Ísafold - 29.11.1920, Side 1

Simar 499 og 500.
Ritstióri: Vilhjáimur Finsen.
ísafnidarpreutsmiðia
XLVII. árg.
Athygli margra vakti það, sem
erlend skeyti fluttu nýlega um
timmæli dönsku stjórnarinnar við-
víkjandi tillögum viðskiftanefndar
þeirrar, er Danir stofnuðu í haust.
Segja skeytin svo frá. að stjómin
hafi hafnað öllum tillögum nefnd-
arinnar, og telji óþarfar til nmbóta
á gjaldeyrislækkuninni, því að hið
almenna verðfall á heimsmarkaðin-
um muni haf{l í för með sér, að
]>etta lagist smátt og smátt.
Þetta þótti miirgum gleðitíðindi,
því af því mátti ráða, að dönsku
stjórninni segði ekki þyngra lmg-
ur en svo um útlitið á heimsmark-
aðinum, að hún teldi óþarft að gera
frekari ráðstafanir til umbóta á
gjaldeyrislækkun og öðum við-
skiftaörðugleikum iandsins, og' að
hún þættist sjá glögg merki þess,
að nú væri veruleg von um, að öll
verzlunarviðskifti væru að komast
í lietra horf- Mörgum hér fanst
þetta að vísu of mikil bjartsýni,
því að ekki ber neitt á því hér hjá
oss Islendingum, að verðfall alment
sé í aðsigi.
Bn nú hefir sendiherra Dana sent
MorgunMaðiim skýrslu, er sýnir
á liverju danska stjórnin byggir
þessar skoðanir. Leggur hún til
grundvallar hagstæðari verzlimar-
jöfnuð Dana síðasta ár en hið fyrra,
ennfremnr samþyktir þær, sem
gerðar voru á alþjóðaráðstefnunni
í Brussel, og að síðustu það útlit,
sem nú er fyrir alment verðfall á
nauðsynjavörum á heimsmarkaðin-
um.
Af öllu þessu þykist stjórnin geta
látið viðskiftalíf landsins hlutlaust,
að því leyti, að þrengja ekki enn
innflutningshöft né lögleiða víðtæk
ari vöruskömtun en nii er þar í
landi.
Það virðist því ekki vera mælt
út í bláinn það álit hennar, að eitt-
hvað fari að rakna úr viðskifta-
kreppunni, og verðfall sé í nánd.
Þess ber líka að gæta, að þó við Is-
lendingar höfum enn ekki komið
auga á neina verulega breytingu til
batnaðar, þá er ekki fyllilega tak-
andi mark á því. Danir standa nær
heimsmarkaðinum en við, og hafa
því hetra yfirlit yfir það, sem þar
fer fram og máli skiftir í þessu
efni. Og vitanlega færi stjórnin
ekki að mæla á móti þýðingarmikl-
um umbótum, ef hún sæi þeirra
nolckra þörf.
En það sem eftirtektarverðast er
í þessu sambandi er það, að stjórn-
in er auðsjáanlega mjög á móti öll-
um hömlum og höftum á viðskiftun-
um. Br henni að fullu Ijós öll þau
óþægindi, sem stafa af hverskonar
innflutningsbanni sem er, þó þau
kunni að verka eitthvað hæt-andi
í svip.
Og jafnframt er það eftirbreytn-
isvert, hve mikla áherslu Danir
leggj-a á það, að afla sér nýrra og
tryggra sölnmöguleika fyrir afurð-
ir sínar, og hve ríkt þeim er í hug
að auka verzlunarsambönd sín.
Reykjavík, Mánudagino 29. nóvember 1920.
49. tölublað.
Gætum vér íslendingar lært margt
af þeim í því efni. Því of mikið
tómlæti á sér hér stað hvað það
snertir.
Það liefir tiltölulega lítið verið
nm það mál talað upp á síðkastið.
Þð liefir verið töluverður undirbún-
ingur gerður til þess að komast að
einhverri niðnrstöðu, og eftir áreið-
anlegum heimildum höfum vér það,
að stiórnin muni ætla að leggja fyr-
ir þingið í vetur fossafrumvarp.
Eim veit enginn óviðkomandi
hvernig það er, hvort það er sniðið
eítir áliti uieiri liluta eða minni
lduta fossanefndarinnar eða soðið
úr þcim báðum.
Þá Iiefir Verkfræðingafélagið
haft fossamálið á dagskrá á fund-
um, sem haldnir hafa verið ný-
lega. Sátu þá fundi, auk með-
lima Verkfræðingafélagsins, ráð-
herrarnir tveir, sem heima voru,
Klemeuz dónsson, stjórnarmeðlim-
ur „Titan“ -félagsins norska og
fossanefndarmennirnir flestir. Urðu
umræður miklar þar og á fyrri
fundinum 'h.öfðu ,svo margir beðið
um orðið, er áliðið var næturinnar,
að fresta varð fundinum. Og á síð-
ari fundinum var heldur elkki unt
að Ijúka umræðunum, svo þriðji
fundnrinn verður haldinn.
Skoðanir fundarmanna voru
mjög ólíkar, svo sem við er að bú-
ast. Er húist við því að einhver
fuudarsamþykt verði gerS á næsta
fundi og verður fróðlegt að heyra
í hvaða átt hún gengur.
— Tókuð þér nokkuð lán fvrir
ríkisins hönd í utanförinni?
— Nei, ríkið tók ekkert lán. Það
er áform mitt að sporna af fremsta
megni á móti nýjum lántökum fyrir
ríkissjóð eins lengi og hægt er, nema
þá til sérstakra framkvæmda, sem
bera arð. Lánin, sem aðar þjóðir
taka nú, eru afskaplega dýr. Danir
urðu að taka 25 miljóna króua lán
í Ameríku, af því að þá skorti fé
til þess að greiða ýmsan kostnað
er sameining Suðurjótlands við Dan
inörku hafði í för með sér. Og Norð-
menn hafa einnig nýlega tekið stórt
lán í Bandaríkjunum, en stjórnin
atlaði sér með því að hækka gengi
norsku krónunnav. Hún hækkaði
lika í bili, en féll svo aftur litlu síð-
ar niður fyrir náfnverð. Annars
verður láni Norðinanna varið til
þeSvS að borga skuidir ineð í Ame-
ríku og borga skiþ í Englandi, er
þeir eiga þai* í byggingu.
— Það er skoðun mín, segir ráð-
herra að lokum, að alt útlit sé nú til
þess að eitthvað t'ari að breytast
ti! batnaðar hvað á.standið hér heima
sriertir.
Það hefir vei*ið hljótt um gerðir
Dýraverndunarfélags íslands und-
anfarið. Alt of liljótt, því það mál-
efni, sem félagið berst fyrir, vemd-
un dýranna fyrir illri meðferð hugs-
unarlausra eða grimmlyndra
manna, er svo göfugt, að ætla má
að allir góðir menn fylgdust með á-
hnga með því, sem félagið keinur
í framkvæmd í þessu efni.
Með Gu'llfossi kom Miagnús Guð-
niundsson fjármálaráðherra heim
úr utanförinni. Hittum vér haun að
máli fyrir stuttu og spurðum hann
tíðinda.
— í’járhagsvwndræðin gera aÞ
staðar vart við sig, segir ráðherr-
ann. Eg hvgg a ð það sé engu minni
peningakreppa í útlöndum en hér
Leima. T. d. í Svíþjóð, þar sém menn
skyldu ætla að viðskiftalífið stæði
í miklum blóma, eru mikil peninga-
vandræði nú sem stendur. Gengi
sænsku krónunnar er svo hátt, að
aðrar þjóðir vilja ekki verzla við
þá, svo framleiðsluvörurnar hrúgast
upp í laudinu. Og eftirspurnin er
engin. Vegna þess er mjög lítið nm
„íljótandi“ fé í Svíþjóð, en hagur
Svía er þó ágætur. Mér er kunnugt
um það, að það er mikið vegna
þessa að eigi hefir verið hægt að
selja íslenzku síldina í Svíþjóð. Þeir
liafa ekki peninga handbæra til þess
að borga hana með.
Menn mega ekki ætla, að félagið
sé aðgerðalaust. Það á meðal með-
limanna fólk, karla og konur, sem
eru sístarfandi í þjónustu þess, líta
eftir því hvenig farið er með skepn-
ur, færa sínar bækur yfir það, og
þeir eru því miður ekki fáir, sem
komast þar á „svarta listann* ‘. En
þeim fer þó heldur fæ'kkandi að
sögn, því með því sí og æ að prédika
fyrir fólkinu hér í bæ og upp til
sveita að ill meðferð á dýrum er
svívirðileg og eigi sæmandi siðuðn
fólki, hefír áunnist mikið. Samvisk-
an vaknar fyr eða síðar hjá þeim,
sem eitthvað gera rangt, hvort held
ur er mönnum eða dýrum.
Vér höfðum uýlega þá miklu á-
nægju að skoða mannvirki þau, sem
Dýraverndunarfélagið hefir gera
látið inni í Tungu, í þeim tilgangi
að gera ferðamönnum fært að láta
fara vel um hesta þeirra, er þeir
koma til höfuðstaðarins.
Fyrir nær tveim árum keypti
Dýraverndunarfél. eignina Tnngu
fyrir 40,000 krónur. Var þar gert
hesthús allmikið, ráðsmaður ráðinn
Óskar Gíslason frá Miðdal, og það
boð látið út ganga, a® ferðámanna-
hestar væru hýstir og teknir í fóð-
ur.
Á árinu 1919 voru hýstir þar alls
um 1100 hestar og 900 fjár. margt
a? því auðvitað marga sólarhringa
í seun, jafnvel vikur og mánuði.
Kom í ljós að húsin voru of lítil og*
því nauðsynlegt að þau væru stækk
uð. Og' í þá stækkuu var ráðist í
sumar, því miður þó a,f alt of litlum
efnum. En stækkunin kostaði t;ép
10.000 kr.
Nú or rúm fyrir 50 liesta þar inn
frá í fyrirmyndar hesthúsnm, loft-
góðum, björtum og hreinlegum, auk
þess sem þar er fjós, fjárhús,
tryppahiis, hundasfíur, stór hey-
hlaða og rúmgott loft til þess að
geyma farangnr ferðamanna. Gjald
ið fyrir hestinn á sólarhring, fóðnr
og hirðing, er 4 kr. og má það heita
ódýrt. Komi menn með hey með
sér, er tekin aðeins ein króna iyrir
luisnæði og hirðingu.
Svo sem sjálfsagt er. er það eigi
ætiun félagsins að græða. á þessn.
Enda sést það ljósast á því, að
tekjuafgangur í fyrra var aðeins
2000 kr., en var þá ekkert reiknað
frá fyrir fyrningu húsanna. svo í
raun og veru var tekjuhalli á rekstr
inum.
Vér viljum alvarlega ráða öllum
ferðamönnum til að láta Oskar
Gíslason geýma hesta þeirra í hús-
unum í Tungu. Það ætti alls ekki
að leyfast, að ferðamenn láti hesta
sína hýma í vondum veðrum,þreytta
og svauga, í portum hér í bænum.
E11 slíkt er því miður albítt, eig-
endum til lítils sóma.
Dývaverndunarfélagið a sannar
þakkir skilið fyrir að hafa 'komið
þessu í framkvæmd, og það er ósk
vor, að það mætti aukast svo og
magnast í starfseminni, að hver
maður færi að skilja það, að góð
meðferð á skepnum hlýtur að vera
eigandanum sjálfum mesta gleði-
efnið.
Wilson
og mótþróinn gegn honum.
Fyrir rúmum tveimur árum var
ekki um annan mann meira talað
i veröldinni en Wilson, þáverandi
Bandaríkja foi*seta.l augum margra
miljóna manna var liann hetjan,
brautryðjandinn til mannúðar og
þjóðskipulags-umbóta. Hann var
taliun allra manna' líklegastnr til
þess að ráða fram úr vandræðuni
þeim og leysa 'þær þrautir, sem
mannkynið var komið í í lok heims-
ófriðarins. Hann einn liafði dregið
hreinar línur, var skýr og fastnr
fyrir í þeim aðalatriðum, sem hann
kom fram með um alheimsstjórn-
málin. Og þau aðalatriði sættu mjög
lítilli mótspyrnu. En þau vöktu ó-
vanalegan fögnuð. Þá voru þjóðim-
ar í raun og veru þyrstar í frið, og
tóku því tveim höndum hollvæn-
legum og hyggilegum ráðum til
varnar framhaldandi eða síðari
styrjöldum.
En gengi þessa manns hnignaði
rndarlega fljótt. Á örstuttum tíma
var sem biásið væri burtu öllu því
áliti og trausti, sem þjóðir og ein-
■staklingav liáru til lians. Og það
varð með svo undarlegum hætti,
að menn hafa enn í dag ekki skilið,
með hverju móti það hefir orðið.
Það þykir eitt af hinum furðuleg-
ustu fyrirbrigðum styrjaldarinnar.
Og enn eru ýmsir að leita iað or-
sökum þess og eru þar ærið ólíkar
orsakir lagðar til grundvallar.
Nýlega birtist grein um þetta
efni í amerísku blaði, „Glenboro
Gazette“, eftir ritstjóra ]>ess. Tel-
ur hann svarið ofureinfalt. Orsökin
sé alveg sú sama og kom fram mót-
spyrnunni móti Kristi á Gyðinga-
landi. Prestahöfðingjarnir og aðrir
oddborgarar þóttust sjá, að veldi
þeirra og velg^ngni væri lokið, ef
Kristur lifði og kæmi kenningum
sítium óhindrað út til fólksins. —
Þess vegna hafi þeir tekið það ráð,
að stofiijj til æsinga og mótþróa
gegn lionum, því þeir hafi ekki séð
sér a8ra leið sigurvænlegri.
Nákvæmlega eins hafi óvinir Wil
sons foraeta. farið að. Þeir hafi
séð, að þeir áttu þar sem hann var
öflugan og ákveðinn mótstöðn-
ntann, sem mundi, ef hann fengi
að hrinda úrlausnartilraunnm sín-
um í stjórnmálum heimsins í fram-
kvæmd. ioka leið þeirra til áfram-
baldaudi velgengni. En óvinir hans
vorn auðvitað allir, sem höfðti hag
af sama þjóðfélagsfyrirkomulagi,
sífeldum styrjöldum og ófriði milli
þjóðanna. En móti því barðist Wil-
son með oddi og egg.
Þessir óvinir hans höfðu úti allar
klær.Þeir þeýttu upp kringum kann
pólitisku moldviði'i út af stefnum
þéim, sem haim tók í sambandi við
stríðið, og' létu ekkert tækifæri ó-
notað, er verða inætti ‘hugsjóntnn
liáns til linekkis, eða. sem tafið gæti
fyrii* að þær kæmust í framkvæmd
svo ört, sein Wilson óskaði.
Þeim tókst að gereyða markmiði
hans á mörgum sviðum og ófrægja
hann í augum þjóðar sinnar og alli’-
a-r samtíðar innar. Þeir notnðu ýms
meðöl, báru á harni ósannar sakar-
giftír og notuðu allar tilraunir til
þess að stemma stigu fyrir fram-
gangi þeirra mála, sem hann taldi
heiminum mikilsverðust.
Þetta hafði sín tilætluðu áhrif,
segir blaðið, margir flokksbræður
hans og fylgismenn flúðu undan
merki hans og létu hvarflast yfir
í flokk mótherjanna. Foringinn,
sem þeir höfðu áður trúað á, varð
nú stórhættulegur maður, sem var-
ega. var takandi uiark á-
í þessu segir ritstjórinn að liggi
lmignun sú á trausti því, sem menn
báru til Wilsons, en ekki í því, að
inenn hafi komist að ratui um, að
ógertiingur væri að koma áí.uga-
má';;:L>\ haus í framkvæmd.
Blaðið endar á þvi að segja, að
Wilson sé langt á undan sinni
samtíð. Og sagan muni eitt sinn
minnast hans, sem eins hins allra
mesta og víðsýnasta manns. Hann
hafi verið stjórnspekingur með
vakandi mannúðarhugsjónir, og
mikil líkindi séu til þess, að hægt