjóðsdagurinn,
var hátíðlegur haldinn, eins og áður,
með fjölbreyttum skemtunum, bazar
og fl.
StjórnarfrumYÖrpin.
1. Prumvarp til stjórnarskrár kon-
ungsríkisins Islands.
2. Frumvarp til laga um stofnun og
slit hjúskapar.
3. Frumvarp til laga um afstöðu for-
eldra til óskilgetinna barna.
4. FrumvarjJ til laga um landsbóka-
safn og landsskjalasafn íslands.
5. Frumvarp til laga um laun embætt-
ismanna.
6. Frumvarp til laga um stofnun líf-
eyrissjóðs fyrir embættismenn og
um skyldu þeirra til að kaupa sér
geymdan lífeyri.
7. Frumvarp til laga um breytingu á
52
vetrum, yrði ekki sent á annan hátt. Samamáaegja
um kæfu og hangikjöt o. s frv., sem nú er all oft
boríð á manns baki yfir fjöllin. Þá eru ótaldar þær
smálestir af neyzluvörum, sem austanmenn fiyttu
til sín héðan.
Enn hefir ekki verið bent á það, að með járn-
brautinni yrðu töluverðir mannflutningar. Hér eru
20,000 manns, sem hugsa með þrá um að geta stigið
á gras, eða geta andað að sér birkirunna loftinu á
Þingvöllum. Járnbrautar spottinn upp að Þingvöllum
mundi fiytja 15—20000 manns fram og aftur, ekki af
því, að allir þeir menn fæi’U einu sinni á árinu fram og
aftur, en sumir færu jafnvel 10 laugardaga burtu og
kæmu aftur á sunnudagskvöld. Mannflutningur til
og frá Þingvöllum mundu einir sér koata rekstur þesa
kafla járnbra utarinnar. Að menn austan fjalls notuðu
hana töluvert með tímanum, er tæplega vafamál; að
við sunnanmenn og austanmenn hefðum iðulega manna-
skifti, þeir fengju fólk frá okkur á sumrum, syni og
dætur, sem hefðu gott af að vera i sveit einn mánuð eða
hálfan, og vjð tækjum við þeirra fólki í staðínn
líkan tíma, tii þess að það fengi að sjá söfnin, koma
í Bíó og leikhús o. s. frv. Ferðirnar á milli væru
hættar að vera slark og slitferðir, en væru eins og
í menningarlöndunum.
Austanmenn mundu fyrstu árin selja Reykjavik
°S Hafnarfirði matvæli fyrir 770,000 kr. á ári, sem
þeir ekki selja nú. Þetta ætti að vaxa upp í alt að
2 miljónum króna á ári (verðið er hér reiknað
yfirleitt tvöfalt hærra en það var fyrir styrj-
53
öldina). Þessir kaupstaðir fengju matvæli, sem gerðu
þeim lífið betur viðunandi, en það er nú. Járnbraut-
in fengi tii flutnings vörur, sem faman af næðu hér
um bil 5000 sraálestum, og sem kæmust upp í 8000
smálestir, og þaðan í 10,000 smálestír, ef austan-
menn færu að brenna kolum að mun í stað þess
eldsneytis, sem nú er. Mannflutningar ættu fljótt að
vera 10,000 manns fram og 10,000 aftur = 20,000,
sem svo bækkuðu upp i 40,000 farþega alls. Tekj-
ur járnbrautarinnar ættu að verða fyrstu árin
200,000 kr. fyrir vöruflutning og 250,000 kr. fyrir
mannflutnÍDga, alls 450,000 kr. Síðar 320,000 kr.
fyrir vöruflutning, eða jafnvel 500,000 kr., en 500,000
kr. fyrir rnannflutninga, eða 820,000 kr. upp i 1,000,000
kr. Flutningsgjaldið fyrir smálestina er talið 40 kr.,
fyrir manninn aðra leiðina 10—15 kr.
Hér að framan er að eins bent á járnbrautar-
stöðvar í Reykjavík, Hafnarfirði, Selfossi, Eyrarbakka
og Stokkseyri, í Þjórsártúni og Ægisiðu, en viðnáms-
stöðvar geta verið víðar, þar sem hentast þykir.
Á viðnámsstöðvunum nemur eimlestin staðar 2—3
mínútur, skilar og tekur við pósti, skilar og tekur
við farþegum og vörusendingum. Við það hafa fleiri
not af brautinni, og hún fær meiri flutning með því
móti, en hún annars fengi.
Islenzk járnbrautarlest verður að ganga fyrir
rafmagni. Eg veit ekki hvað rafmagnið kostar, og
get þess vegna ekkert áætlað um það, hvenær þetta
fyrirtæki borgar sig. En hitt veit eg, að þegar bú-
ið er að byggja allar þær opinberar byggingar, sem
54
höfuðstaðinn vantar, þá gengur af frá þvi, sem hann
jeggur frain til landsþarfa — svo framarlega sem
liér cr sæmileg fjárhagsstjórn — ein miljón króna k
ári, og með þeirri miljón er hægt að borga járn-
brautina, með því sem hún væntanlega greiðir sjálf^
á 10—12 árum. Landið á sjálft að eiga brautina,.
en ekki að ábyrgjast vexti af henni.
Reynsla annara landa sýnir, að manntiutningar
eru komnir í fullan gang á þremur árum, en vöru*
flutningar á 10 árum.
Bak við herlínu Ameríkumanna á Frakklandi
eiga Bandaríkin víst 1575 kíómetra langa járnbraut.
Þeir gætu selt okkur 150 km. fyrir lágt verð, því
að þeir ætla að taka járnbrautina upp aftur, en þá
þyrfi að taka lán til að kaupa þessa 150 kilómetra,.
áður en þeir eru fluttir burtu. Það er bægðarleikur
að fá lán handa landinu til þess.
Fyrir nokkrum árum spurðieg Hannes Hafsteinr
sem þá var ráðherra, hvað hann ætlaðist fyrir í
járnbrautarmálinu. Hann svaraði: »Eg vildi helzt
fá sem fyrst járnbraut austur i Árness og Rangár-
vallasýsslu, en vildi helzt að aðrir legðu hana, en
landssjóður ábyrgðist vexti af fénu, sem til hennar
gengi«. Þá var álitið, að járnbrautin kostaði með
hliðarlínu frá Selfossi til Eyrarbakka og Stokkseyrar
4*/* miljón króna. — »En hvað lengi geturðu látið
Norðlinga þegja?« — »Þeir verða að þegja í 10 ár«.
— Það er auðvitað, að hér verður ekki alt gert
í einu.
Með því að hafa allar samgöngur á hafinu,