Ísafold - 25.08.1919, Side 4

4
I VI í >
flutningsvörur, svo sem ull, síld og
saltfisk. Yér nefndarmenn verðum
því að álíta frumvarpið réttmætt
og mikilsvert, og leyfum oss að
mæla sem bezt með því, að það nái
fram að ganga.“
Nokkrar breytingartillögur ger-
ir þó pefndin, svo sem um að hækka
sektir fyrir brot gegn lögumim úr
200—2000 kr. upp í 1000—3000 kr.
Sigurjón Friðjónsson hefir fram-
sögu.
Konungsmata.
Fjárveitinganefnd efri deildar
leggur til að samþykt verði óbreytt
frumvarp um greiðslu af ríkisfé til
könungs og konungsættar, en það
mál er komið frá neðri deild, og er
upphæð sú, er greiða skal, ákveðin
í frumvarpinu 60 þús. kr. á ári.
Framsögu hefir Eggert Pálsson.
Landamerki.
Um frumvarp um landamerki
segir allherjamefnd efri deildar í
nýkomnu áliti:
„Nefndin er sammála um að frv.
þetta sé fallið til að ná samþyltki
þingsins, þar sem í því eru nauð-
synlegar umbætur á núgildandi
landamerkjalögum og auk þess á-
kvæði um ár.eiðarmál og vetvangs
færð saman í eina lieild og þau bætt
Ilins vegar virðist frv. ganga full
langt í því að skylda hérað'sdómara
til að taka upp þrætur majina um
merki, og leggur nefndin því til,
að nokkuð verði úr því dregið.
Nokkrar breytingar eru gerðar
til skýringar og samræmis, og verð-
ur fyrir þeim gerð grein í fram
sögu málsins."
Magnús Torfason er framsögum.
Sektir fyrir lögreglubrot.
Togstreita er mikil milli deilda
um það, hvert skuli vera hámark
sekta fj-rir brot gegn lögreglusam-
þyktum. Efri deild færði í byrjun
hámarkið úr 1000 kr. niður í 500
kr., neðri deild breytti því aftur í
1000kr., efri deild lækkaði það aft-
ur ofan í 500, og nú leggur alls
herjarnefnd neðrideildar það til í
framhalds-nefndaráliti um málið,
að upphæðin verði sett 1000 kr.
A þetta mun neðri deil fallast ef
hún verður samkvæm sjálfri sér,
og verður því ekki hjá því komist,
að málið fari í sameinað þing.
Frystihús og Rjómabú!
Notið cingöngu
Frystivélar
fí á
THOMAS THS. SASEOE & Co, AARHUS,
:em eiu notiðar um allan þeim og þykja i
a!l t b z ar. Hafa blouð mikið lof og
ijö'da hæstu verðlauna. 1
Hér á lanöi eru vél.r þess.r nouð.ir bjá Sláturfólagl SuBur-l
lands, Reykjavít ; Sameinuðu islenzku verzlununum, Akureyri, og5
ísfólagi Vestmannaeyja. g
Eimshipafélaq ístands
og
Sameinada gufushipafétagió
og öll staeni gufuskp>íélög, nota eiogöngu þessar fyrstivélar
í skipum sínuir.
vóltr bf öllom stærðom þegar Eelddr.
Biöjið um upplýsingar og verðlista.
Eínkasali á Islandi
G. J. Johnsen,
V estmannaeyjum.
2700
Lánstofnun fyrir landbúnaðinn.
Frá landbúnaðarnefnd neðri
deildar er komið álitlegt álit um
tillögu til þingsályktunar um lán-
stofnun fyrir landbúnaðinn.
Skulu hér birtir kaflar úr uefnd-
arálitinu:
„Nú á síðari árum hefir bæði ver
ið rætt og ritað um það, hve mikil
nauðsyn á því væri, að sérstök iáns-
stofnun væri sett á stofn fyrir land-
búnaðinn; hefir tilfinningin fyrir
þessari þörf orðið því ljósari, sem
sjávarúvegurinn hefir aukist og
orðið arðvænlegri og getað kept við
landbúuaðinn meS hækkuðu kaup-
gjaldi og þannig dregið til sín
fjöldann af vinnuþiggjendum
landinu, landbúnaðmmn til stór-
tjóns.
Vegna þessarar sívaxandi sam-
kepni milli’ tveggja aðalatvinnu-
vega landsbúa um vinnukraft virð-
ist auðsætt, að annað tveggja liggi
fyrir hendi, að breyta mjög um
búnaðarháttu, að því er snertir
framsókn og efling landbúnaðar-
ins, eða hann liggur í rústum eftir
nokkurt árabil. En hið fyrsta til
verulegra umbóta, og það, sem þær
hljóta að grundvallast á, er láns-
stofnun, sem hvort tveggja veitti í
senn lán til langs tíma með lágum
vöxtum og vægum afborgunar-
kjörum ....
„Nauðsynin fyrir þe.ssum lánum
mun viðurkend í fíestum memiing-
arlöndum, og það þótt auðug séu,
en sérstaklega virðist þörfin fyrir
þau mikil í auðlitlu og b'tt ræktuðu
landi. Og þegar litið er til þess, hve
kostiiaðurinn við landbúnaðarfram-
leiðsluna befir hækkað hin um-
liðnu ófriðarár, og að hinu leyti að
búast má við, að ýmsar búsafurðir
falli í verði, þá er ekki ólíklegt, að
horfi til frekari landauðna í sveit-
um og einyrlcjabúskapar, takist
ekki að gerbreyta búnaðarliáttum
nokkuð í líkingu við það, sem er í
öðrum löndum. En til slíkrar ný-
breytni þarf mikið fjármagn, enda
þótt hún gerðist á mörgum árum.
Þetta fjármagn til jarðabóta, bj-gg-
inga, verkfærakaupa o. s. frv., verð-
ur landbúnaðurinn sennilega, að
meira eða mitina leyti, að fá að sem
lán. En óneitanlega mundi affara-
sælast fyrir þjóðfélagið sem slíkt að
geta í jþessu sem öðru staðið sem
mest á eigin fótum, og vill nefndin
því leyfa sér að benda á hinar
helztu stoðir, er bæði hefir verið
drepið á í þessu falli og hún verður
að telja heppilegt að renni saman
til þess að koma upp þeirri láns-
stofnun fyrir landbúnaðinn, sem
nú hefir verið minst á, sem sé:
Ræktunarsjóður, að
upph. í ársl. 1917 kr. 771260.21
Kirkjujarðasjóður,að
upph. í ársl. 1917 — 815430.30
Viðlagasjóður, að
upph. í ársl. 1917 — 1730000.00
Varasjóður veðdeild-
anna (samanlagð-
ur ársgróði ,,seri-
anna' ‘) ........ — 316118.31
,Um þá viðbót, sem þá væri
nauðsynleg, virðist einkum vera um
tvent að velja, annaðhvort að
hugsa sér veðdeild starfaudi áfram
jineð nýjum flokkum (serium), eða
l útvega útlent fé á ábyrgð ríkisins.
Ef b:ð fyrra verður ekki gert, ættu
varasjóðir veðdeildarflokka þeirra,
sem nú hafa verið gefnir, að geta
komið að liði til útláns að meira
eða minna lej'ti.
,,Þar sem mál þetta þarf marg
hliða og ítarlegan undirbúning,
treystist nefndin ekki til að koma
fram me ðbeina tillögu um fyrir
komulag eða rekstur lánsstofnunar
fyrir landbúuaðiun, en leyfir sér,
með skírskotun til þess, sem að of-
an er sagt, að leggja til, að til
lagan verði samþykt og skorað á
stjórnina að vinda bráðan bng að
því að láta undirbúa málið og koma
fram með tillögur um það sem allra
fyrst.‘ ‘
Stefán í Fagraskógi hefir fram
sögu.
Tjónið af Kötlugosinu.
Landbúnaðarnefnd neðri deildar
i hefir skilað áliti um þingsályktun-
artillögu Gísla Sveinssonar um
bætur vegna skemda og tjóns af
Kötlugosinu. Er álitið á þessa leið:
„í tillögunni er farið fram á eft-
irgjöf jarðarafgjalds á opinberum
jörðum í Vestur-Skaf taf ellssýslu
fyrir fardagaárið 1918—1919 og að
verja megi úr n'kissjóði nauðsyn-
legri fjárhæð til að létta undir með
búendum á öskusvæðinu í öflun
fóðurbætis fyrir næsta vetur. Mið-
ar þetta til að bæta úr brýnustu
örðugleikum í svip. Verður ekki
annað sagt en að það sé í alla staði
eðlilegt og sjálfsagt, að ríkið geri
^ eitthvað til að bæta úr hinu mikla
: tjóm, er menn urðu fyrir á gos-
I svæðinu, og stuðli til að mönnum
| verði mögulegt að lifa og bjargast j
ar áfram. Ríður auðvitað á þessu
mest fyrst í stað, meðan jarðirnar
eru að ná sér eftir öskufallið, flóð-
in og umrótið, og bændur að jafna
sig eftir hormungarnar, sem yfir
þá dundu. Getur tillaga þessi orðið
að goðu liði, komist liún í fram-
kvæmd, og er þó málaleitunin mjög
hófleg.
„I m týrra liðinn er það að segja,
að ekki er nema sjálfsögð nær-
gætni af ríkiira við landseta sína
að gefa þeim eftir landskuld fyrir
yfirstandandi ar undir slíkum
kringumstæðum. Opinberar jarðir
eru ekki margar í sýsluimi. Nemur
eftirgjaldið fyrir árið um 4000 kr.
Og þó að þessar jarðir hafi orðið
fyrir nokkuð mismunandi skemd-
um, þá hafa þær spilst yfirleitt,
sem sjá má af skýrslu þeirri um
Kötlugosið eftir sýslumann Vestúr-
iSkaftfellinga, sem nú hefir verið
útbýtt. Er því bezt, að þetta gangi
jafnt yfir alla leiguliðana.
,»Um síðara lið tillögunnar er að
eins spurningin, að hve miklu leyti
ríkissjóður á að létta alment undir
með bændum á öskusvæðinu í öfl
un fóðurbætis. Flutniugsmaður hef-
ir átt tal við nefndina um þetta
atriði og getið þess, að minst
mundi þurfa 1000 strokka eða 500
—600 olíuföt af síld, eða jafngildi
þess af öðrum fóðurbæti. Vildi
hann, .að stjórnin útvegaði síldina
eða fóðurbætinn, annnaðist um
flutning á lioiium til Víkur í Mýr-
dal og greiddi auk þess einhvern
hluta kostnaðarins úr ríkissjóði,
svo sem aðallega flutningsgjald,
er væri ekki minna en 10 kr.
fyrir hvert fat eða 5—6 kr. fyrir
bvern strokk. 1 rði kostuaður ríkis
sjóðs þá, með eftirgjöf á lands-
skuldum, líklega ekki mikið yfir
10000 kr. Álítur nefndin þetta
sanngjarnt og mælir með því, að
ívilnanir af hálfu stjórnarinnar
verði ekki minni en hér er stungið
upp á.
„Landsmönnum er það víst al-
ínent Ijóst, hvílíkt voðatjón og
Jmekki íbúar Vestur-Skaftafells-
sýslu liafa beðið og bíða við gosið.
Því miður hefir almenn lijálp ekki
eun komið frá landsmönnum. Eim-
skipafélag íslands hefir hlaupið vel
undir bagga með 15 þús. kr., einn-
ig nokkur kaupfélög og fleiri aðr-
ir. Má þetta að vísu lieita af al-
mannafé. En hjálpfysi landsmanna
hefði átt að koma miklu skýrar í
ljós en þetta, og vonandi gerir hún
það með haustinu.
Talið er, að gripir liafi beint
farist í gosinu (eða hlaupinu) og
tapast sem hér segir: 37 hross og
nálægt 600 sauðfjár. Sé hross metið
á 300 kr. og hver kind á 35 kr., er
tjónið 32100 kr. En þó veldur förg-
un búpenings, missir síðastliðinn
vetur og örðugleikar á að fjölga
aftur fénaði, meðan landið er að
ná sér eftir gosið, vafalaust marg-
falt meira tjóni og atvinnuhnekki,
,sem ekki verður mctið til peninga.
Þær búsifjar verða ekki tölum
taldar.
„Samkvæmt þessu áliti mælir
nefndin Iiið bezta með tillögunni.
Fjárveitinganefndin hefir einnig
athugað tillöguna og ckki fundið
neitt að athuga.
Jón á Hvanná er framsögumað-
ur landbúnaðarnefndar.
Lambskinn.
kaupum vér hæðsti verði. Tilboð
gefin sí.xleiðis ef óskað.
Þórður Sveinsson & Co.
Símnffni; Jökull.
ReyL j iv k.
„Nefndin sér ekkert athugavert
ið frumvarpið og ræður hv. deild
til að samþykkja það óbreytt.“
Framsögumaður er Pétur Otte-
sen.
ReykJaYíknrannálI.
Sjötugsafmæli átti Oddgeir prestur
Guðmundsson í Vestmannaeyjum hínn
11. >• m- Sýndn Kvjabúar honum ýms
vináttu- og hlýleikamerki í t.ilefni af
afmælinu, enda mun óhætt að telja
hann með allra vinsælustu kennimönn-
um landsins. Síra Oddgeir liefir nú
verið þjónandi prestur .í 45 ár og er
þó enn ernari en margir þeir sem ekki
hafa lifað nema prestskaparárin hans.
Á Þingvelli helt Matthías fommenja-
vörður Þórðarson fyrirlestur um hinn
forna alþingisstað, í gær, að tilhlutun
Studentafélagsins. Var þar saman
kominn fjöldi fólks. Er nauðsyn hin
mesta a því að allur almenningur fái
sem mest að vita um þennan helgasta
blett á öllu Fróni. Væri nauðsynlegt
að lýsing ásamt uj>pdrætti af staðnum
væri gefin út, því nú koma margir
svo á Þingvöll og fara þaðan, að þeir
hafa ekki hugmynd um helztu menjar
sem þar eru frá söguöldinni. Og má
því mikið um kenna, að handhægur
leiðarvísir er enginn til.
Kvikmyndaleikararnir eru nú við
Gullfoss og Geysi og hafa lokið við
það af myndinni, sem leika þurfti á
Iveldum. Aðstoðaði þar við myndatök-
una fjöldi fólks úr sveitinni og þóttí
takast vel.
Aðkomumenn: Guðmundur læknir á
Stórólfshvoli, Þorst. Björnsson cand.
theol. frá bæ í Borgarfirði og séra
Jakob Ó. Bárusson í Holti.
Sæsíminn komst i lag laugardags-
morgun, og var mál til komið, þó stund-
um hafi ver gengið og lengur dregisfc
,,ísland“ kom hingað í fyrradag.
Meðal farþega: Einar Benediktsson og
frú hans, Kisk verkfræðingur, C. Ped-
ur, frú Kristín PouLsen, Jensen-Bjerg
aupm. og frú hans og tvö börn, Ólaf-
ur Jónsson læknir frá Húsavík, Jón
Kjartansson cand. jur., ungfrú Elín
Kristjáusson, frú Ragna Jónsson, Snæ-
björn Arnljótsson kaupm., Pétur Hall-
dórsson bóksali, Tóinas Hallgrímsson
verzlm., frú Steinunn Stefánsdóttir,
Þórarinn B. Guðmundsson kaupm. o. t'L
Húsnæðisleysið. Bæjarstjórnin hefír
látið safna skýrslum um húsnæðis-
vöntun í Reykjavík. 127 heimilisfeð-
ur hafa tjáð sig húsnæðislausa frá 1.
okt. n. k. og höfðu þeir í heimili 511
manns, þar af 249 börn og gamalmenní.
Þó er þetta ekki nema lítill hlutí
þeirra, er húsnæðislausir eru. í smíð-
um eru 37 hús, með 60 íbúðum, en þau
ná eigi noma skamt til þess að bæta úr
húsnæðisleysinu.
Löggæzla utan landhelgi.
Sjávarútvegsnefnd neðri deildar
segir um frumvarp um breytingu
á lögum um tilhögun á löggæzlu
við fiskveiðar fyrir utan landhelgi
í hafinu umhverfis Færeyjar og ís-
land:
„Nefndin hefir athugað frum-
varp þetta, sem er stjórnarfrum-
irp og' komið er frá hv. efri deild.
„Villemoes' ‘ er væntanlegur hingað
í kvöld. Flytur hann flugvélina marg-
þráðu og er sennilegt að lnin verði al-
búin til flugs nú um næstu helgi.
Ragnar Lundborg, íslandsvinurinn
góðkunni, hefir dvalið um hríð hér í
bænum. Fyrra sunnudág buðu alþingis-
forsetar honum og fjölskyldu hans til
•valla.