Ísafold - 24.08.1927, Blaðsíða 3

í S A F 0 L D
Abúðarlagaleysi o. fl
I.
•Jeg' liitti fyrir sltömmu síðan
bónda einn sunnan af Yatnsle.su
strönd, hvatlegan mann og ciugn-
aðarlegan. Tal okkar barst að
ljósa grein fyrir ]jví, meðan enginn búa s.jer til tún úr óræktarmóanum
notar þarann þannig, svo að neinu utangarðs, þar sem óskiftur væri
nemi. Jeg vil trúa því að seinna bithaginn. Jeg lijelt því hinsvegar
muni það sýna sig, hvílíkt feikna fram með Austurbæjarbónda, að
fjemæti þarinn er í'yrir sjávar- hvorugur gæti, þegar svona stæði
bóndann. Og þó hann yrði ekki á, bannað hinum blett í óræktar-
notaður til áburðar eða skepnu- landinu til nýræktar. Lá að vísu
fóðurs nema að litlu leyti, mætti eklci lagaþekking þar til grund-
ö ■ _ vel gera sjer mat u\’ honum a valiar, heldur einungis það sem
an um það, seni satt er, að á annan bátt Mjer eru mjög í minni mjer fanst heilbrigð skynsemi
,,Stiöndinni og líðf.i ])ai sa> þarabrennslureykirnir á Jaðrinum mada með. Yesturbæjarbóndi sef-
J En þa matti sja i þjettri roð með jaðist smatt og smatt, en hjet þo
ræktanlegu landi en menn alment ,? , , , , .,- , , ., . , ,
° r fram sjavarsiðunm, þegar þurk- sambyhng smum kæru. \ ið hjeld-
\iiðast i ita. Það ei að vísii n.ikk ]söfstaðið um stund, svo að um svol áfram plægingunni og síð-
uð gi.itt iíða suðui þai . Eu alt þornag hafði þarinn. Þaraaskan er, an var flagið herfað og sáð í það
er það hiaungrjot og oLast nær gVQ gem ]immUgt er, verðmæt liöfrum. En er öllu þessu var lok-
verslunarvara. Og úr henni unn- ið, leiddu Vesturbæingar sýslu-
svo
brun
áð uðvelt er að
brjóta með handverkfærum ei..- jnn joðábnrður<
um saman. Auðvitað dettur eng-
Og mjer var manninn á vettvang og' báðu hann
sagt það þar á Jaðri, að fyrir lúrskurðaf á deilunni. En annað
um í hug að ætlasl til þess, að þaraöskuna áskotnaðist þeiin þvort var nú, að sýslumaður þekti
menn leggi að sio komnu máb í t]rjágur skildingur, sumum er við engin liig um þessleg mál, eða
samfeldar klappirnar, sem annað sjájnn byggju. Hve langt, skyldi liann vildi hvorugan bóndann
livort eru alveg naktar eða mjög þegg að bíða> að hjer á landi verði styggja. Eitt er víst: Hann gaf þar
moldarsnauðar. En í dældunum £arj.ð að bagnýta sjer þarann 4 engan úrskurð. Og mun sú deila
milli hóla og' moldarhryggja ei þennan bátt eða annan jafngóð- enn vera óútldjáð sem hún var í
jarðlagið víða svo þykt og grjót an <j jjver getur svarað því? upphafi.
laust, jafnvel á stórum spildum, Mjer hefir stundum flmdist að y.
að ganga mætti með plóginn a samvinmif jelagSSkapUrinn íslenski i ' Sannleikurinn er nú líklega sá,
landið, án þess að nokkurt veru- væri 0f einhliða og gerði of lítið þótt ekki viti jeg það með vissu,
legt grjotrif færi þar aður fram. að því að ýta á eftir ýmsri þjóð. að um svona sakir sjeu engin is-
Mjer detta nu 1 hug «ændurnn þarfri starfsemi til aukinnar at- iensk lagaákvæði til. Og er það
a Jaðrinum, sem geva mega sjer vinnu og framleiðslu í landinu, sannarlega illa farið, því vel má
að góðu, að fikra s,g áfram út i sv0 sem tij dæmis þarabrenslu og við búast, að slíkar þrætur, sem
•óræktarlandið, fet fyrir fet með uijariðnaði) svo jeg nefni eitthvað þessar tvær, sem lijer liafa verið
feiknarerfiði. Þeir geta sjaldan tvent 0j? ekki líkt. Skyldi jeg sögð dæmi til> geti á næstu árum
byrjað með plógniim. Skoflan, vera einsamall um þá tilfinningu? 0rðið nokkuð algenga.r, ef búnað-
járnkarlinn, grjótborinn og „dma . , , , ,
' ’ B ‘ . , armennmg og nyræktun evkst nu
mitið“ verða ao vera fyrirrennar- ut ‘
jsvo sem utlit og vonir eru "til.
-ar hans. Og ekki nóg þar með! , ,. . ^ , -i-, .. , ú .
* , Jeg tann það glogt a honi m j Elestir geta nu sjaltir sjeð hvi-
Heldur verða þeir þar á ofan að , (( , , , j., ,, *. ,, ,
' „Strandar -buanum, að honum liicur ami og ohagræði at þessum
aka burt griótinu áður en hægt * , , . ,. , , , , .
° ljelc a þvi hugur að stækka tun- Jagaskorti leiðir iyrir þa, sem 1 þvi
(i að lui j.s pla,gin0una. 0o það sitt j]n bonum var ekki bægl jíku þófi lenda og þessir menn sem
-er heldur ekki neitt áhlaupaverk . , . , , ,, , T ■
1 riim vikin. Tumð hans er sem sje Jijer hetir nu venð sagt tra. Ligg-
•eða ómagaleikur. Jeg liefi úti 4 ' , 1 , * , , , .
° . umgirt at tunum annara manna ur það og í augum uppi, að eldu
Jaðri sjeo jarðspudur, þar sem , ,, , , , , ,. , - , * „i-. „ • <,
, . , |a alla þa vegu, er til lands liggja1 imuni |iað tlýta íyrir tramtorunum.
uppri sbriot.i .i i I * t ] k k 11 _sl‘ dVyrin utali þau tún tekur svo vit Er þó satt best að segja, að þær
bieiðu yiir allan blettinn, sem ðskift óræktarvíðáttan, sem hoíi- eru nógu seinfara/ samt, þótt ekki
uiitlir plóginn átii að legg.ja. Og nin sennijeg-a er jafn beimil til yæri slíkir draugar látnir draga úr
nálægt því einu feti neðar tók
ir, fyrir öðrum, sem vilja iiafa
og fá að rækta sjer landblett
til að lifa af.
Þau ólög eins og fjöldamörg
önnur verða sem bráðast að víUja.
Og' því betra sem fyrri verður úr
bætt.
Helgi Hannesson
Á víkingaieiðnm.
Tveir smábátar koma hingað frá
Englandi, og ætla að fara hjeðan
til Ameríku.
við stórgrýttur melurinn. Það sem
unnist hafði við
jnýræktar eins og liverjum hinna. (luguaði manna, sem einhver dáð
En honum er enginn vegur heini- er í. ÁbúðarlögiU íslenslcu eru uú
i io gijótiifið, \<ir dl át til heiðarinnar! Hann hefir víst orðin nolckuð gömul, og þá
með öðrum orðum aðeins eius fets ', , , , .. ,., . ,
j þessu vandamali leitað til sýslu- eðlilega i ýmsu a eitir timanum.
þykt lag af mölbormni mold. — . , ^ , , ,
j' mannsms og beðið liami raða og Þau þyrttu vist saunarlega upp-
Enda kostar það jafnaðarlegast ^ . , ... • t
, „ ' , tliðsmms. Og svsluniaðurmu hefir yugmgar við! Það ma eklu liðast
þar a Jaðrmum 1—2 busund kron: ..... , , , * , , . ...
„ , , igetið honum þau svor, að gang-'lengur, að hægt sje að mema monn
a .T* a va lar agsattuna.,^ „æti bann be]gað bonnm út um brautir heim til bæja sinna.
,, . ,,'V. '|a íslandi! £ grannagarðinn en ekki akveg’. Og það má heldur ekki geta átt
-r jf , , • , . ,, , lEn syslumaöur raðlagði lionum sjer stað, að emn geti oatalmn
-Jaðarbændurmr, ef þeir ættu því... _
. . ihms vegar að fara í mál viö þa vonskast við annan fynr að færa
-likt land, eins og grasmoana og , , . , . , ' „ , , .......
, . .. . . . .nagranna sma, ef hann þættist ut tumð sitt, enda þott ut í oskiií-
myrarnar, sem lijer eru til a liverj ,, . , , ., . f ., . . , _ * ,, ,
, , ,_ , v . iekki geta an venð akvegarmsl!!' an hagami væn fært. Það er oþol-
um bæ og biða þess, að ploguriiin ,
. „ . ’ v Slik var vandræðasaga Vátns- andi lagaleysi!
komi, hesturmn, herfið og áburð- , . „ , , , ,
nrmn og breyti þeim i frjott og
rennsljett ræktarland — og þau J . \ I.
fá eflaust mörg hver að bíða um IV' Fyrst jeg er nú kominn út í
marga áratugi enu. Þeim myndi< Þe«ar .íe" heyrði þetta rifjaðist þessa sálma á aunað borð, get jeg
sjálfsagt, sýnast þarflftust * að FPP fyrir mier iinnur saga, svip- ekki neitað mjer um að draga
kvarta eða kvíða fyrir sjálfa sig Pð’ seni 1 vor 8erðist austm‘ ! fram dæmi’ fil skýringar þeirri
«eða sonu sína Landeyjum. Við fjelagar liöfðum rjettlátu kröfu, að hverjum manni
. komið þar að kvöldi dags með sem nema vill land til nýræktar,
M jplóg okkar og hesta, á bæ einn sje í því máli gert svo greitt um
jtvíbýlan. En um morguuinn þeg- vik, sem auðið er. Sltal jeg í því
Okkur kom ennfremur saman ar við vorum nýbyrjaðir að plægja skj-ni segja sögu eina nýja, sem
um það, „Strandar“-manninum og fyrir utan túngarð bónda þess, auðvitað er ekkert einsdæmi, held
mjer, að þeir þar suður með sjó, jer við unnum lijá, kemur sambýl- ur ein af mörgum slíkum sögum,
ættu ekki aðeins nóg af nærtæku Ísmaður hans nokkuð gustmikill* er gerst hafa lijer á landi hin síð-
mýræktarlandi, heldur eiiinie þar út á garðinn. „Er það mein- ari árin og eru alt af að gerast.
staklega greiðan aðgang pgin að fara að plægja. móann Ungmennafjelaginu í Mosfells-
'um og góðum áburði til nýræktar. hjerna ?“ spurði hann. „Já“ svar- sveitinni datt það í lnig í fyrra
Sem sje: þaTanum, sem þar skol- aði sá er fyrir var. „Sem ábúandi vetur að reyna að ná sjer í uokk-
■ist til og frá um fjörur þeirra og vesturhelmings jarðarinnar fyrir- urra dagsláttna jarðarblett til að
genr þenn oflítið gagn. Hugsum býð jeg þjer það þá!“ segir þá rækta, Yar sú hugsunin efst á
okku, þann auð, sem liggur í öll- hinn af móði miklum. Mjer þótti baugi hjá því: að koma sjer upp
um þessum þara. Væru allar þau- nóg um rostann, en ljet þó svo sem dálitlum skrúðgarði, sem jafn-
þúsundii \agnhlassa, sem skolar jeg heyrði)' ekki og lijelt áfram að framt því að vera fyrirmynd
þar á land af þa, a og öðrum sjáv- jplægja. En þeir karlamir stóðu handa þeim sem búa vildu til
argróðri hirtar, og væiu því öllu ,þar hvor ándspænis öðrum og syn- skrúðgarða við bæi sína, gæti orð-
ekið í hauga og látifS íotna, þvílíkt þeirra þroskaðir lijá þeim — og ið upphaf og undirstaða að fram-
firnaflæmi lands gætu þeir þá gerðu Upp gamla reikninga. Leit tíðar skemtigarði sveitarinnar. —
oklti ræktað með heimafengnum ófriðlega út í fyrstu, því það var Hugmyndin var fögur og hreif
áburði þarna. suður með sjón- óhaggandi skoðun vesturbóndans, unglingana, svo að það var ekki
Það er ekki gott að gera sjer að hann gæti bannað hinum að ástæða til að óttast það, að þ'eir
ljetu standa á sjer. En sjálfir
áttu þeir elckert land og' leituðu
því á náðir bændanna. Sumir neit
uðu, en aðrir gáfu kost á landi,
sem ekki þótti aðgengilegt. Loks
var leitað til þess mannsins, sem
landríkastur var í sveitinni: Tbor
Jensens. En hann hafði þá eignar-
umráð yfir fjórum jörðum í miðri
sveitinni. Og satt að segja væntu
víst margir höfðinglegra undir-
tekta af honum. En svo bregðast
krosstrje sem önnur trje. Thor
mátti ekkert land missa! Hann
átti ,að vísu yfir að ráða þúsund-
um dagsláttna. af óræktarlandi,
sem engar líkur eru til, að honum
sjálfum geti enst auður nje æfi
til að koma. í rækt nándamærri
öllu. En hann gat ómögulega sjeð
af 2—3 dag'sl. handa Ungmenna-
fjelaginu til að rækta og prýða!
Og enn er fjela.gið landlaust og
verður sennilega fyrst um sinn.
í Mosfellssveitinni er líka
barnakennari, f jölskj’ldumaður,
sem langar að fá sjer landskika
einhversstaða.r í nánd við skóla-
húsið, helst úr einni af jörðum
Jensen. En auðvitað ræður liann
það af líkum, að lít.ið þýði að
nefna það. En Thor Jensen er
ekki vitund verri en aðrir flestir,
isem umráð ha.fa yfir jörðum í Mos
fellssveit eða öðrum sveitum lands
ins. Svona ern þeir langflestir og
þaðan af verri, þótt menn sitji meö
þúsundir dagsláttna af ræktan-
legu landi og geri lítið eða ekkert
að því að bæta jarðirnar sínar og
sjeu jafnvel ötulastir að níða þær,
geta þeir ekki með nokkru móti
sjeð af nokkrum þúfum handa
öðrum, sem ekkert eiga, en langar
til að rækta land og lifa á því.
Og þeir hafa til þess lagaheimild
að halda svona fast. Þeir hafa til
þess lagasamþykt, að sitja þannig
yfir hlut og heill margs efnalegs
lítilmagnans, sem líka þarf að lifa
og' langar að bjarga sjer. Þeir
hafa til þess lagavernd, að halda
þaimig sveitimum lokuðum fyrir
fólki, sem gjarnan vildi vera þar
og vinna, þótt eklci hafi bug e •„
afl til að lialda beilar jarðir. —
Og þeir hafa til þess lagaleyfi, að
standa þannig í vegi fyrir ný-
rækt landsins, eins og draugar í
kirkjudyrum liins íiýja tíma. —
Hvílík himinhrópandi ólög og
heimska!
Jeg hefi nú dregið hjer frain >
dagsljósið nolckur hrópancli dæmi E. Sinelair skipstjóri (maðurinn til
þess, hve hraparlega ábúðarlí.dn hægri liandar á myndinni), og B.
okkar eru orðin á eftir tíir.anum. M. Jaekson (stendur fram á bátn-
Auðvitað eru slík dæmi, lík og um). — Þeir eru báðir frá
ólík þessum, til í huiidraða tali. London. Þessi bátur er lítill, að-
j
Þau vaða alstaðar uppi og eru ems 2 smálestir, eða rúmlega eins
2. ágúst, þjóðminiiingardagimi,
kom liingað frá Englandi smá-
skúta, sem „Primrose 1Y“ heitir.
Er það kappsiglingaskip og eru á
því fimm menn, sem fara aliir
þessa för sjer til gamans. Þrír af
þeim eru liáskólaborgarar frá Hnr-
ward, en aðrir tveir eru frá i .nli-
forniu.
Foringi farariimar og ei-andi
bátsins heitir Fred Ames, ungur
maður og- gjörfulegur. Hinir heita
W. M. Tompkins, Frances La
Farge, Jaek Bishop og Ihom
Sherwen.
Ferðina byrjuðu þeir í Sout-
hamton 12. júlí og hjeldu b jeðan til
Labrador. Skipið ber 17 smálestir
og;hefir 12 liesta bensínvjel.
Þegar þeir fjelagar ná New-
foundlandi er ferðinni heitið til
Boston; þar á skipstjórinn heima.
| Stuttu síðar kom hiugað annar ensk
ur bátur, Joan, frá Falmouth. Er
jliann á sömn leið og hinn, en á
honum eru aðeins tveir menn, W.
svo algeng, sem allir vita.
'og íslenskur róðrarbátur. Þessi
Jeg liefi nú varla drepið meira .bátur ei’ 25 ára gamall. Lagði .4
eii minsta fingri á þessu merki- stað frá Loudon og var1 h. u. b. 3
lega málefni, og laú. hjer nú stað- vikur á leiðinni, fór fyrst til Low
ar numið að sinni. Jeg veit það estoft, því næst. til Peterhedd og
með vissu, að þeir eru margir, 'gegnum Pentlandsfjörð. Voru þeir
sem mjer eru sammála um það, að um hálfan mánuð frá „Pentlinum“
ábúðarlögin okkar gömlu sjeu að (til Rvíkur.
verða að óþolandi ólögum, sem ( Hjeðan fóru þeir f jelagar tveir
bráðlega þurfi að bæta úr. Og ,áleiðis vestur til' Grænlands, ætlj.
þeir sem að þeirri lagabót verða að sigla langt fyrir sunu&n Græn-
látnir vinna, verða fyrst af öllu landsódda og ná Labrador Boast
að gera sjer Ijósa liina sanngjörnu |þeir við því, að verða mánuð b jeð
kröfu þess, að þá verði velt úr an til Labrador.
7
götunni öllum þeim steinum, sem
Ferð þessa fara þeir að gamni
orðið geta til tafar ankinni ný- síníi. Er það þó glæfraför mikil.
rækt landsins. jBáðir mennirnir eru einbeittir
Það má elcki lengur líðast, að mjög og ætla sjer að komast vest-
þeir, sem eiga jarðirnar, geti ef (ur, hvað sem það kostar.
þeim sýnist svo, haldið hundruð- ísafold skoðaði bát þeirra.
um hektara óræktaðs lands, sem iLá hann úti á höfn, eins og
þeir ekki þurfa með og ekki h.afa livert annað hafskip. Þiljur voru í
neinar ástæður t.il að nytja sjálf- honuin og undir þeim dálítið skýli