Ísafold - 27.12.1920, Blaðsíða 1

XLVII. Arg.
Reykjavik, Máandaginn 27. desember 1920.
f!
Sncmma á þessu ári mynduðu út-
gerðarmenn hér í bæ með sér fje-
lagsskap til þess að koma betra
skipulagi á síldveiðina og sölu þeirr •
Mr síldar, er aflaði'st hér við land af
íslendingum. Yar það samlag stofn-
a's 16. febr. og gengu í það allir síld-
anitgerðarmenn, er fundinn sóttu.
petta samlag hafði þó af ýmsum
ástæðum eigi tök á því að kom*
neinu verulegu í framkvæmd í sum-
ar sem leið, end» rar eigi beint til
þess ætlast. Nefnd var kosin til að
undirbúa inálið rækilega til næsta
árs og koma félagsskapnum í fastar
skorður.
A fundj síldarútgerðarmanna fyr
ir nokkru, þar sem mættir voru 24
síldarútgerðarmenn úr Reykjavík
og grend og fulltrúi fyrir alla síld-
arútgerðarmenn á ísafirði, var gam-
þykt með öllum greiddum atkvæð-
um að stofna eitt allsherjar síldar-
fétag fyrir landið. Yar félagið nefnt
„í slemeka síldarsamlagið* ‘. Lögin
ecu þau sömu, eem samþykt voru á
stofnfundi hins fyrra samlags, þó
með ýmsum bráðabirgðaákvæðum
og þeim viðauka, að þau skuli „end-
urskoðast tímanlega á nœsta vori“.
Það yrði of langt mál hér að geta
nánar hinna ýmsu ákvæða laganna,
ee tilgangur félagsins, eins og frá
honum er skýrt. í 2. gr. laganna, er,
a<ð tryggja síldveiöar íslendinga og
eíla þær, að annast umbætur á verk-
un og frágangi útflutningssíldar,
benda á heppilegri vinnn og verkun
waðferðir, að annast sölu á síld
samlagsmanna, aC kynnast sem bezt
njarkaði í ýmsiun löndum og gera
tiann víðtækari, aS bæta verð síldar-
artnnar 0. *. frv.
Svo sem séð verður, er þetta ærið
slarf, sem fyrir félaginu liggur.
—Það blandast engum, er um þetta
mál hugsar, hugur um það, að stofn-
un slíks félagsskapar, er hér ræðir
ron, er hinn allra þarfasti. Það er
swnnarlega mál til þess komið að
íslendingar læri af þeirri reynslu,
ec þeir hafft fengie í verkun og söln
á síld síðustu árin. Því miður hefir
reynslan orðið útgerðarinönnum
injög dýrkeypt. En þeir mega í
sumum tilfellum sjálfum sér um
kenna. Það hefir verið ósamræmi í
meira Lagi í síldarútveginum. Hver
liefir pukrað í sínu korni, eftirlit
nieð verkun síldarinnar og með
tunnunum hefir verið mjög ábóta-
vant, en árangurimi orðið sá, að
síldin hefir ekki selst því verði, sem
búast hefði mátt við.
Með stofnun þessa félagsskapar
kemst á samræmi milli afla og eftir-
spurnar og getur því orðið til þess,
að hækka mjög verðiC og með því
tryggja þann atvinnuveg vorn, sem
Vissulega á fyrir sér blómlega fram-
tíð ef vel er að farið. Síldarútveg-
urinn á að geta orðið landsmönnum
mjög arðvænlégur, ef réttilega er að
farið, en hann verður það aldrei
nema með almennum samtökum
allra síldarútgerðaimanna. peim er
sjálfum mestur hagur að því, að
varan sé vel verkuð og að sem bezt
verð fáist fyrir hana — og að því
marki keppir „íslenzka síldarsam-
lagið“.
Stjórnina skipa þeir Richard
Thors, P. A. Ólafsson, Augúst
Flygenring og Ásgeir Pétursson.
\'ér munum síðar gera mól þetta
að umtalsefni og þá athuga nánar
ldn ýmsu atriði þess.
Sjálfsagt.er áhugi manna á Norð-
urlöndum ekki meiri í öðru máli
nú en Álandséyjamálinu. Ber margt
tii þess. Sumir hafa kallað Álands-
eyjarnar Slésvík Svíþjóðar, til
dæmis fyrverandi utanríkisráðh.
sænski. En 'þótt ekki sé það fylli-
lega rétt, þar sem ósk Álendinga
að sameinast Svíþjóð er nýlega
frarn komin, en áhugi Suðurjóta
jafn gamall yfirráðum Pjóðverja,
þá er Álaudseyjamálið orðið svo
yfirgripsmikið, að heppileg lausn
þess mundi hafa áhrif á öll Norður-
lönd.
Álandseyjar eru mikill fjöidi, yf-
ir þúsund, klettaeyjar og hólmar,
sem liggja í botniska flóanum, og
eru eins og nokkurs konar brú á
milli Svíþjóðar og Firinlands. Allar
eru þessar eyjar dálítið stærri en
Láland. Af þeim eru ekki bygðar
nema 150, og eru íbúar þeirra um
25,000.
Enginn hefir' alt fram að þess-
um tíaiia efast um, að íbúamir væru
sænskir. iTafnvel finskir mapmeðlis-
fræðingar hafa fullyrt að eyjabúar
hefði sænsk. kyn-einkermi. ITefir
einn finskur manneðlisfræðingur,
Fagerlund, sagt, að 96,2 proc. af
Álendingum væru af sænsku kyni.
Segir hann um þá meðal annars:
Af öllum íbúum Fimilands standa
Álendingarnir á hæsta stigi. Þeir
ha'fa getað haldið sér óbreyttum,
og hafa ekki orðið fyrir svo mikl-
um áhrifum af öðrum íbúurn Finn-
lands. Þeir eru jafuaðarlega blá-
eygðir með ljóst eða ljósbrúnt hár.
Þeir sem best þekkja til Álend-
inga, seg-ja að þeir séu hreinir af-
komendur hinna gömlu víkinga.
Við strendunar séu þeir fuglaskytt-
ur og' selaveiðarar og áður fyrri
sjóræningjar, sem létu greipar sópa
um alt„ sem barst upp á ströndina
til þeirra. En til sveitanna séu þeir
skrítin samsetning af bónda og sjó-
áfþnni, sem láti jafn vel að gæta
plógsins og áranna og seglsins. Þeir
eru sagðir opinskáir, glaðlyndir,
skjótir í hugsun og duglegir og ráð-
snjallir. Og þeir hljóta að vera
miklir verzlunarmenn, því í höf-
uðstaðnum, Maríuhöfn, er svo varla
nokkur karl eða kona, að ekk; sé
hluthafi í emhverju útgerðarfélagi-
Og þegar Álendingar fari til Am-
eríku, vari það ekki lengi þar til
þeir séu búnir að ryðja sér þar til
rúms.
Rak' við ósk Álendiuga liggur
auðvitað liræðsla þeirra við áhrif
stjórnarbyltiugarinnar í Rússlandi,
og yfir höfnð hræðsla við hinn
volduga nágranna í austri, sem hef-
ir í augnahliki tapað yfirráðum yfir
Finnlandi, en sem mun hremma það
við fyrsta tækifæri. Og þá hafa
þeir ekki séð neina aðra leið til að
forðast þá hættn, en að fá að sam-
einast Svíþjóð.
Landfræðislega og jarðfræðislega
heyra Álandseyja til hiniíi sænsku
strandlengju Finnlands. pessi mörg
Jiundruð hólmar og sker binda eyj-
arnar við Finnland og milli þeirra
og þess er þjóðvegur 4 mánuði árs-
ins á ís. En hinn tíma ársins sækja
Álendingar mjög mikið t.il Stokk-
hólms, þar sem þeir fá mai'kað fyrir
korn sitt, fé, fisk og timbur.
En nú eru úrslit málsins lögð í
hendur þjóðabandaiagsins og um-
ræður um málið eru því í báðum
löndum litlar og verða það meðan
þjóðabandalagið hefir ekki gefið
fullnaðarúrskurð. Væntanlega verð-
ur hans ekki lengi að híða.
P
i m
Guðm. O. Hagalín ritstjóri hefir
í blaði sínu „Austurlandí“ ritað
langa grein um kirkjulíf hér á landi
nú, afstöðu almennings til presta,
og þá skyldu, sem hvíli á andlegrar
stéttar mönnum vorum.
Síst værí unt að segja það, að rit-
stjórinn teldi útlitið glæsilegt á
kirkjulega sviðinu. Og hann hefir
þar — því miður — mikið til síns
máls. Hanii stendur ekki einn uppi
ineið þá skoðun, að mikill 'þþrri
presta vorra safni ekki um sig
þeirri athygli og veki ekki þann trú
ar þorsta og trúaravÖlun, sem þeim
ber. Þeir munu ekki vera næmir á
nýjar raddir, s7em ekki hafa heyrt
þessu lireyft fyr, og það af mönn-
um, sem vita hvað þeir segja og
fundið hafa orðum sínum stað.
Hagalín telur kirkjuna ekki vera
orðna annað nú hér á landi en
„skírnar, fermingar og greftrunar-
stofnun“. í guðshús komi menn
varla nemia þegar fermt er, grafið
eða harni gefið nafn. Og á öðrum
stað fullyrðir hann, að „kirkjan ís-
lenzka sé nú svo að segja hringl-
andi beinagrind, lioldlaus og merg-
laus' ‘.
Eg sé ékki betur en að þarna sé
glófanum kastað til keimimanna
okkar, og að þeir megi vera rólynd-
ir, ef þeir taka hann ekki upp.
Fyrir mitt leyti held eg, að þessi
dómur ritstjórans sé ósanngjarn.
Eg held, að liann byggi gtundvöll
sinn á of takmarkaðri þekkingu og
of þröngu útsýni. Og enn fremur
að hann bindi sig of mjög við það,
sem var, en komi ekki auga á það,
sem er að skapast, þær lífshræring-
ar, sem óneitanlega eru nú teknar
að láta á sér hæra í íslenzku kirkju-
og trúarlífi.
íslenzk kirkja á yfirleitt enga
sök á því, þótt svo sé háttað kirkju-
fefðum einhversstaðar á landinu, að
þar sé aldrei kirkja notuð uema
þegar fermt er eða jarðsunginn
maður. Kirkjulífið kann að vera
vel vakandi, trúarþörf mikil og lífs
hræringar á því sviði öflugar, þótt
einhver prestur hafi mist tökin á
söfnuði sínum, eða ef til vill aldrei
liaft þau nein.
Og þegar til safnaðanna kemur,
þá er vandráðið þar til lausnar á
uiálinu, sem ritstjórinn bendir á, að
.söfnuðirnir losi sig hið fvrsta við
þann prest,sem ekki megni að halda
þeim vakandi fyrir ræðum sínum.
Sumum söfnuðum er ómögulegt að
halda vakandi, sumstaðar er ómögu
legt að knýja fram trúarþorsta
mánna eða fylla þá lotningu fyrir
guðsþjónustugerð. Þar hefir marg-
ur presturinn sáð á klakann og
uppskeran orðið eftir því.
Hinu ber heldur -ekki að neita,
að víða — alt of víð-a —- eru prest-
ar, sem betur væru komnir ein-
hversstaðar annarstaðar en í pré-
dikunarstól, prestar, sem enga hæfi
leika haf.a til þess að ná inn að
hjarta fólksins, engan trúareld
eiga, sem vemnt getur iaðra, prestar,
sem láta sér í léttu rúmi liggja,
hvort þeir fá nokkurn tíma eða
aldrei tækifæri til þess að tala um
það, sem bindur þá og söfnuðina
sainan: guðshugmyndina og guðs-
traustið.
En í þessu sambandi er ómögu-
legt að ganga fram hjá því, að þjóð-
félagið hefir ekki búið þannig um
presta sína, að þeim geti orðið lang-
gæður hinn lifandi eldur. Fáir em-
bættismenn vorir bafa þurft að
leggja annað eins að sér í lífsbar-
áttunni eins og þeir, víða á land-
inu. Lífskjör inargra þeirra hafa
verið seigdrepandi, og sérlega vel
löguð til þess að steingerva hvern
mannsanda. Saga margra presta
vorra er sannur harmleikur manns-
andans.
En eins og áður er drepið á, er
áreiðanlega tekið að birta yfir ís-
lenzku trúarlífi. pað er komið það
öldurót á það, að vænta má að þjóð-
in vakni við þá hreyfingu. En logn-
ið, ládeyðan, mókið er verst.
En merkilegt mætti það vera, ef
enginn kennimanna vorra fyndi
síg knúðan til að hefja umæður
um þessa grein í Austurlandi, því
svo heggur hún nærri því, jsem þeim
verður að teljast helgast.
J. F.

útgerCarmaCur.
17. þessa mánaðar lézt hér á
Landakotsspítalanum Elías Stef-
ánsson útgerðarmaður, rúmlega
fertugur að 'aldri. Lagðist hann á
spítalann fyrir nokkrum vikum all-
þungt haldinn af illkynjuðum sjúk-
dómi, krabbameini, er síðan magn-
aðist svo mjög, að það nú þegar hef
ir orðið honum að bana.
Elías var ættaður austan úr Rang
árvallasýslu.Úr sveitinni kom hann
52. ’öluídað.■
' * - ■ . -.........- ■
liingað til þess að leita sér atviuim
á þilskipum, er þá voru farin að
stunda fiskveiðar, og hann dvaldi
hér upp frá því. Nokkru seinna
byrjaði Elías sjálfur að gera út
skip í félagi við aðra. Hepnaðist
sú útgerð illa í fyrstu, en þá er Is-
lendingar fóru að stunda botnvörpu
veiðar, kom Elías upp félagi, sem
keypti skip og blómgaðist vel,
einkum á stríðsárunum. Græddist
Elíasi þá fé mikið, og var hann
um eitt skeið talinn vera með rík-
nstu mönnum þessa lands. En út-
gerð hans varð fyrir ýmsum óhöpp-
um síðustu tvö árin, tekjuhalli mik-
ill á síldarútgerðinui og ýmsir erf-
iðleikar, sem gerðu það að verkum
að Elías mun ekki hafa verið ríkur
er hann dó.
Elías var sístarfandi eljumaður
og dugnaðarmaður hinn mesti. Var
til þess tekið, hve miklu hann gat
komið í framkvæmd og hve mikið
hann færðist í fang, mentunarlítill
sem hann var. En dugnaður hans
og elja, ásamt óbifanlegri trú á
þeim fyrirtækjum, er hann réðist
í, sigruðu alla erfiðleika meðan
heilsan var góð og starfskraftamir
óbrotnir.
Nafn Elíasar mun æfinlega verða
nefnt er talað er um framfarir sjáv-
arútvegsins hér á landi, og það í
röð þeirra fremstu. Með svo mikl-
um áhuga gekk hann fram að starfi
sínu, að hann mun sjaldan eða jafu-
vel aldrei hafa þóst hafa tíma til
þess að fara burt úr bænum. Hann
var orðinn rótgróinn Reykviking-
ur.
Elías var framúrskarandi góðv
gerðasamur, og hjápaði fátækum
mikið, þótt eigi færi hann hátt með
það. Hann vildi umfram alt ekki
láta bera mikið á sér. Og sá seöv
þetta ritar veit það, að það var h tÞ-
um í raun 0g vem móti skapi sð
vera riðinn við pólitískar flokka-
edilur. En hjá því komst hami þó
ekki síðustu árin, þótt eigi kæmí
hann sjálfur þar opinberlega fram,
Elías var ókvæntur alla æfi.
prófastur,
Hann lést að heimili *ínu, Stað
í Hrútafirði, í fyrramorgun snemma
eftir stutta legu í inflúenzu.
Síra Eiríkur heitinn var fædur
14. marz 1857 að Reynivöllum í
Kjós. Varð hann stúdent árið 1878
og candidat frá prestaskólanum
árið 1880. Hann vígðist að Lnndum
í Borgarfirði, og var þar prestur
í nolckur ár, en fluttist þaðan að
Staðarstað, en síðar varð hann prest
ur á Stað í Hrútafirði og þar dvaldi
hann til æfiloka. Prófastur var
hann í allmörg ár, og póstafgreiðslu
maður.
Síra Eiríkur var hinn mesti fyr-
irmyndarmaður og vel virtur af
söfnuðum sínum.Kvæntur var hann
Vilborgu Jónsdóttur frá Auðkúlu
og lifir hún mann sinn ásamt þrem-
ur börnum þeirra hjóna.