Ísafold - 22.11.1927, Blaðsíða 3

ISAFOLB
3
¥ erslnnar ólagið.
i.
Eins og menn muna, gaf Björn
Kristjánsson, alþingsmaður, út
bækling 1922, er hann nefndi
,,Verslunarólagið.‘ ‘ —- Gagnrýndi
hann í riti þessu ýmsa þætti versl-
eiga að taka við búsforráðum með
áhvílandi slruldum. Það er von-
leysið eitt, sem bíður þeirra. Þeír
flýja sveitirnar og leita til sjáv-
'arins.
Ekki er minsti vafi á, að þetta
III.
Það er sorglegt til þess að vita,
að verslunarfjelög bænda, kaup-
unarmnar, og sýndi með ljósum verslunarástand og skuldabasl
rökum fram á, hvar veilan lægi og bænda,' á sinn mikla þátt í því,,
benti á leiðir iit úr ógöngunum. ;|ð unga fólkið flýr sveitirnar.
Miklar umræður og deilur spunn-
ust út af þessu riti B. Kr. og mála-
Jferli fylgdu með.
Er ástæðulaust, að< fara að
‘.rifja deilur þessar upp nú. Enjfjelögin, eða rjettara sagt foringj- ^
það er annað, sem vert er að ar samvinnustefnunnar, eiga mesta
íhuga. Er ekki almenningur farinn | sök á því, hvernig ástandið er orð- j
að sjá það, að verslunin er ekki ið. Þessir menn leiddu asnann í.
•eins og hún á að veraf Hafa elcki, herbúðirnar, þegar þeir drógu
hin síðari ár -komið all-greinilega. kaupfjelögin inn í flokkapólitík-,
í ljós ýmsir þeir gallar, sem B. j ina.. Foringjarnir lögðu aðaláhersl-!
.Kr benti á og varaði við ? Hvers una á það, að ná sem flestum með- ^
vegna ekkí að viðurkenna þetta, * limum í kaupf jelögin og rígbinda j
•ef rjett er og reyna íir að bæta, þá þar. Um liitt var minna hirt,1
•áður en um seinan verður? j hvort fjelögin væru rekin á lieil-j
Menn ræddu alment rit B. Kr. birgðum grundvelli sem verslun-j
of einhliða og í of mikilli æsing.' arfjelög.
Andstæðingar B. Kr. vildu skoða^ Markmið leiðtoganna var fyrstj
aútið sem árás á samvinnústefnuna og fremst, að stofna pólitísk f je-
■og kaupfjelögin, ekki sem gagn- lög. Þe.ss vegna var það ekki versl-
rýningarrit á ver.slunarástandið j unarþekkingin sem rjeði, þegar
.yfirleitt. Menn ræddu meir auka-j ákveða skyldi hverjir ættu að
atriðin en aðalatriðin; deildu um veita forstöðu þessum fjelögum,
það, hver ætti sök á.því ástandi heldur liitt, hverjar pólitískar
sem var, en ræddu minna hitt, I skoðanir hinir væntanlegu kaup-
Kvernig ætti úr að bæta. Ef menn j f jelagsstjórar hefðu.
hefðu haldið sjer við aðalatriðin
Nú eru bændur farnir að súpa
í riti B. Kr., og reynt að notfæra séyðið af ráðsmensku Tímasósíal-
sjer umbótatillögur lia.ns, er ekki istanna. En það er erfiðara að
-að efa, að rit þetta liefði gert stór- komast ldakklaust úr ógöngunum,
snikið gagn.
II.
en í að rata, Meðan skuldaklaf-
inn ldemmir að bændum og póli-
tískur refsivöndur vofir yfir, er
Fyrir stuttu tók stjórnarblaðið bætt við, að lítið veiði úi endur-,
"Tíminn sig til og ranldi nokkuð bótum. Svo er líka um hnútana
'versluna.rástandið. Hann mintist búið, að hverjum einstökum bónda
þar eltki á stærstu meinsemdina,'er Þa^ ekki nóg, að leysa sjálfan
■enda er varla við því að búast, klafanum, enda þót.t hann
því Tíminn hefir aldrei skilið; sæ' 1 0 þess vegi. Ilann er ekki
gagnsemi verslunarstjettarinnar ^aus Þar ,ne®- Hann er flæktur í
fyrir oklcar land. Mundi mörg botnlausri samábyrgðarflækju, sem
meinsemd verslunarástandsins erfitt er að greiða.
læknuS nú, ef Tíminn hefði aldreij
ikomið nálægt þeim málum. i
Eins og áður hefir verið vikið j Hvað á að gera til þess að kippa
■að hjer í blaðinu, er láns- og vöru- þessu í lag? Eitthvað verður að
skiftaverslunin, sem hjer er í al-, gera. Yiðreisnarstarfið í sveitunum
gleymingi nú, langstærsta og. byggist blátt áfram á því, að unt
versta meinsemd verslunarinnar. ■ verði að lagfæra vérslunarólagið,
'iSennilega hefir lánsverslunin sem þar er ríkjandi. Ta’kist þetta
•aldrei, síðan land vort bygðist, ekki, verður viðreisn öll að engu.
fá fulla vitneskju um liag sinn.
Sjá þeir þá e. t. v. að þeir eru
komnir í stórskuld, en það vildu
J)eir forðast í lengstu lög.
Það fyrsta, sem gera þarf, er að
lögskipa, að öll viðskifti miðist við
peningagreiðslu, hvort sem um út-
tekt eða innlegg er að ræða. —
Bændur þurfa að Iiafa greiðan að-
gang að stuttum viðskiftalánum
frá vori til hausts, því aðal af-
urðasala Jjeirra er að haustinu.
Slík lánstofnun })arf að vera til
á hverjum verslunarstað. Benti B.
Kr. á það í riti sínu „Verslunar-
ólagið,“ hvernig koma mætti þess-
■um lánstofnunum á. Er uppá-
stunga hans þess verð, að henni
sje gaumur gefinn. Hefir hann ný-
verið sjálfur skýrt frá þessari
uppástungu hjer í blaðinu, svo
óþarft er að endurtaka.
Væri hægt að koma þessum lán-
stofnunum á fót mundi sennilegaj
takast að útrýma láns- og vöru-
skiftaversluninni. Bændur yrðn j
frjálsir gerða sinna, gætu verslað
þar sem þeir næðu hagkvæmustum;
viðskiftum. Þeir væru ekki leng-j
ur neyddir til að versla á áltveðn-,
um stað. Þeir vrðu aftur frjálsir.
menn í frjálsu landi og gætu haft
þær pólitísku skoðanir, er þeim
sýndist.
En verða ekki gömlu verslunar-;
skuldirnar því til fyrirstöðu, að
endurbót fáist? Á meðan gömlu
skuldirnar hvíla eins og mara á
bændum og samábyrgðin er við
líði, eru allar umbætur útilolc-
aðar.
Hjer verður a.ð byrja á því, að
hreinsa til.Gömlu skuldirnar verða
að hverfa með öllu. Hvert baup-
fjelag verður að fá aðgang að
hagkvæmum samningum um skuld
sína, eða þann hluta skuldarinnar,
sem því er unt að greiða. Hitt
verður að strylcast út.
Verslunarólag það, sem ríkjandi
er hjer á landi, er stærsta böl
landbúnaðarins. Öll viðreisnar-
starfsemi landbúnaðinum til
handa er unnin fyrir gíg, ef versl-
un bænda á framvegis að vera ríg-
bundin á pólitískan skuldaklafa
samábyrgðarinnar.
Frá alheimsþingi
samuinnumanna.
verið í eins miklum blóma eins
■og hún er nú víðast hvar á land-
inu.
Hjer er einu mesta vanda-
máli úr að leysa. Ilinar gífurlegu
Það fyrsta, sem gera verður, er
að losa bændur við hina illræmdu
láns- og vöruskiftaverslun Þar
líggur mein allra meina. En það
Fjelögin eiga engin afskifti að
hafa af stjómmálum.
er hægara sagt en gert, að slcera
verslunarskuldir hvíla eins ogi'fyrir þetta mein og uppræta. En
inara á bændum. Þeir sjá enga lei'ð : vafalaust mætti þetta takast, ef
færa til þess að losna úr skuld-. liankar og sparisjóðir hjálpuðu
Unum. Þeir hafa, margir hverjir, þar til.
orðið að veðsetja jörð og búfje j Viðskifti manna þurfa að mið-
fyrir þessum skuldum. Alt er veð- a.st við peningagreiðslu þannig, að
sett upp í topp.
Ofan á skuldahrúguna bætast
bkurvextir (7-—8%), sem farið er
að heimta af þessum verslunar-
skuldum. Mun það eigi ótítt, að
margur fátækur bóndinn eigi vart
innlegg upp J vextina, hvað þá
fyrir vörur, sem hann Jmrfnast sjer
og sínum til lífsframfæris. Sltuld
hans eykst ár frá ári.
Þetta ástand er gersamlega.
óþolandi. Bændur fá eklti risið
úndir byrðinni og standa ráðþrota.
Bændasynirnir flýja heimilin. —
Þeir sjá fram á að þetta basl er
^onlaust; sjá, að þeir geta aldrei
'Orðið sjálfstæðir borgarar, ef þeir
hönd selji hendi. Að þessu ber að
keppa.
Ástandið er þannig nú, að bænd-
ur eru í algerðri óvissu um af-
komu sína hvert ár. Þeir taka
nauðsynjar sínar, oft án þess að
vita um verðið fyr en löngu seinna.
Eru sum kaupfjelög farin að tíðka
þá aðferð, að draga að verðsetja
vöruna, svo að minna beri á því,
ef selja þarf dýrara en kaupmað-
urinn. Afurðir sínar leggja bænd-
ui' inn, án þess að hafa minstu
hugmynd um livaða verð þeir fá
fyrir þær. Það er fyrst, þegar
langt, er komið fram á næsta ár,
rþegar reikningarnir koma, að þeir
íslendingur, sem nú dvelur í
Danmörku,^ segir svo frá þingi
þessu í fi’jettabrjefi til „Islend-
ings“ :
Alheimsþing samvinnumanna
leða samvinnufjelagabandalagsins
(Internationale cooperative Alli-
ance) var lnið síðastl. sumar í
Stokkhólmi og sóttu það fulltrúar
frá 36 löndum. Það, sem sjerstak-
lega vakti eftirtekt á þinginu, og
blöðunum hefir orðið tíðrætt um
er framkoma rússnesku fulltrú-
anna, tilraun þeirra að gera sam-
vinnufjelagsskapinn pólitískan og
tilraunir að skapa sjer yfirburði
innan bandalagsins yfir aðrar þjóð
ir þess.
Aðalbarátta Rússanna hneig a'ð
stjórnmálahluttöku samvinnufje
laganna. Kröfðust þeir, að fjelögin
skyldu standa að öllu leyti í þjón
ustu jafnaðarstefnunnar, og taka
þátt í stjórnmálastarfinu með öfl-
ugum fjárframlögum og hverskon-
ar stuðningi öðrum. Börðust þeir
fyrir þessari kröfu sinni með oddi
og egg. En yfirgnæfandi meirihluti
af fulltrúum liinna þjóðanna voru
á öndverðum meiði. Siprstaklega
börðust þýsku, bresku og dönsku
fulltrúarnir líappsamlega á móti
tillögum Rússanna, og svo fóru
leikar, að hún var feld með mikl-
um atkvæðamun, en samþyltt til-
laga um, að fjelögin skyldu vera
hlutlaus í stjórnmálum og trúmál-
nm, iem áður.
Engin afskifti af stjórnmálum er
krafa allieimsþingsins til sam-
vinnufjelaganna.
Yfirgangsviðleitni þeirra, Rúss-
anna lýsti sjer einna helst í eftir-
farandi kröfu þeirra:
„Að livert ráðstjómarríkjanna,
er mynda hið rússneska meginríki,
„Soviet“-Rúsland, sje sltoðað sera
sjerstakt ríki og velji 7 fulltrúa
hvert í miðstjórn Samvinnufjelaga-
bandalagsins.
Að rússneska sje hið viðurkenda
'mál þingsins.“
Nú er því þannig háttað, að
rússneska ríkjasambandið saman-
stendur af 6 ríkjum, og hefðu þá
rússnesku fulltrúarnir í miðstjórn-
inni orðið 42, ef þingið hefði fallist
á kröfur Rússanna, en önnur ríki
hafa aðeins 7 fulltrúa, — en Rúss-
ar hafa haft 14, — helmingi fleiri
en nokkurt annað ríki. Að gera
rússnesku. að máli þingsins, hefði
verið sama og áð múlbinda full-
trúa allra hinna ríkjanna, því að
fæstir, eða engir þeirra, munu
kunna rússnesku. Þingið tók líka
þessum kröfum fulltrúanna all-
fjarri, og feldi tillögur )>eirra með
yfirgnæfandi atkvæðpmun. Mið-
stjórnin kom aftur fram með til-
lögu um, að „Soviet“-Rússland
skvldi skoðast sem eitt ríki, og þar
af leiðandi) hafa aðeins 7 fulltrúa,
sem hvert annað ríki. Urðu rúss-
nesku fulltrúarnir æfir út,af þess-
ari tillögu og gerðu gauragang
svo mikinn, að við lá„ að þinginu
yrði hleyirt upp. Svo fóru leikar
úm síðir, að samþykt var tillaga
frá fulltrúum Tjekkó-Slóvakíu um,
að fulltrúar hvers ríkis, þar á
meðal Rússlands, skyldu vera 14.
Hafði miðstjórnin lýst því áöur
yfir, að liún gæti felt sig við þá
tilhögun.
Fjelagslyndi Rússanna sýndi sig
þó einna best í þinglokin. Er þing-
forsetinn, Mr. Whitehead, hafði
slitið þinginu, heimtuðu tveir ai
rússnesku fulltniunum orðið. For-
seti neitaði, og ltvað þingslit hafa
farið fram, — og er organistinn,
samkv. bendingu hans, tók a'ð
leika útgöngu-lagið, stóðu Rúss
'arnir upp og tóku að syngja her-
hvöt kommúnista, ,Internationale‘,
og hjeldu þeir þeim söng uppi
löngu eftir að tónar orgelsins voru
þagnaðir, — og meiri hluti þing-
heims genginn úr salnum.
II.
Það sem hjer að framan hefir
verið sagt, gefur ofurlitla hug-
mynd um samvinnumálin úti í
heiminum, og hvernig að á þau
’er litið þar. — Ef við aftur á móti
lítum á samvinnumálin heima á
íslandi og gerum samanburð á
framkomu samvinnuforkólfanna
’þar og samvinnumanna annarstað-
ar, verður það lýðum ljóst, að ís-
'lenskú samvinnu-leiðtogunum verð
lur livergi antíarstaðar skipað
bekk en með Rússum; — hin póli-
tíska samvinnustefna er keppi-
kefli hvorttveggju, •— þó að hinn
víðáttumikli og voldugi samvinnu-
heimur hafi langsamlega úthýst
lienni og lialdi fast við hina upp-
haflegu ákvörðun sína: að saan-
vinnufjelagsskapurinn skuli engin
afskifti hafa af stjórnmálum.
II. J.
(Eftir „Islendingi'‘).
Bin- og klaufaueikin
blossar upp í Danmörku.
Um seinustu mánaðamót komu
fyrir mörg tilfelli af gin- og
ltlaufaveikí í Danmörku, ekki að-
eins á stöku stað, heldur svo ai
segja um land alt, á Sjálandi,
Fjóni og Jótlandi. Dýralæknar
hafa ekki enn viljað gefa neitt
ákveðið svar um það, hvort þetta
sje nýr faraldur, en margir ætla
að svo sje, vegna J)ess, hve víða
liefir borið á veikinni.
Slldarkaup Rússa.
Þeir hafa keypt af veiði
þessa árs alls 250.000 tunnur.
Norskt blað segir frá því fyrir
stuttu, og hefir það eftir versl-
unarsendisveit Rússa í Ósló, að
þeir hafi keypt frá 1. jan. þessa
árs alls 250 þús. tunnur af síld,
og það alt af þessa árs fram-
leiðslu. Fyrir þessa síld liafa þeir
borgað 4,4 milj. kr.
Síldina hafa Jieir keypt af
Norðmönnum, ýmist af veiði
þeirra heima fyrir, eða við ísland,
og svo farminn, sem þeir keyptu
beina leið hjeðan af Islendingum.
Fimmtíu þúsund tunnur af norskn
síldinni greiddu þeir strax við
móttöku, á hinu fengu þeir 12
mánaða frest, en 9 mán. greiðslu-
frest hjá Islendingum, eins og
kunnugt er.
1 Ennfremur segjast Rússar hafa
keypt 25 þúsund tunnur af ís-
lenskri síld af dönskum seljend-
um, en fyrir lægra verð en af
Norðmönnum.
Norska blaðið segir, að Rússar
kaupi nú meiri síld af Norðmönn-
um en nokkur önnur þjóð.
Aó vestan.
Halldór Júlíusson telur hreppstj.
í Bolungarvík sennilega sýknan
ísafirði, FB. 18 nóv.
Rjettarhöld í Hnífsdalsmálinu
halda áfram. Rannsóknardómar-
inn óskar þess getið, að hann í
Irjetti í Hnífsdal í dag hafi fundið
höfund að atkvæðaseðli, er hann
áður taldi ritaðan af Friðbjörgu
Friðriksdóttur í Bolungarvík. ___
Sýkna Kristjáns Ólafssonar hrepp-
stjóra í Bolungarvík þar með
sönnuð að hálfu og þá sennilega
að öllu leyti.
Skeyti þetta talar sínu máli, o*
jþarf ekki langrar skýringar við.
| Það var Kristján Ólafsson hrepp-
I stj., sem Halldór Júlíusson ætlaði
að setja í gæsluvarðhald, er Bol-
víkingar ljetu óánægju sína í ljós
á dögunum og æsktu þess að mál-
ið yrði rannsakað nánár, áður ea
| hreppstjóri væri tekinn fastur.