Ísafold - 29.11.1927, Blaðsíða 3

18 AFOltB
3
•stjóra Kjartanssyni í Vík; eiga 3 Öll eru börn þeirra Einars og
sonu og eina dóttur. — Haraldur, Ingibjargar vel gefin og vel látin,
tfæddur á Stóru-Heiði 13. júlí 1888/ og barnabörn þeirra hin mann-
kvæntUr frændkonu sinni Guð-
la.ugu Andrjesdóttur. Eiga þau 3
vænlegustu.
Guð blessi afkomendur og æfi-
:sonu og 2 dætur. Búa þau hjón í. kvöld gömlu hjónanna ungu!
IKerlingardal. j E. E. Sv.
Rússneska fyrirmyndin.
Hin pólitísku kaupfjelög.
samvinnufjelaga hefir undanfarin
ár veitt tveim stjórnmálablöðum
ríflegan fjárstyrk, til þess að
flytja fræðslu um samvinnumál og
vskýra frá því helstá, sem gerðist
meða.1 samvinnumanna erlendis.
TTrðu það blöð Pramsóknarflokks-
ins, Tíminn og Dagur, sem kom-
ust á spenann hjá S. í. S., með
það fyrir augum, að ynna þetta
starf. Alþýðublaðið, blað danskra
isósíalista, vildi um eitt skeið einn-
ig komast þar á spenann, en ekki
•er vitanlegt að úr þvi hafi orðið;
•enda komust þeir um líkt leyti á
spenann hjá dönskum „flokks-
bræðrum.“
Vegna þessa, sem á uhdan hafði
gengið, er ástæða að spyrja nú:
Hvað hafa blöð þessi sagt, frá því,
sem gerðist á alheimsþingi sam-
vinnumanna í Stokkhólmi síðastJ.
sumar? Hafa þau þagað ? Hafa
þau ekkert sagt frá þeirri merki-
legu baráttu, sem þar var háð
milli rússnesku kommúnistanna
•annarsvegar og fulltrúa Þjóðverja,
Breta og Dana hinsvegar?
Vjer minnumst ekki að hafa
sjeð eitt, einasta orð um þetta í
-,)Samvinnu“ -blöðunum íslensku. —
Þó eru þau styrltt af S. í- S. til
þess að flytja fræðslu um sam-
vinnumál.
var heldur ekki lengur nein misk-: heiminum byrginn, sjálfelsk, þung-
unn hjá Magnúsi. Kaupfjelögiu lynd og hverflynd; hún er eins og
kunna að innheimta skuldir sínar/sjálfsmorðingi, sem þegar hefir
ekki síður en einokunarkaup-j tekið ákvörðun sína, en bíður tæki
mennirnir fyr á tímum; það hefir _ færis með drembnum og þóttaleg-
reynslan sýnt.
III.
. ■ slcrifaðir úr skóla Jónasar frá
Hriflu verða þeir að vera. Þá er
líka öllu borgið!
Pyrsta boðorð hinna
Eins og skýrt hefir verið frá
mður hjer í blaðinu, var lialdið al-
heimsþing samvinnumanna í Stokk
hólmi síðastliðið sumar. A þingi
þessu var háð hörð barátta um
það, hvort samvinriufjelagsskapur-
inn ætti áfram að vera hlutlaus í
stjórnmálum, eða ganga að öllu
lejdi í þjónustu Jafnaðarstefn-
unnar.
Öðru megin í baráttu þessari
stóðu fulltrúar Rússa. Þeir vildu
-ólmir fá samvinnufjeíagsskapinn í
þjónustu Jafnaðarstefnunnar. En
n móti börðust ákaft og eindregið
fulltrúar Þjóðverja, Breta og
Dana. Þeir vildu að samvinnufje-
lagsskapurinn yrði áfram haldið
utan við allar stjórmnáladeilur.
Baráttan um þetta varð hörð á
ulheimsþingi samvinnumanna. —
Sennilcga hafa rússnesku fulltrú-
sarnir skoðað þetta sem einskonar
úrsiitaorustu, svo mikið kapp
lögðu þeir á að sigra.
En það fór alt á annan veg.
Fulltrúar Rússa biðu algerðan ó-
•sigur á þinginu. Með yfirgnæfandi
meiri hluta var það samþykt, að
samvinnufjelagsskapurinn skyldi
óháður stjórnmáladeilum.
Pulltrúar Rússa urðu æfa reiðir
yfir þéssum úrslitum og tóku '
*ergelsintt að syngja herhvöt kom-
Tnúnista. Á meðau gengu flestir
fulltrúar annara þjóða af fundi
Pg ljetu Rússa eina kyrja sinn
byltingaróð.
II- , .. , . , ' að styrkja blöðin, þótt fræðslan
... , . nu morar alt í politik ínnan ltaup- 3 J ,,
Emhver mun senndega rama i „. , , . . ,. sem þau flytja sje æði gotott
* ir i c \ i - i fjelaganna. Dyrfist þar nokkur að 1 Á , Á ® , ,
það, að aðalfundur Sambands isl. Samábyrgðarkeðjan ersterk!
um svip.
Nú er svo komið, að þessar, Þá er sú kynslóð, sem fæddist
kaupfjelagsskuldir eru langstærsta þegar grimd og hatur stríðsins
og versta böl bændanna víðast rjeðu lögum og lofum, eitruðu
hvar á landinu. Þær gera bændur göfugar hugrenningar og spiltu
ósjálfstæða og draga úr öllum góðum verltum. Það eru ennþá
framfarahug þeirra. | unglingar alt saman, og fyrir 1935
Út á við sltulda flest kaupfje- verður ekki greinilega sjeð, hvað
lög *stórfje. Milíið stafar það af þeir muna, nje hverju þeir gleyma,
illri stjórn fjélaganna sjálfra. — en eftir því fara mikið örlög
Víða er eyðslan óliófleg við rekst- ^ lieimsins áður en langt um líður.
ur kaupfjelaganna. Oft er heil, Loks er sú kynslóð sem lifði
DoklorsTðrn
Helga Tðmassonar.
Ummæli dönsku blaðanna.
Helgi Tómassön varði doktors-
ritgerð síua 25. þ. m. eins og fyr
er getið um lijer í blaðinu, og
voru þar margir sjerfræðingar í
taugasjúkdómum viðstaddir, líf-
eðlisfræðingar og efnafræðingar,
ásamt fulltrúum háskólans, en á
’meðal þeirra var Finnur Jónsson
prófessor.
Ilvernig víkur þessu við ? Kem-
ur þessi samþykt, sem gerð var á ... , , , , , , . .....
. • / hiorð manna a haum arslaunum stnðio, Jiiði allar hormungar þess,
alhennsþingi samvnmumanna, i, „ , , , . , , i „ ... , . ,
, , * T- ,, I og bað enda þott mikinn Jduta i skotgrofum, lcaíbatum, ilugvieí-
bag við það sem Jonas Jonsson ° 1 . , „ „ „
„ , . ... ... „ ,, „ • ársms sje saralitið eða ekkx neittjum, lifði það, að fnður naðist aft-
fra Hnflu hefir verið að fræða „_ .. ,, , , , „ . .
, , . „ „ að starfa. Þessum monnum er æti- ur: dyrkeypt Jmoss iyrir sigur-
menn urn cg lcenna hjer? Er það ^ , , ,, , .. ,, ., ,, „ .
, T • ,, !að að halcla kaupfjelagsmonnum vegarana, obænleg plaga fynr
þess vegna, að „samvmnu“-bloð- , TT , . ... I,. . ’
, _ , . , . við truna. — Verslunarþelckmgu hma sigruðu. En jaínvel þeir, sem
m verða nu að þegja?
þurfa þeir ekki að hafa; en ut-
gengu sigrandi af hólmi, urðu
brátt þess varir, að þeir liöfðu
gert sjer alt of háar vonir. Það
var ekki nóg, að þeir höfðu orðið
að horfa upp á þjáningar og dauða
gömlu, fi-ænda og vina, — ekki nóg, að
að lcaupfjelögin skyldu búa slcxdd
laust og standa utan við stjórn-
’ máladeilur.
En þetta boðorð gat. ekki sam-
rússnesku fyrirmyndinni,
sem Jónas frá Hriflu tólc að sjer
að boða. Hann tók að sjer að:
flytja bændum boðskap sósíalísta
og kommúnista, en til þess þurfti
' hann að nota samvinnustefnuna.
' Skulclaklafinn og samábyrgðin
voru nauðsynleg lijálparmeðul. Án
þeirra var erfitt að ná fulllcomn-
um yfirráðum yfir atkvæðum
lieldur Jónas frá
Hriflu áfram að vinna eftir hinni
rússnesku fyrirmynd, þrátt fyrir
á alheimsþingi sam-
vmnumanna s. 1. sumar. „Sam-
vinnu“-blöðin munu einnig lialda
a lílcama og sál, heldur fundu
þeir, er heim lcom, að alt var orð-
ið breytt, aðrir komnir í þeirra
stað, yngri, heilsubetri og óþreytt-
ir. f stað sigurlaunanna og hag-
sældar hins nýja friðar, byrjaði
aftur baráttan fyrir lífinu, en
liálfu erfiðari, hálfu ómislcunsam-
ari. Vonbrigðin bljesu beiskju og
uppréistarhug í sálir þessara písl-
arvotta. Til hvers var oss fórnaðl
Voru þeir ekki öfundsverðir, sem
fjéllu áður en þeir komust að
raun um gabbið?
Eins og stríðið liafði ekkert
nema vonbiigði í för með sjer fyr-
ir einstaklinga, eins var langt í
frá, að vonir þjóðanna yrðu að
framkvæmd. — Sumum var lofað
frelsi, öðrum löndum, enn öðrum
gullnámum, verslunarhlunnindum
o. s. frv., o. s. frv. Og heiminum
Vafalaust hefir Jónasi Jónssyni
frá Hriflu, Ólafi Priðrilcssyni og
þeii’ra lærisveinum gramist það,;
að Rússar skyldu bíða ósigur á
alheimsþingi samvinnumanna s. 1. . „ . . .
T,- , t goðu samvmnuforingja var þao/ þeir sjaltir hotðu þjaðst og særst
sumar. Ef Russar hefðu sxgrað, e „. ... . . , „„ e„ „
mundi Jónas hafa orðið fljótur
til og’ lirópað: „Þarna sjáið þið
íslenskir kaupf jelagsmenn; bleklc-,
ingar einar voru það hjá thalds-
mönnuin, er þeir sögðu að sam- iyms 1
yinnufjélagsskapurinn ætti að
standa ritan við floklcapólitíkina!
— Sjálft alheimsþing samvinnu-
manna hefir sagt liið gagnstæða!“
En alheimsþing samvinnumanna
sagði ekki hið gagnstæða. — Það
sagði nálcvæmlega sama: að sam-
vinnufjelagsskapurinn skyldi eng-
in afskifti hafa af stjórnmálum.
Þetta mislíkaði Jónasi frá Hriflu kamda.^ ^
og þess vegna þegja „samvinnu“-
blöðin nú.
Jónas frá Hriflu hefir í mörg
ár unnið að því leynt og ljóst, að samþyktma
draga samvinnufjel. bænda, kaup-
fjelögin, inn í flokkapólitíkina. . . ,,, ,
tt „ „. , -t „_________áfram þogninm, enda þott þau
Hann hefir þar unmð dyggilega . , v ’ * „ * ,
„ • ■, sjeu launuð td þess að frama um|0llum var lofað longum friði!!
eftir hmm russnesku fynrmynd. J i, .. „ I „ , „ , f „. „ ,
r , -x- t. samvmnumal. Og senmlega terj Margt í þessa att hefir að visu
Arangur þessarar íðju Jonasar
„ ... *••* •, 0 r„ ./þa5 svo, að S. I. S. heldur afram skeð; en alls ekki með þvi moti,
hefir orðið mikill, svo mikib, ao. F ’ . , I .
• „j.—-i..„ r,.mKcJo,-> gem var j Veðri vaka, þegar
loforðin voru gefin. Nú sjá menn
ranglætið ríkja hvárvetna. Að vísu
rílcti það hvarvetna líka fyrir
stríð. En stríðið liefir sem sagt
elcki bætt úr, heldur þvert á móti.
Og friðurinn, — allir vita,
liann er lílcur því sem fyr, ennþá
stopulli, lcannske ennþá hættulegri,
leggur bi’and sinn á í felum eins
og blóðþyrstur níhilisti.
Samvinna þjóðanna er eitruð
tortryggni, ásælni, öfundsýki; sam
keppni þeirra er fidl haturs. Þess
vegna eykur hver og ein — að
rindantelcnum hinum sigruðu

hafa aðra skoðun á landsmálum
en hina jónasarlegu, er sá talinn
„óalandi og ófei-jandi“ innan fje-
lagsskaparins.
IV.
Skuggi styrjaldarinnar.
En hvérilig hefil’ hin llissneska (pr£ frjettaritt va Jlorgunbl. t Parts).
fyrirmynd blessast hjer undir —°—
handleiðslu Jónasar frá Hriflu?. Styrjöldin inikla er löngu liðin.
Hvað segja bændur? Eru þeir 'jjn slcuggi hennar livílir enn eins
ánægðir? j og mara yfir lífi þjóða og ein-
Ekki er minsti vafi á þvi, að staklinga. Þrjár lcynslóðir a. m. lc.
í fjölda sveitum landsins er á- bera ævarandi menjar hennar. í
standið þannig nú, að bændur fyrsta lagi liin unga lcynslóð, sem
yrðu þeirri stundinni feignastir, ef var á óvitaaldri meðan barist var,1 her sinn og flota eftir fremsta
þeir sæu einhverja leið til þess að en er nú komin til vits og ára. — megni, til að geta lcomið ár sinni
komast úr kaupfjelagi sínu, og Hún líkist unglingi, sem árum
myndu þá aldrei líta við því fram-
ar. —
saman hefir þjáðst í greipum dauð
ans, en er nú á batavegi. Hún er
Bændur eru komnir í botnlaus- ekki einungis afturúrkreistingsleg,
ar verslunarskuldir, er mjög urik-jmóttækileg fyrir alla kvilla og
ið stafa af því, að vörufium var farsótt.ir, heldur skortir hana sál-
þröngvað á þá meðan verið var' arjafnvægi, taugastyrk og rólyndi,
að binda þá við f jelagið, festa þá' sem vjelmenning nútímans lcrefst
á skuldaklafann. Það er óslcöp 'af hverjum velmetnum borgara. Mellon fjármálaráðherra Banda-
notalegt, að mega talca út. úr búð-jOg fyrir það vaða nii uppi sam- ríkjanna hefir nýlega lagt fyrir
inni hvern klifjahestinn af öðrum j viskulausir þorparar og blygðun-J þingið frumvarp til fjárlaga og
af alskonar varniugi, nauðsynleg- arlausir uppskafningar, svo að ’er þar meðal annars farið fram á
rim og ónariðsynlegum, meðan eng aldrei eru slíks dæmi síðan ádög-J að skattar verði lækkaðir um 255
fyrir borð, þegar óveðrið skellur á.
Þ.
Skattalækkun
í Bandaríkjunum.
um detfur í hug að minnast á
hvað þetta kostar. Skuldadagarn-
ir voru þá einhverstaðar langt
fram í ókömna tímanum. En þæg-
indin fóru snögglega af, þegar
um trúarofsókna og svarta dauða. j miljónir dollara, en þrátt fyrir
U T „ 1 „ ADrtT ItTTV, nl A ‘X 1t aÍi T» 1 T Ú , X T,1 1/1/11 ' L A „ —. I „ L 1,T A H a. a m 1 /ttAI a ’lC A fC fZ
En þessi lcynslóð hefir liðið missi
ástvina, slcort viðurværis, misk-
unnarlausa aga og sífeldan ótta.
Og\ nú snýr luin baki við trúnni,
riálgast fór skuldadagana. Og þá fótum treður siðalögmálin, býður
það er tekjuafgangur áætlaður 455
miljónir dollara.
Dr. Helgi Tómasson.
Pyrsti andmælandi var Dr. phil.
Ricli. Ege, og var aðfinslum hans
einkum stefnt að forminu á dokt-
orsritgerðinni, en ekki efni henn-
ar. Kvað hann svo að orði, að
hún væri djúpsætt verk, sem flytti
margar veigamiklar athuganir og
staðreyndir. „Og þjer hafið“ end-
aði Ege ræðu sína, „sýnt, að þjer
eruð vandvirkur, djúpskygn og
nærri því of varfærinn vísinda-
maður með óþreytandi þreki og
ást til vísindagreinar yðar.“
Auk andmælendanna tveggja
hafði deildarlæknir Leiter óskað
eftir að fá að taka til máls,
aðallega til þess að hæla doktors-
efninu á hvert reipi vegna þess að
hann hafði sigrast á öllum erfið-
leikunum og unnið þarna afburða-
verk.
Síðari andmælandinn, Wimmer
prófessor, lauk sinni löngu og ít-
arlegu ræðu með þeim orðum, að
hann væri ánægður að geta játað
það, að Helgi Tómasson væri ágæt-
ur læknir í besta skilningi þess
orðs.
„Polit,iken“ lýkur frásögn sinni
af doktorsvörninni á þá leið, að
það sje sjaldgæft, að doktorsefni
'hijóti annað eins lof, því það hafi
með vörn sinni hlotið jafnmikið
lof sem læknir og vísindamaður.
' „National-Tidende" segja, að
yfir höfuð liafi þetta verið merk-
isdagur fyrir liinn miga vísinda-
mann, sem jmnið hafi heiður sinn
með sæmd og orðið þjóð sinni til
! sóma.
Þá segir „Köbenhavn“ að ef
það sje satt, að doktorinn ætli að
’liverfa heim til íslands, þá sje á-
stæða til að óska þjóð hans til
hamingju með hinn látlausa og
mikilhæfa unga vísindamann ,sem
vamtanlega fái næði til að halda
áfram vísindastarfi sínu heima.
1000 tunnur af millisíld fengust
í fyrrinótt á Álftafirði við Isa-
fjarðardjúp. Á að salta alla þá
I síld.