Ísafold - 06.12.1920, Síða 1

Slmar 499 og $00.
Ritstjóri: Vilhjálmur Finsen.
ísafoldarprentsmiðja.
XLVII.
árg.
Reykjavik, Mánndaginn 6. desember 1920.
50. tölublað.
Hr. ritstjóri!
Mig langar til að biðja yður tyrir
nokkrar línur í tilefni af grein dr.
Hoffmeyers, sem kom út í blaði yð-
ar.
Eg er þakklátur dr. Hoffmeyer
íyrir greinina. Mér virðist hún stað-
festa það, sem eg hefi sagt í erindi
onínu 18. f. mán, um dönsuk kirkj-
una, svo að eg þarf þá ekki að hafa
•samvizkubit út af því, að eg hafi
gert henni rangt til.
Hún staðfestir ummæli mín um
það, hvernig dönsk kirkja snúist
við hinni nýju opinberun.
Hún staðfesti uinmæli mín um
það yfirlæti kirkjunnar að vísa á
bug allri þeirri hjálp, sem trúin
kann að geta fengið frá þekking-
unni.
II ún staðfestir ummæli mín um
þá gegndarlausu vanþekking á
spíritismanum, sem hyggur, að
spíritistar viti það ekki, að „trú og
vísindi er tvent ólíkt‘ ‘.
Erindi mitt vona eg að komi í
„Morgni" í næsta mánuði, svo að
þar geta menn séð, hvað eg hefi
sagt um þessi atriði. Samt freistast
eg t.il þess að segja hér nokkur orð
út af þessu, sem dr. Hoffmeyer seg-
ir um það, er Sören Kirkegaard
hafi kent Dönum um trú og vísindi.
f>að kann að gefa dr. Hoffmeyer
tilefni til andsvara, og ákjósanlegt
er, frá liverju sjónarmiði sem á mál
ið er litið, að það verði skýrt sem
bezt.
tslenzkir guði'ræðingar liafa kent
okkur, íslenzkum leikmönnum, að
trúín sé alls ekki sa.msinning sér-
stakra kenninga um hið æðsta í til-
vermini, heldur munu sumir þeirra
að minsta kosti (þar á meðal dr.
Jón Helgason biskup) hafa orðað
þetta svo, að hún sé afstaða manns-
hjartans til guðs, eða eitthvað í þá
áttina. Eg veit auðvitað ekki, hvort
dr. Iloffmeyer er á sama máli, en
sennilegt þykir mér það.
Og nú langar mig til þess að
koma með eitt dæmi til skýringar.
Oerum ráð fyrir, að það væri vís-
indalega sannað, að hænin hefði
áhrif inn í ósýnilegan heim. Þeir
menn eru til, sem telja það sannað.
Hinir ern þó að líkindum ntiklu
fleiri, sem gera. sér sterkar vonir
Tim, að það verði sannað. Eg læt
alt slíkt liggja milli hluta að þessu
sinni. Eg bið aðeins lesendur Morg-
unblaðsins að hugsa sér, að það
væri sannað.
Engum skynbærum manni mundi
korna t.il hugar að segja, að þ e k k-
i n g i n á þessu efni væri sama sem
bænarhugurinn sjálfur. Bæn-
arhuginn gæti vantað, þó að þekk-
ingin væri fengin. En hvorki eg né
nokkur annar spíritisti getur lát-
ið sér skiljast það, að 'þessi þekk-
ing mundi veita hænarhug nokkurs
nianns fyrirstöðu — að það mundi
verða ógreiði við nokkurn mann,
sem langar til að hiðja fyrir sér eða
öðrurn, að hann hafi öðlast vísinda-
iega vissu um jiað, að hæn lians
gæti ekki orðið árangurslaus. Hitt
er sannfæing mín og allra þeirra,
sem líta líkt og eg á þetta mál, aS
þessi þekking' nmndi fremur örva
manninn og styrkja til bænahalds
en halda aftnr af honum. Og hvað
sem. Sören Kirkegaard kann að
hafa sagt um það mál, þá hafa um-
mæli hans ekkj það gildi í okkar
augum, að við aðhyllumst ekki
fremur það, sem okkur finst vera
heilbrigð skynsemi.
Mér er ekki ókunnugt um Lam-
beth-fundinn, þó að mér skiljist svo,
sem dr. Hoffmeyer búist við því.
Frá. honum verður nokkuð skýrt í
,.Morgni“ uæst. Þegar eg hafði les-
ið grein dr. Hoffmeyers kom mér
til hugar, að líklegast. vissi eg meira
um þennan fund en hann. Því að
rnér duldist það ekki, að frásögn
hans var nokkuð einhliða.
Til bráðahirgða skal eg benda á
það, að í nefndaráliti, sem 37 bisk-
upar höfðu undirskrifao og lögðu
fyrir fundinn,' standa þessi orð :
„It is possible that we may be
on the threshold of a new science,
which will by a.nother method of
approach confirm us in the assu-
rance of a world behind and be-
yond the world we see, and of some-
thing within us by which we are
in contact with it. We could
never presúme to set a lirait to
means which god may use to bring
man to the realisation of spiritual
life“.
A íslenzku:
„Það getur verið, að vér kunnum
að vera á þröskuldi nýrra vísinda,
sem með öðrum hætti staðfesti vissu
vora'um heim bak við og hinumegin
við heiminn, er vér sjáum, og vissu
vora um eitthvað í sjálfum oss, sem
vér notum til þess að komast í sam-
band við þann (ósýnilega.) heim.
Vér gætum aldrei ætlað oss þá dul
að setja takmörk þeim ráðum, er
guð kaun að nota til þess að fá
manninn til að gera sér gi’ein fvrir
andlegu lífi“.
Þetta var nú í nefndarálitinu. En
í sjálfriályktuninni, sem fundurinn
samþykti, er lýst yfir því, að bisk-
uparnir séu reiðnbúnir til þess að
vonast eftir og fagna nýju ljósi frá
sálarrannsóknunum yfir hæfileika
og framþróun mannsandans, og að
þeir kannist við það, að árangur
rannsóknanna hafi hjálpað mörg-
um mönnum til þess að finna and-
legan tilgang í mannlífinu og kom-
ið þeim til að trúa. á áframhald
lífsins eftir dauðann. Og hvergi er
einu orði á það minst,hvorki í nefnd
arálitinu né ályktuninni, að það sé
„móðgun við truna , sem salar-
rannsóknarmenn og spíritistar eru
að hafast að- Ensku biskupamir
bíða með eftirvænting og fögnuði
eftir nýju ljósi frá salarrannsókn-
unum, eins og eg hefi nu sýnt.
N\i leyfi eg mér að spyrja:
Er þetta afstaða dönsku kirkj-
unnar til málsins?
Ef svo er ekki, þá er undarlegt
af henni að vera að beita fyrir sig
þessum Lambeth-fundi. En sé af-
staða hennar í raun og veru sú
sama eins og Lambeth-fundarins,
þá eru þessir dönsku prestar, sem
hafa verið að rita nm málið, fremur
óhentngir fulltrúar liennar.
Er annars ekki varlegra fyrir
dönsku kirkjuna að minnast sem
minst á biskupa-kirkjuna ensku í!
samhandi við þetta mál?
Það er alkunnugt, að fjöldi af
prestum hennar aðhyllist spíritism- *
ann, prédikar hann hiklaust og rit-'
ar um liann fyrir almenning. Sum-
ir þeirra eru í hópi helztu leiðtoga 1
spíritismans.
Við engum þessara manna liefir ;
verið lireyft af biskupanna hálfu.'
Þeir sitja í embættum sínum, vel
metnir og jafnvel í hávegúm hafðir.
Hvað raundi verða gert við slíka
menn í Danmörku ?
Eg veit það auðvitað ekki. Dr.
Hoffmeyer getur að sjálfsögðu gert
sér miklu nákvæmari hugmynd um ;
það. En megi nokkuð ráða af máli
Arboe Rasmussens prests, þá virð-
ist ekki ósennilegt, að eitthvað
yrði l'átið gerast sögulegt í lífi
þeirra.
Að lokum eru tvö atriði í grein dr.
Hoffmeyers, sem eg skil ekki að
fullu- Eg vona, að honum verði
Ijúft að gefa þær skýringar, sem
þorf er á.
Annað er það, að hann segir, að
. vísindi vor“ vísi sönnunum spífit-
ista á bug-
Hver eru þessi „vísindi vor“ ?
Eru það vísindi Dana? Eða. eru það
vísindi nútímans?
Eg veit ekki til'þess, að neinn *
danskur vísindamaður hafi rann-
sakað þessar sannanir og vísað
þeim á bug. Eg veit ekki til þess,
að sá danski vísindamaðurinn, sem
tekið hefir að sér að andmæla
spíritismanum, hafi komið á nokk-
urn rannsóknafund, þar sem slíkra
sannana var að vænta. Hitt er mér
kunnugt um, að skorað hefij verið
á hann að gera það, og að hann hef
ir afsagt það, ineð þeim ummælum,
að það gerði hann ekki, nema stjórn
kenslumálanna.skipaði.sér það. Svo
að eigi dr. Hoffmeyer við dönsk
vísindi, þá get eg ekki sagt, að það
verki beinlínis sannfærandi á mig.
En eigi hann við vísindi nútím-
ans, þá virðist mér staðhæfing hans
í meira lagi hæpin. Eg veit ekki
betur en að rétt séu ummæli'n, sem
stóðu fyrir örfáum árum í ,JonmaT j
ameríska Sálarrannsóknafelagsins,;
undir ritstjórn prófessors Hyslops, \
og tekin voru upp í bók mína „Trú
og sannanir“ :
„Sama sem hver einasti rannsókn-;
armaður, sem hefir verið hæfur t.il
starfsins og lagt stund á að kynna '
sér fyrirbrigðin,he|ir sannfærst um 1
sambandið við annan 'heim“.
Er þá ekki nokkuð djarft að full-
yrða afdráttarlaust, að',vísiiidi vor‘
vísi söunununum á bug? !
Á hinu atriðinu hrestur mig ef
til vill skilning fyrir þá sök, að eg
cr, því miður, ekki guðfræðingur-
En svo er um flesta lesendur Morg-
vmblaðsins, og eg get því hugsað
mér, að margir þeirra séu í sömu
vandræðunnm.
Dr. Hoffmeyer segir, að það sé
„fagnaðarhoðskapur hinnar dönsku
kirkju“, „að ekkj sé hjálpræði í
neinu nafni öðm en nafni Jesú“.
Við hvað á hann? Það er svo örð-
ugt fvrir okknr leikmenn ftð skilja
mál löngu liðinna alda. Við þráum
svo mikið, að við okkur sé talað með
þeim orðatiltækjum, sem við skilj-
um. Og úr því að þetta er „fagnað-
arboðskapur hinnar dönsku
kirkju“, þá geri eg ráð fyrir, að
okkur leikmönnum sé ætlað að
skilja. Fvrir því spyr eg:
Við hvað á dr. Hoffmeyer?
Á hann við það, að engir geti
átt hjálpræðis von í öðrum heimi,
nema þeir hafi trúað á Jesúm í
þéssu lífi ;— að faðir vor á himn-
11111 hafi engin ráð til þess að þeir
geti nokkru sinni farsældina öðlast,
ef þeim hefir ekki auðnast að eign-
ast þessa trú hér í iheimi ?
Sé þ e 11 a „fagnaðarboðskapur
hinnar donsku kirkjn“, þá er mjög
skiljanlegt, að hún sé spíritismam-
um andvíg. Enginn spíritisti trúir
þessn. Og eg er hræddur um, að
þeir verði líka nokkuð margir, ntan
spíritismans, að minsta kosti hér á
landi, sem þyki þett'a fremur Ijót
og geigvænleg kenning en fagnað-
arboðskapur-
Eða á hann við það, að til þess
að öðlast farsæld í öðrum heimi,
verði menn, annaðhvort þessa heims
eða annars, að njóta liðsktnis Jesú
Krists til þess — þiggja þá hjálp,
sem liann, konungur dýrðarinnar,
hefir á boðstólum?
Sé „fagnaðarhoðskapur hinnar
dönsku ltirkju" fólgvin í þ es s u,
þá er mér ekki skiljanlegt, hvers
vegna hún amast við spíritisman-
um af trúarlegum ástæðum. Spírit-
isminn er ekki í neinu ósamræmi við
slíkan fagnaðarboðskap. Margir
spíritistaiv mundu auðvitað segja,
að um þetta viti þeir ekkert. En
þeir mundú jafnframt segja, að
þeir viti ekkert, sem afsanni þetta.
Að liinu leytinu er það áreiðanlegt,
að fjölda. margir spíritistar hafa
einmitt þessa sannfærmg.
Auð’vitað getur verið, a§ dr.
Hoffmeyer eigi við eitthvað enn
annað, sem eg hefi ekki getað gert-
mér í hugarlund.
Hvað er það þá?
Spyr sá, er ekki veit.
Einar H. Kvaran.

lilli Canii 05 Islanös.
Eftirfarandi grein birtum vér hér
eftir Heimskringlu.
Símfregn frá Montreal segir að Árni
Eggertsson sé með umboð frá stjóm
íslands, til þess að reyna að koma á
föstum viðskiftum milli íslands og
Canada, og að fastar skipaferðir eigi
að takast milli landanna, ef viðskifta-
sambandið takist. Einnig segir fregnin,
að Árni eigi að semja um lán eða á-
byrgð við Canadastjórn, til þess að
verzlunin gangi greiðlegar, að því er
vér fáum skilið.
Sé fregn þessi sönn, sem vér efum
engan veginn að sé, er hér stigið stórt
spor í áttina til þess að gera varanleg
tengsli á milli þessara tveggja landa,
-sem oss eru kærust. Skipagöngur milli
þeirra gera heimferðir til gamla FVóns-
laugtum auðveldari en áður, og gerir
eins frændum vorum fyrir austan ál-
ir n mögulegt að koma hingað vestur
í kynnisfarir. Frá þessu sjónarmiði er
fregnin hið mesta gleðiefni, því að
böndin, sem tengja Austur- og Vestur-
íslendinga, þjóðernið, tungan og ástin
á Fjallkonunni, verða traustari og var-
anlegri.
Frá viðskiftalegu sjónarmiði er
fregnin engu minna kærkomin. Við-
skifti milli þessara tveggja landa ættu
að geta verið hagkvæm og arðvænleg
fyrir bæði, því eins og markaður er
fyrir Canadiskar afurðir heima á ís-
landi, eins ætti að verða auðvelt að
skapa markað fyrir íslenzkar afurðir
hér.
Aðalvaran, sem héðan mundi flytj-
ast til íslands, yrði þó auðvitað hveiti.
Kol mundi tæplega borga sig að flytja
héðan o£ ekki heldur iðnaðarvörur;
þær mundu flestar ódýrari í Evrópu-
löndunum, að skófatnaði undanskild-
um. Hann mun engu dýrari hér en í
Evrópu á vanalegum tímum, og eins
og nú er, mun hann talsvert ódýrari
hér. Eins mun sykur engu dýrari hér
eu hinumegin við liafið. En sem sagt,
þótt ehkert væri flutt héðau annað
en hveiti, þá væri það eitt nóg til jþess
a<5 blómleg viðskifti gætu tekist milli
landanna.
En hvað getur Island aftur flui.t ti.l
Canada ? Ekki síld. Canadamenn kunna
ekki að eta hana, og vér efumst um
að hægt væri að kenna þeim það, jafn-
vel ekki Vestur-íslendingum. Fyrir
saltaðan fisk er hér heldur enginn
markaður svo teljandi sé, né aðrar
fisktegundir. Fyrir þorskalýsi er hér
dálítill markaður, og eins fyrir dún,
sérstaklega þó æðardún. Aftur á móti
er hér enginn markaður fyrir ull, og‘
ekki heldur fyrir húðir og gærur, nema
e? vera skvldi fyrir ullarmikil og vel
verkuð sauðskinn.
Hvað er það þá, sem ísland hefir
að bjóða, og^ sem Canada þarfnast?
— Kindakjöt.
Já, kindakjöts þarfnast Canada. —
Eins og nú er, eru fluttir inn hingað
árlega tugir skipsfarma af kindakjöti
frá Nýja-Sjálandi. Kjöt það er miklu
grófgerðara og verra en íslenzba sauða-
kjötið, og er það því engum vafa undir
orpið, að íslenzka kjötið mundi seljast
hér vel. En það er þýðingarlaust með
öllu að senda hingað saltað kjöt í tunn-
um; fyrir það er enginn markaður.
Kjötið verður að koma hingað nýtt eða
frosið. Vér vitum að venjan á íslandi
hefir verið að senda aðeins saltkjöt
á útlenda markaðilm, en það mun hafa
aðallega komið til af því, að öðruvísi
var ekki hægt að flytja kjötið út án
þess að það skemdist. 'Nú skilst oss
sem kælirúm séu í íslenzku skipunum,
sem hingað koma, og ætti (því að vera
vandalítið að koma kjötinu óskemdu
hingað, ón þess að það yrði saltað í
tunnur. Lengri er vegalengdin frá Nýja
Sjálandi, og ekki dettur mönnum í hug
þar að höggva kjötið niður og salta
það. Kjötskrokkarnir eru fluttir það-