Ísafold - 15.09.1927, Side 3

I S A F 0 L D
3
j
Rannveíg Hðrkelsdúttir
-á Svaðastöðum í Skagafirði
10 0 ára.
Bannið í Banöaríkjunum.
J?ann 12. þ. m. varð elsta nú-
lifandi manneskja á landinu
100 ára gömul, Rannveig por-
Samtat við F. Stanton Cawley prófessor við
Harward-háskóla.
Svaðastöðum
kelsdóttir á
Skagafirði.
Hún er fædd á Svaðastöð-
um, og þar hefir hún lifað öll •
sin 100 æfiár.
Svo sjaldgæft er það að fólk
Hjer hefir dvalið um skeið pró-
fessor í þýsku við Harward-há-
skóla í Bandaríkjunum, Mr. P.
Stanton Cawley að nafni. Hann
er einnig prófessor í norrænu við
,. * . , , ! þann háskóla. Hefir hann numið
r.ai svo ham elli, að umtalavert, isl(,nsku sv„ ve, „ fur5u SRtir
er þegar það kemur tynr, talllr ligœtles„. Kcl,nar, hef.
enn merkilegra, þegar menn
j ir hann þó engan haft, heldur hef-
halda þeirri heilsu sem Rann-,., hMm numig tunguna }lf bók.
veig. Hún spinnur og pr,ionar|um a6 leyti Pyrir tveimui.
vetlinga, saumar í þa rosir,'
;spjaldvefur sokkabönd enn í
! árnm fór liann til Noregs og dvaldi
—- Hvernig hefir bannið svo
reynst ?
— Það mun hafa reynst svipað
og lijer á íslandi, og skal jeg nú í
stuttu máli segja yður mitt álit
á því.
i Aður en bannið kom, þektist að
vísu heimabruggun í Suðurríkjun-
virn. Þar brendu hinir svonefndu
„monshincrs‘ ‘ sterka drykki uppi
í fjöllunum, en það var ekki neitt
á móts við þá heimabruggun sem
dag. Hún les gleraugnaláust og :
i þar fjögra mánaða tíma og las nú er. Nú er það orðinn sjerstak-
fer allra sinna ferða. pað kem-
i norrænu hjá prófessor Magnús
ur fyrir enn í dag, að hún grípi
Ölsen í háskólanum í Osló til þess
að verða færari að gegna embætti
úr atvinnuvegur, sem f jöldi manns
lifir af. Þó er heimábruggunin
ekki neitt á móts við smyglunina.
'Óteljandi skip, koma fullhlaðiii
áfengi, leggjast við festar utan
landhelgi, og svo gengur straum-
'urinn í land. — Miklu er einnig
smyglað yfir landamærin, bæði að
horðan frá Kanada og að sunn-
Utan þessara
nú líka
í hrífu við heyþurk á sumrin.' ,
, , i smu sem professor x norrænu við
Svo heilsugoð hefir hun ver- TT , TT . . * ,.
, „. , , , , Harward. Hafði liann þa nylega
jð alla sina æfi, að hun hefnr .* , , , ... *
, , . , .. _ , , . . , , , i tekið við þvi embætti að latnum
aldrei leitað lækms. Gigt þekk-' . . , * , ,
. . , , , i þeim manm, er það haíði haft a
ir hún litið. Tennur hefir hun h
inist verkjalaust að kalla. I f n ,, , , ,„ n , , „.
! 1 Oslo kyntist prof. Cawley Sig-
Bróðir hennar Jon bjo allan ,, , , , __ . ,
, , , , _ _ ,„1 : urði Nordal professor og segir.an, íra Mexiko.
;sinn buskap a Svaðastoðum. — , x . •*, . , „. , , , , ,,
„ , : hann að su viðkynnmg hafi orð-.landamæra biomgvast
Hann giftist aldrei. J?ær syst- ö- . . „ . ,
’ . i, ; íð sver tu ometanlegs gagns. öig- lieimabrugguu, sverstakur atvmnu-
urnar, Rannveig og Una voru _ XT. „ „ . „. . * . „
, , ,. • i urður Nordal hafi eigi aðems kent
ráðskonur a buinu. . , , ,, „
, T„ .1 s.jer mikið í islensku, heldur hai i
Kunnugir lysa Rannveigu
” , , . „ ,, j hann opnað augu sm lyrir oðru,
-bannig, að hun sje og hafi alla . . . „ . „ ,.
\ ’ . ._ , ’ , , . sem þyðmgarmeira sje tynr mal-
sma æfi venð glaðlynd og bjart „ _. XT , , „ „. . . . *
x fu-x tt' fræðmg: Nordalhafisagt sjer það,
syn með afbngðum. Hun haíi _ , . ,,. .
, , að þeim utlendmgum, sem vilja
alla tið vel getað skilið gaska , , , ,
, . „ iæra islensku, megi slutta
og g e í unKa o sins, 11 f]°kk.|; þá, sem aldrei koma til'iflokkur, scm nefndur er „The boot
„n tek.5 þatt . >e,m ,slan(K |)á> som til Mamls'leggere-. Er„ þa« þeir, „m eelja
.si-Tn veno hafi 1 nærveru henn . ^ , . *• \ **•**. ± ^
• koma. „Og hvom ilokkmn mnndirj afengi a strætum og gatnamotum
* ,. 1 þú vilja fylla?“ hafði Nordal sagt.
Bloð les hun þau sem a heim-. ' , , , , . .
ilið koma, og fylgir ollum helstu: . „ , .* , „
t nemum efa um það, og luð fyrsta
viðburðum með athygli. ! tækifœri) sem gafst) notaði hann
Vel unir hún öllum breytmg- til ^ ag fara tU íslánd8) og lifa
andrúmslofti íslenskunnar.
sem stjórnin hefir látið rnenga
með eitri. Hcfir f jöldi manna drep-
•ið sig á þessu. Það er sagt út í frá,
að heimabruggaða áfengið hafi
drepið marga menn í Bandaríkj-
.unum, Má vera að það sje rjett, en
hinir eru þó langtum fleiri, sem
hafa skapað sjer aldurtila með
Jvví að drekka hinn eitraða suðxi-
vökva, er stjórnin leyfir að selja.
— Er engin hreyfing urn það
að fá bannlögin afnumin?
— Jú, fjelag hefir verið stofnað
lí því augnamiði, en þar er við ram
an reip að draga, því að bann-
'ákvæðið er kornið inn í stjórnar-
skrána, Andbanningum eykst þó
fylgi dags daglega. Augu manna
opnast smám saman fyrir því, að
árangur hannsins verður allur
annar en sá, sem buist var við —
að lögin hafa siðspillandi áhrif á
þjóðina yfirleitt, að þau hafa kent
lienni að óvirða önnur lög, sem
áður voru höfð í heiðri. Lögin hafa
(ekki heldur náð þeim tilgangi sín-
'um, sem næst lá að þau mundu
liafa, að heimiíisbragur hatnaði
'og gróðavegur, sem bannið í
‘Bandaríkjunum hefir skapað.
Annars má segja, að bannið liafi
slcapað fjóra nýja atvinnuflokka
í Bandaríkjunum. Fyrst eru það
„The Moonshiners“, eða þeii‘, sem
í tvo 'íbrugga áfengi. Svo kemur annar
hjá almenningi, hjá hinum fátæk-
ustu og fámentuðustu. Síður en
svo, því að nú koma óþverradrykk
ir í stað góðra drykkja, eins og
jeg gat um áðan. Eftirlitið með
íögunum kostar einnig of fjár. —-
Ríkið hefir og mist allar sínar
tekjur af áfengisverslun og þær
lenda nú hjá „The bootleggers“,
og hinum öðrum, sem gera sjer
hannið að fjeþúfu. Þeir menn eru
auðvitað allir á móti því að bann-
ið verði afnumið og eru hinir styrk
ustu forvígismenn þess og sam-
herjar tcmplara og bindindis-
manna, sem hafa bannið hæst á
stefnuskrá sinni sem hugsjón.
Sem dæmi um það, hver áhrif
bannið hefir liaft á æskulýðinn,
má nefna það, að nú er varla hald-
inn dansleikur svo að yngismenn-
irnir komi eklti með flöslcu „upp
á vasann“ og yngismeyjamar
líka. í New York er nú hægt að-
fá hvaða drykk, sem maður óskar
á veitingahúsum, — en þeir era
þá bornir á borð fyrir manu í
kaffibollum.
Hörmulegt slys.
Einn maður og f jórir bestar farast í jökulsprungu á Breiðamerkur-.
jökli.
um á högum manna og hátt-
*erni, og þykir mikið til þess
koma, sem að framförum lýtur.
Fús var hún á árunum til þess
að leggja fje fram til Eimskipa
fjelags íslands. Og að framför-
um innanhjeraðs hefir hún vilj
;®ð stuðla. Efni hefir hún nokkur
þar í
Segist liann
aldrei nmni iðrast
og drógh þeir nafn sitt af því, að
þeir ge igu * í vaðstígvjelum og
höfðu flö.skurnar geymdar í þeim.
Þriðji flokkurinn eru smyglararn-
ir og fjórði flokkurinn hinir svo-
nefndu „Highjackers“, en það eru
|>eir, sem lifa á því að stela á-
þess, því að á þessari ferð hafijfengi frá smyglurunum, og hafa
liann gravt-t mikið, og viti nú aflþeir fjölda manna í þjónustu sinni
reynslunni, að það sje rjett hjá til að selja áfengið síðan.
Nordal að skifta útlendum is- Nú er drukkið miklu meira í
lenskufræðingum í tvo flokka: þó, Bandaríkjunum heldur en fyrir
Kirkjubæjarklaustri 11. sept. FB.
Þá er pósturinn fór síðast vest-
ur yfir jökulinn með fleiri mönn-
um, sprakk jökullinn alt í einu
svo snögglega, að einn maður bg
sjö hestar hurfu ofan í hann. —
Þremur hestum varð bjargað með
naumindum, en manninum og fjór
um hestum ekki. — Hesturinn,
sem var með póstflutninginn á
sjer, fórst og pósturinn allur með
honum. Pósturinn og mennirnir,
sem voru í fylgd með honum kom-
ust lífs af, en voru mjög hætt
konmir. Maðurinn sem fórst. var
Jón Pálsson frá Svínafelli í Öræf-
,,, , sem koma til Islands og þa, sern strið. Þa þotti það skonnn að lata
haít og hefir enn, a m. a. tvær , „ . , , ~ ,, * .,
. _. T, , „ aldrei koma þangað. — Maður siá
jarðir. Enn 1 ö J
vín á sjer, en nú þykir bað
þykist hafa numið tunguna til frn-gð. Er það einkum æskulýðiu--
um.
.jau’,1. sjer hún um allar
fjárreiður sínar. ,
Svo er mælt að hún hafi f Gn œth <lð hun s’e sem iðkar drykkjuskap sem skeyti austur
„„ ~ . „. . . „dautt“ mál, líkt og latína og „Sport“, eigi síður stúlkur en pilf-i kl t ■ b.,
•aldrei talað Ijott orð a æfi sinni ” 1 ’ ° Kiaustn og u«c
gríska. En þegar hingað sje kom- {n-.
ið, og maður heyri hljóm tung-
jninar alt umhverfis sig dag eftir
dag, skifti maður um skoður, —
Prófessor Oawley cr því mjög á-
’ ■ nægður út af því að hnfa komið
þá þakkar hún það því, að hún, • ' g
hafi snemma fundið ánægju af
æsku'heimili
og aldrei illa um neinn.
pegar Jmð er fært í tal við
hana, að merkilegt sje það hve1
heilsuhraust hun sje. og hvað
henni hafi liðið vei um dagana,!
lífinu a æsKuneimm sir.u, og ísaf fann prófessor Cawley að
hafi haft vlt á að vera )>ar kyr, máH llýlega> og bar margt á g6ma.
í stað þess að taka sig þaðanjMegal annars þag málig sem ís.
upp og fara að leita ánægj-
unnar einhversstaðar og eir.-l
hversstaðar ut um huskann.
j land og Bandríkin eiga sameig-
inlegt-: bannmálið.
— Bannlögin voru sett í Banda-
Margt
af ættfólki hennar ríkjum,ra á «tríðsárnnum, segir
öllum samsætum flóir áfengi
eins og vatn. Einn af embættis-
Ibræðrum mínum við háskólann
hefir sagt við mig, að hann kom-
'ist. ekki hjá því að vera glæpa-
maður, svo lengi sem hann lifir,
'eða svo lengi sem bannið endist.
Því að samkvæmt bannlögunnm
er hver sá glæpamaður, sem á-
fengis neyt-ir. En ekki hefir tek-
ist að koma því inn í meðvit-vmd
þjóðarinnar að það sje glæpur,
liitt fremur, eins og jeg gat um
í’ðan, að Jiað s.je „sport“.
1 Fyrst eft.ir að lögin gengu í
Þegar eftir að fregnin um hið
hörmulega slvs á Breiðamerkur-
jökli barst hingað, sendi ísaf. sím-
að Kirkjubæjar-
jð um ítarlegar frjett
ir af slysinu. 13. þ. nv. harst blað-
inu svohljóðandi skeyti að austan:
inn við gæslu hestanna, þegar
vegagerðamennirnir heyra brest
mikinn í jöklinum og fóru að at-
liuga hvað var að gerast. Sjá þeir
þá, að jöknllinn hafði hrostið þar
sem hestarnir og Jón Pálsson voru,
og alt var liorfið ofan í jökul-
sprungu. Með naumindum tókst
að bjarga þrem hest-Um upp úr
sprungunni, en manninn og hestv
inn með póstkoffortunum sáu þein
ekki.
Póstur sneri svo við og fór aft-
austur að Reynivöllum um
ur
kvöldið og voru þá sumir hestam-
ir orðnir mjög þjakaðir.
hefir náS háum aldri Guðnin
systir hennar er 97 ára. Faðir
hennar varð 95 ára. Og föður-
amma hennar Xlna varð einnig
ára.
próf. Cawley, og má telja að það gildi, var að vísu minna um :i£-
'95
| hafi verið neyðarráðstöfun vegna
stríðsins, enda er það níi ahnent
máltæki vestra, að Bandaríkin liaíi
ekki haft annað upp ur stríðinu
en útistandandi skuldir og banuið.
— Hverjir gengu mest fram í
ísaf. hefir spurt Hannes por-1
stemsson þjóðskjálavöið hver;því að koma banninu á?
hafi siðast orðið 100 ára hjer áj ,,^Yuti Saloon League'
landi. Segir hann það verið hafi
'Guðrúnu Antoriiusardöttur að
Merkigili í Skagafj.sýslu Hún
'dó á 101. árinu árið 1907. —
Annars segir hann að sárfátt
19. aldar fólk hjer á landi hafi
uáð 100 ára aldri, nokkrir dáið koma banninu a.
■••a 100. árinu. i
átti
brot, drýgð í ölæði. heldur en áð-
ur. í því hanga bannmenn. En
þeir gæta ekki að því, að það var
áður en smyglunin var „organiser-
uð“. Nú eru þessi afbrot fleiri
hlutfallslega lieldur en fyrir stríð.
Þetta stafar mikfð af því, að nvv
leggja menn sjer alt til munns.
ikinn þátt í því. Það fjelag ví r Fát-ækir menn, sem áður fengvv sjer
stofnað í þeim tilgangi upphaf-
lega, að vinna á móti vínknæpvnv-
v.m. En forstjóri þess hefir játað
opinberlega, að fjelagið hafi \>ot-
að mútur unv öll ríkin til þess :-ð
öl, eiga þess nvv engan kost. Þeiv
hafa ekki efni á því að kaupa hvna
dýru smygluðu drykki, og afleið-
dngin verður svv, að þeir drekka
alskonar óþverra, svo sem stein-
olíu, henzín, hárvötn og — síðast
en ekki síst —• brensluspíritus.
Þann 7. september fór póstur-
inn frá Reynivöllum í Suðursveit
áleiðis vestur yfir Breiðanverkur-
sand. Sanvferða honurn voru tveir
kvenmenn og fjórir karlmenn.
Breiðamerkurjökull, við upptök
Jökulsár, liefir verið vondur yfír-
ferðar í alt svvmar, og Jökulsá alt-
af ófær. Svo var einnig nú.
Þegar póstur og samferðafólk
hans var komið upp á jökulinn,
gat það ekki haldið viðstöðulaust
áfram vegua þess hvað jökullinn
var vondur yfirferðar. Ferðafólk-
ið varð að stansa. með hestana og
híða ineðan verið var að höggva
veg fyrir ])á á jöklinum.
1 byrjun var einn karlmaður
hjá hest-vmvvm til þess að gæta
þeirra, og kvenmennii-nir hiðu þar
einnig. En þegar nokkur tími var
liðinn, fóru konnrnar á stjá, til
þess að halda á sjer hita. Það
varð þeim til lífs.
Jón Pálsson, sá sem fórst á jökl-
ivmrn ásanvt hestunum, var nýtek
ísaf. átti 13. þ. m. samtal yið
sýslumanninn í Vík til þess að fá
nánari upplýsingar um slys þetta.
Póstur vax nýkominn að austan
'og hafði sýslumaður fengið brjef
úr Öræfum, þar sem skýrt var frá.
slysinu. Konvu fregnir sýslumanns-
um slysið heim við símskeyti þetta.
Sýslumaður upplýsti ennfremuv,
að það hefði verið sonvvr bóndans á
Svínafelli, Jón Pálsson, sem fórst
þarna. Hann hafði verið á ferð
austur í Suðursveit, í þeim er-
indum að segja Jiar lausum
kenslustörfum sínunv, en svo aetl-
aði hann að takast á hendur
kenslu í Öræfum næsta vetur.
Síðan slysið vildi til hefir verið
leitað austur á jökli, ef ske kynni
að lík Jóns fyndist eða hestamir.
En sú leit hefir engan árangur
borið. Kunnugir segja, að vel geti
það komið fyrir, að líkjð og hest-
arnir, sem fóru í sprunguna, verði
komið á yfirborð jökulsins eftir
nokkra daga, því jökullinn er á
sífeldri hrevfingu.
Jón sál. Pálsson var sonur Páls
hónda á Svínafelli, Jónssonar,
Pálssonar. — Jón sál. var
sæmdarmaður í hvívetna, prúður
•í allri framkomvv og drengur hinn
besti. Hann hafði gengið á búnað-
arskóla á Eiðvvm. — Hann var
ókvæntur.
%'