Ísafold - 12.07.1921, Blaðsíða 3

ÍS AFOLD
Niðurl.
Næsta erindi G. D. kemnr í Tim-
anum og byrjar á að hrósa þing-
inu fyrir tillöguna um Þingvöll, en
litill vegsauki er það fyrir þingið,
að taka að sér þessa tálbeitu hans,
sem bygð er á svo fölskum oí laus-
um grundvelli. Að öðru leyti er
þar lítið annað en endartekning á
sama röklausa hugsuuarrugliau um
Þingvallaskóg, og ný tálbeita um
tekjur þjóðgarðanna í Ameríku. Hann
telur jafnframt mönnum trú um, að
stórfeldar tekjur fáist við það, að
leggja Þingvallahraun í eyði og hæna
þangað sem mest af þeim lýð, sem
frekast eyðileggur.
Þá kemur næst i >Vísir€ svar frá
G. D. til Ármanns í Bláskógnm, og
er það sama vandræða framleiðslan,
er hann þar að burðast með að það
sé réttmætt, að reka menn af jörð-
um, af því þeir búi við rányrkju.
Það munu nú flestir bændur búa að
meira eða minna leyti við það bjarg-
ræði, sem nann kallar rányrkju, þó
allur fénaður borgi jörðinni fyrir
það, sem hann jetur af henni. Það
mætti þá með sama rétti reka alla
alla bændur af býlum sinum. Ann-
ars ekki skiljanlegt, á hverju ætti að
lifa eða á hverju ætú að byggja
ræktun á landi, ef ekki þvi, sem
hann kallar rányrkju. A þessu marg-
umrædda landi væri lika eyðilagt
8—9 kúa fóður af ræktuðu landi;
bendir það á, að hr. G. D. kunni
ekki þá list, að greina hafrana frá
sauðunum.
Það er einkennilegt, að eftir allar
þessar röklausu lítilsvirðingarprédik-
anir G. D. um Þingvelli, skuli fleiri
finni hvöt hjá sér að sletta fram
röngum staðbæfingum landinu til
niðrunar. Timinn segir, að með Ár-
mannsfelli sé alt komið í sand og auðn
sem áður var blómleg bygð. Það
sanna er, að þar var ekki bygð.
Þar er skógur í mikilli framför og
viða að gróa upp — þar sem vatn
ber á. Sandar eru þar ekki nema
rákir, sem ekki hafa haft frið til að
gróa fyrir fjölförnum almennings-
vegi og leysingarvatnslækjnm. Hve*-
nær þeir byrjuðu starf sitt má Tim-
inn vita.
Morgunblaðið, 30. ágúst 1920,
segir, að veiði í Þingvallavatni sé
að minka. Eftir gefnum skýrslum er
hún 1899—1909 að meðaltali: stór
silungur 8166; murta 72200. 1910
—I9J9 meðaltal: stór silungur 11200
og murta 99500. Ekki benda þessar
tölur á það, að silungsveiðin í vatn-
inu sé að minka.
Af því, sem að framan er ritað,
má draga þessar ályktanir:
Að hraunið er að gróa upp og
hefir mjög litlum breytingum tekið
siðan land bygðist, nema þar sem
vatn ber jarðefni inn á það, sem síð-
an grær upp.
Að hraunið er ekki að blása upp
<Jg getur ekki blásið upp.
Að skógurinn er fremur í fram-
för en afturför og hefir ekki verið
mun víðlendari og ekki samfeldur
um alt hraunið, þegar land bygðist.
Að fénaður eyðileggur ekki land,
þar sem hann er eins frjáls og
eins fátt um hann og í Þingvalla-
hrauni og þyi blómgun landsins
minni en menn imynda sér, þó frið-
að væri.
Að það nær ekki tilgangi sinum,
að verja miklu fé til þess að breyta
miklu á þingstaðnum, þy{ ferðafólkið
og það, sem fyrir það hefir verið
i............................................................. ........................................................................
gert, hefir spilt og spillir honum og
ekkert annað.
Eg býst nú við, að hr. G. D.
finni hvöt hjá sér að segja eitthvað
um þetta sem eg hefi ritað, og vil
eg því benda honum á það, að endur-
tekuing á öllum hans rangfærslum
eða viðbót við þær og imýndanarugl
hans og misskilning,hefir lítið að þýða
og sannar ekki neitt. Öðrum, sem
þetta kunna að lesa, vil eg benda i,
ef þeir trúa betur því sem hr. G.
D. hefir um þetta ritað, en þvi, sem
eg segi, þá komi þeir og sköði
landið. Þá sjá þeir hvernig það er;
um hitt, hvernig það hafi verið, eða
kynni að verða, er eðlilegt að meun
hugsi og skilji nokkuð hver á sinn
hátt. Þó mætti ætla, að skilningur
og imyndun um það væri sönnu
nær hjá vel kunnugum en þeim
ókunnugu, þó báðir vildu komast
sem næst þvi rétta. /. H,
F er ðapistlar.
Eftir Bjarna Sæmundsson,
Frh.
V.
Eg var sem sagt á Norðfiríi og
ætlaði að verða þar 10—11 næstu
daga við fiskirannsóknir og hafði
vistað mig hjá gömlum kunningja,
Konráði Hjálmarssyni. Hann var
náttúrlega ekki vaknaður, því að
hann hafði vakað 'eftir mér langt
fram á nótt. Eg fékk dót mitt upp
á bryggjuna og reyndi að »drífa tíð-
ina* með þvi að virða kauptúnið
fyrir mér svoua i svefnrofunum. Það
hafði vaxið mikið siðan eg sá það
siðast (1910) og var nú orðið svo
langt, að eg sá ekki fyrir endann á
því inn á við. Það smáfjölgaði reykj-
unum i húsunum. Eg fór að spyrja
einn innborinn mann um hvar Kon-
ráð byggi (hann er sem sé kominn
á Norðfjörð fyrir fáum árnm) og fékk
eg þá góðu upplýsingu, að hann
byggi langt inni í bæ. Náði eg loks
i drengi á skektu og fékk þá til að
flytja mig og dót mitt inn eftir, en
ekki að tala um að þeir færu lengra,
en inn að búð Konráðs sem þá var
verið að opna, * lengra rötuðu þeir
ekki. Þar lenti eg í góðra manna
höndum og eftir að eg hafði hvilt
mig nokkuð eftir siðustu sjóferðina
(á skektunni), lagði eg af stað heim
til Konráðs, og er það óravegur og
vandrataðnr og stóð heima, að hann
stóð i dyrunum og var að signa sig,
þegar eg kom i hlaðið. Nú var mér
borgið.
Dagurinn fór í nndirbúning undir
starfið, næsti dagur var sunnudagur,
þá var rok og stórrigning, þvertof
an i loforð Sigurðar; en hann gat
ekki viö neitt ráðið, þvi að þetta
var ráðstöfun forsjónarinnar »í til-
efni af« Hjeraðshátiðinni, sem átti
að halda þenna dag.
Eg notaði tímann til þess að heilsa
UPP á kunningja mina á staðnum,
Meðal þeirra er Pál Þormar; eg
hafði kynst honum á Sterling aust-
ur. Hann býr öllnm ofar, eins og
valur á fjallstindi og sér ef eitthvað
er á seyði, sem gæti orðið honum
að bráð. Hann er veiðimaður með
aíbrigðum og svo mikil skytta, að
engri skepnu er óhætt fyrir honum
um endilangan Norðfjörð. Hann
bauð mér náttúrlega á skyttiri — út
á tröppurnar hjá sér og — uppá út-
lifaðar mjólkurdósir. Hann feldi dós
i hverju skoti, þ. e. a. s. altaf hina
sömu; en eg er enginn snillingur í
skotlistinni og hafði það af að hitta
aldrei i 20 skotnm; Páll sagði að
vísu, að eg hefði hitt einu sinni, en
það var sagt sf kutteisi við gestinn,
held eg, en hafi það verið satt, þá
hefir það verið storminum að þakka,
því að hann hefir þá feykt kúlunni
í mark. Páli eru annars fleiri listir
lánaðar en þær koma ekki við þessa
sögu.
Næsta dag setti eg nokkra unga
Noiðfirðinga í að veiða smáseyði við
bryggjurnar, til aldursrannsókna, borg-
aði eg þeim ákveðna auratölu á stykk
ið, mest fyrir hin smæstu, sem eg
þurfti helst við, og gaf þeim hin
stærri (sem æt voru) aftur, þegar eg
var búinn að skoða þau. Þótti strák-
unum þetta góð verslun og fékk eg
fljótt meira en eg þurfti. En eitt-
hvað fanst þeim þetta undarlegur
fiskikaupmaður, hugðu hann varla
»normalan«. Og hefði þessi verslun
staðið lengi og náð til alls fisks,
mundi eg ekki hafa orðið vel sjeður
af öðrum blautfiskskaupmönnum á
staðnum; en hún stóð aðeins í tvo
daga. Svo fóru Norðfirðingar að róa
á heimamiðin og fékk eg brátt nóg
af stærra fiski af ýmsu tagi til rann-
sóknar, því að smámsaman varð afl
inn góður, 2—3 rúm full (eins og
Norðfiiðingar mæla það). Var gam-
an að sjá smábátana koma hlaðna í
bliðviðrinu, sem nú var komið,
með tveim til fjórum mönnum á.
Minti það mig á gamla tima á Suð-
urlandi, þegar menn stunduðu al-
ment smábátaveiðar á vorin og sumr-
in. Þær hafa nú því miður lag?t all-
mikið niður, en eru fremur hægar
og kostnaðarlitlar og geta gefið tölu-
verðan arð, þegar isan og »labrinn«
eru í góðu verði og þar sem fiskur
er keyptur háu verði til soðs. En
því miður getum við ekki kept með
þeim tækjum við útlendinga, né sótt
fiskinn á djúpmiðin. Þangað sem
hann er vissastur.
Eg stóð daglega á bryggjunum og
rannsakaði fisk hjá fiskimönnunum,
þegar þeir komu að, og spjallaði við
þá á milli. Bar þar margt á góma,
eins og oftat þegar líkt hefir staðið
á, og fræðsla gefin frá báðum hlið-
um. Eitt sinn voru áhrif botnvörpu-
veiða á fiskinn umtalsefnið. Kom þá
í ljós að maður sá, er eg talaði við,
taldi það sjálfsagt, að þorskurinn og
aðrir fiskar gytu hrognum sinum á
botninn og að þau klektust þar. Eg
get þessa ekki til þess að niðra þess-
um manni, sem var roskinn, þvi að
eg býst við, að marga megi enn
finna meðal íslenskra fiskimanna sem
eru sömu skoðunar, heidur til þess
að sýna, hve lengi þekkingin er að
breiðast út meðal almennings. Það
eru nú yfir 50 ár síðan G. O. Sars
prófessor sannaði það, að þorskhrogn-
in klektust fljótandi, og 30 ár síðan
Gröndal fræddi íslendinga á þessu
og 25 ár hefir það staðið i barna-
skólalærdómi okkar, að fiskar af
þorskaætt og flyðruætt (flatfiskar) gytu
fljótandi eggjum.
Norðfjarðarkauptúnið stendur, eins
og ieiri kauptún við firðina eystra,
strandlengis undir brattri brekku, flest
húsin niðri við sjó, en nokkur á víð og
dreif uppi um brekkuna og að baki
þeim gnæfir fjallið hrikalegt upp yfir
alt, og mætti ætla, að mjög væri
snjóflóðahætt, en ekki ber á þvi.
Aftur á móti falla nokkurir lækir
niður i gegnum kauptúnið og skera
brekkuna óþægilega i sundur fyrir
alla vegagerð, enda er tilfinnanleg
vöntun á góðum akvegi (Aðalstræti)
eftir kauptúninu. Upp úr kauptúninu
liggur einstigi eitt mjög bratt um
Drangaskarð til Mjóafjarðar. Yfir það
var siminn bókstaflega lagður; staur-
um varð eigi komið við, svo að jarð-
strengur (kabel) var settur i staðinn
og báru 100 Norðfirðingar hanu á
öxlunum yfir skarðið. — Norðfjarð-
arsveitin er faileg, þó að ekki sé hún
stór, og útsýnið frá Nesi (sera er
eiginlega nafDÍð á kauptúninu) skemti-
íegt og íjölbreytt; beint á móti blas-
ir Búlandið við, það er fjallið miili
Norðíjarðar og Viðfjarðar. Lengra
þar inni á fjallinn er röð af háum
dröngum, eins og oft sést á Aust-
fjarðafjöllunum — síðustu leifar af
gömlum hraunlögum; þessi dranga*
röð er eins og þar væri tröllaþing;
sum tröllin standa, önnur sitja.
Fiesta dagana sem eg var á Norð-
firði var gott veður, stundam ágætt.
A morgnsna var oft þoka, sem var
kominn utan úr flóanum, en um
dagmálaleyti var húa tíðast farin og
var oft gaman að sjá hana þegar
hún teygði sig inn með Búlandinu,
snjóhvít og iétt, en smáleystist í
sundur og »bráðnaði« fyrir sólar-
hitanam. Fegurst var að sjá yfir
fjörðinn og sveitina ofan af Kúa-
hjalla fyrir ofan kauptúnið. Þar er
mjög grösugt og meðal algengra
fjallabrekkubióma fann eg þar mörg
faguiblóm (Frientalis). Það er fá-
gæt jutt hér, vex annars i Fljóts-
dalshéraði.
Eitt kveldið sá eg mjög einkeuni
leg ský hátt uppi á vesturlofti, ná-
lægt þvi að þau væru yfir Eskifirði
Þau voru ljós á lit og var hið stærsta
mjög likt kven-sumarhatti í laginu,
með iflötum kolli og beinum börð-
um og sneri opið niður. Lengd
hattsins hefir verið nær tveir km. og
hefði verið fróðlegt að sjá þá dömu,
sem hefði samsvarað hattinum að
stærð. Hann var hét um bil óbreytt-
ur í hálftima (kl. 9—9l/2). Vestur
af honum var allvíðáttumikið þykni
og niður úr því héngu nokkur ský,
sem voru nákvæmlega að sjá eins
og neðri hluti af klnkkum (bjöllum)
en kólflausar þó.
fyrir munn »spámannsins«, sést best
því, að þessir pistlar eru orðnir
til.
Við lögðum frá landi og sigldnm
út fjörðinn i unaðslegu veðri, |en
ekki vorum við fyr komnir ffyrir
Hornið en mótblásturinn byjjaði
bókstaflega: snarpur suðvestan vind-
ur, en með þvi að við áttum að
fara inn á Eskifjörð, þá vorum við
brátt i logui og blíðviðri aftur. Við-
staða á Eskifirði var mjög stutt, því
að við áttum að fara inn á Reyðar-
fjörð, eins og nú er víst vanalega
sagt eystra, inn á Búðareyri og
liggja þar um nóttina, en skipstjóri
o. fl. ætluðu að nota sér tækifærið
að bregða sér upp á Hérað. Kl. 6
um kvöldið lögðumst við að bryggju
Johansens i nafnlausri útborg frá
ájálfri Búðareyri, sem er nokkru
innar. Frá útborginni liggur akbraut,
Fagradalsbrautin, upp yfir, npp að
Egilsstöðnm og stóð nú uppbúinn
vöruflutningabíll handa ferðafólkinu
(fólksbilarnir voru báðir i lamasessi),
og stigtx á hann Sigurjón skipstjóri,
yfirstýrimaður, yfirvélstjóri, Þórhall-
ur kaupmaður og tvær frúr, kiknaði
billinn mjög i öllum fjöðrum þegar
fólkið var að stíga upp í hann. Þoldi
eg önn fyrir, að slöngurnar mundu
springa strax og liklega hefir bilstj.
ekki treyst bilnum of vel, þvi að
auk fólksins voru á honum tvær
flyðrur, eldstó (eldavél), steinolíuofn
og mig minnir tjald, skipskokkurinn
og smíðaáhöld o. fl., sem gott hefði
verið að hafa með i förinni, ef bill-
inn hefði bilað efst á Fagradal um
nóttina. Eg hefði gjarnan viijað
vera með, en fekk ekki far, enda
þótt Htið hefði munað um mig i
viðbót við það sem komið var, og
samkvæmt gömlu Grindavikur-spak-
mæli að »lengi má sletta keilunni
á skutinn*. En það fekst nú ekki
og varð eg að láta mér nægja, að
horfa á eftir bilnum, þegar hann
Eg lifði eins og blóm i eggi hjá / loks brunaði upp veginn, másandi
Konráði. Hann er fróður um margt, og blásandi, og árna ferðafólkinn
víða og oft svaðilfarir á
hefir farið
sjó og landi og kynst mörgum mönn-
um og illa lætur honum aðgerðar-
leysi. Hann var nú að reisa nýtiskn
fiskþurkunarhús, ekki hlessa á tið-
inni. Auk þess er hann spámaður,
þó að hann fari dult með það, og
verður vikið að þvi siðar. Liðu dag-
arnir fljótt og nálgaðist óðnm hinn
ro. ág.; en þá átti »Suðurlandið« að
koma og taka mig heim.
VL
Loks rann upp þessi merkisdagur,
heiður og bjartur, og kl. 8 f. m.
brunar »Suðnrland« inn fjörðinn og
var mér þá ekki lengur til setunnar
boðið. Eg hafði sofið vel nm nótt-
ina og ekkert dreymt. En það var
ærin ástæða fyrir mig að stiga á
skip með ýmsum hugsunum. í fyrsta
lagi voru komnar ýmsar fregnir af
tundurduflnm, sem áttu að hafa sést
hingað og þangað við Austurland
síðustn dagana; hve margt af þvi
i rauninni voru tundurdufl, hve
maigt kafbáta- neta-kúlur, hve margt
austfirskir kálfsbelgir (lóðabelgir)
eða jafnvel selshausar, skal eg láta
ósapt um, eins hve margar af þess-
nm sögum voru gamlar og nú endur-
teknar. í öðrn lagi hafði fyrnefndur
spámaðnr (hann fylgdi mér nú til
skips, til grafar hafði eg nærri sagt)
spáð því að »Suðurland« mundi
velta um hrygg á þessari ferð (svo
valt sagði hann að það væri) og þar
með áttu örlög min að vera gefin.
Nú, við sáum engin tundnrdnfl á
leiðinni (eg get sagt það strax) og
hve vel það rættist, sem mælt var
allra heilla.
Þegar bíllinn var kominn i hvarf,
labbaði eg inn veginn, inn á Búðar-
eyri, þenna framtiðarstað Austurjands,
á eyrum Búðarár, þar sem sjór og
land taka best höndnm saman, þar
eystra, Á leiðinni var eg að hngsa
um það, hvernig þal værl farið að
rætast, sem eg fyrir 22 árnm hafði
-verið að bolla leggja við menn upp
á Héraði (eg var þar á ferð 1898),
að setja gufubát á Lagarfljót (mótor-
bátar voru þá lítið þektir og alls
ekki hér á landi), og leggja akveg
frá Egilsstöðum eftir Fagradal, sem
eg leit á sem náttúalegasta og auð-
veldasta leið af Héraðinu til sjávar,
til Reyðafjaiðar. Um dalinn hafði
eg aldrei farið og því hefði eg gjarn-
an viljað fara nú og sjá veginn, en
varð of seinn að panta mér far.
Jæja, eg gekk nú niður á Búðareyri;
þar er gott pláss fyrir allstóra borg
á eyiunum, sem má auka mikið
með því að fylla upp á marbakkan-
um. Hann er mjög breiður og gerir
nú alla bryggjugerð erfiða, en á brún
hans getur með timannm orðið langt
bólvirki. Nú hafa Samvinnufélögin þar
beykistöð sína og voru að reisa þar
stórhýsi í snmar. Úr Búðará, og
ef tii vill fleiri ám má fá afl.
Þegar eg hafði skoðað mig um
þarna innfrá, rölti eg*aftur út eftir
og fekk þar töluverðan mótorbáta
afla að skoða, þvi að þaðan ganga
2—3 bátar, enda þótt langt, og helst
til of langt, sé til djúpmiða fyrir
smá skip. Var í þessum afla margt
af stórþorskum, innan um smáþorsk-
inn, eins og oft er á' Austfjörðnm.
\