Ísafold - 31.12.1927, Page 3

Ísafold - 31.12.1927, Page 3
I S A F 0 L D 3 I>að liggur í augum uppi, að prentsmiðjan gat ekki í byrjun þrifist af þvi einu, að prenta „Isafold“. i'yrir utan blöðin var þá litið annað prentað en bækur, og grafskriítir við og við, þvi allur sá sægur af eyðublöðum, reikningum, kvittunum og þess- hattar skjölum, sem á prentara- máli heita „accidenser“, þektust þá naumast, en síðustu kO ánn nefir prentun slíkra rita fario akaflega mikið í vöxt, svo að nu eru ókjörin öli prentuö af þeim í ymislegri mynd, og hefir lsa- ioiUarprentsmiöja vafalaust prent ao meginhlutann af þeim. ±>að voru því aðallega bæk- ur, sem prentsmiðjan gat feng- ið til prentunar. I fyrstu mun Björn Jónsson ekki hafa prent- að bækur fyrir eigin reikning, „forlagt" bækur, en hann gaf út cg prentaði fljótlega ýmsar bæk- ur, er gefnar voru út með lands- sjóðsstyrk. Einar hinar fyrstu bækur, er hann ljet prenta, voru Dýrafræði og Steinaíræði eftir Benedikt Gröndal. Báðar þessar bækur voru prentaðar 1 Isaíold- arprentsmiðju veturinn 1877— ’78. Það var kent eftir þessum bókum í latínuskólanum þá um veturinn og fengu skólapiltar arkirnar jafnskjótt sem þær voru prentaðar. Ennfremur má nefna Agrip af sögu íslands eft- ir Þorxel prest Bjarnason, Er- slevs litlu landafræði, er Pail Melsted hafði þýtt, og fleira. Aðalstyrkur prentsmiðjunnar var þó, er hún fjekk einn hluta Alþingistíðindanna til prentun- ar. Prentun þeirra hafði altaf \erið aðalmjólkurkýr Lands- prehtsmiðjunnar, og reyndist einnig eins ísafoldarprentsmiðju, bæði fyr og síðar, eftir að hún ijekk prentun þeirra. Það var j-ó rekki fyr en 1883, að hún íjekk annan part umræðanna til prentunar. 1885 prentaði hún mestan hluta umræðanna og bingskjölin. 1886 prentaði hún tók þá mjög að færast í aukana, eu þangað til, eða fyrstu 9 árin, hefir hún alveg vafalaust átt erfitt uppdráttar, en frá árinu 1886 til 1905, var langmest bóka og ritlinga prentað í henni. Það ár, 1886, fjekk hún eðli- lega B. og C. deild Stjórnartíð- indanna til prentunar, er þang- að til höfðu verið prentaðar í Landsprentsmiðjunni og prent- smiðju Einars, (A. deildin var þá allajafnan, og þangað til nú alveg fyrir skömmu, prentuð í Kaupmannahöfn), og hafði hana laut, en verkstjóra hafði hann bæði yfir setningu, prentun og vjelum, einkum eftir að prent- smiðjan stækkaði 1886. Skulu nú nefndir nokkrir helstu starfs- menn prentsmiðjunnar á tímabil- inu fram að 1905. Þótt Sigmund- ur Guðmundsson hefði ekki fasta atvinnu við prentsmiðjuna eftir 1883, þá var hann þó iðulega um stundarsakir starfsmaður við hana, og það alt til dauðadags v f 12. mars 1898), eins og brátt •getur. Auk þess voru þessir helst- ir starfsmenn: Torfi Þorgrímsson August Flygenring. jiangað til Gutenberg var sett á stofn 1905, þá fjekk hún C. öeild, en B. deild hefir allajafn- an frá 1886 og fram á þennan dag, verið prentuð í ísafoldar- prentsmiðju. Og yfir höfuð hafði hún á þessu tímabili frá 1886 til 11905 alla prentun fyrir hið opin- bera, og drjúgan skilding fyrir, auk þess sem þar var um skil- vísasta viðskiftamann að ræða. Blaðið „Isafold“ fjekk einnig frá 1. jan. 1887, allar opinberar aug- lýsingar, og hjelt þeim til 1906, er „Þjóðólfur" fjekk þær eftir undirboði, er haldið var. Árið 1895 gerðist Einar Hjör- leifsson (Kvaran) skáld, meðrit vjelar, hve óeyðslufrek hún var, svo að vjel, sem hafði 10—12 manna afl, eyddi aðeins 1 potti af steinolíu á klukkustund, og um leið fljót til vinnu. Þessi um- rædda steinolíuvjel hafði 1 hest afl eða 8—10 manna. Þessi litla gangvjel var síðan notuð til raf- lýsingar í prentvjelaherberginu og skrifstofu „ísafoldar". „Þó meira til gamans eða reynslu, en verulegs gagns“. (ísafold“ 1900, bls. 11). Um þetta leyti 1886—’97 bætt- ust nýir menn í prentsmiðjuna, Ólafur Johnson. er sumír störfuðu þar lengi, svo sem Ágúst Sigurðsson (f. 1873); hann var lengi verkstjóri og vann við prentsmiðjuna til 1922; Adam B. Sigmundsson (f. 1880), cr fór til New York árið 1901, og er þar nú; Friðfinnur Guð- jónsson (f. 1870), hann var líka verkstjóri nokkur ár; Einar Kr. Auðunnsson (f. 1865); Þórður Sigurðsson (f. 1865); Einar Hermannsson (f. 1880). Þessir fjórir fóru allir yfir í Gutenberg prentsmiðju. Loks þótti það nýlunda á þessum tím- um, að stúlka hafði atvinnu við prentsmiðjuna, fröken Kristjana Markúsdóttir; hún hafði þann ar. — Það var sjálfsagt, að prent- smiðjan hefði aðalútsölu þeirra bóka, er hún ljet prenta; þannig myndaðist bókaverslun Isafold- ar, er síðan var langa hríð sam- tvinnuð prentsmiðjunni. Þessi bókaverslun jókst árlega, og var henni um leið samfara pappírs- verslun. Afgreiðslu blaðsins hafði á hendi Ástráður Hanties- son (f. 1865) frá byrjun og til ársins 1921. Sumarið 1903 varð Björn Jóns son veikur, og dvaldi erlendis næsta vetur; var þá Ólafur Rós- enkranz stúdent (f. 1852) rit- stjóri „ísafoldar“, og umsjónar- maður prentsmiðjunnar. ólafur hafði þá verið nokkur ár, og var lengi síðan, fulltrúi Björns á skrifstofunni, hans trúnaðarmað- ur og hægri hönd. Var hann því einnig meðstjórnandi prentsmiðj unnar. Nokkru eftir að Björn kom heim síðla vetrar 1904, hófst undirbúningur undir tíðindi, er rjett höfðu orðið Isafoldarprent- smiðju að falli, og lágu til þess þeir atburðir, er nú skal greina. Auk Isafoldarprentsmiðju og Fjelagsprentsmiðjunnar voru þá hjer tvær eða þrjár smáprent- smiðjur, er lítið höfðu að starfa. Það hafði komið til tals milli eigenda þessara prentsmiðja, að sameina þær í eitt, en úr því varð þó ekki. En þetta umtal leiddi þó til þess, að langflestir prentarar bæjarins mynduðu fje- lagsskap um, að stofna nýja prentsmiðju, er væri þeirra eign. Ástæður til þessara samtaka skulu eigi raktar hjer, enda eru þær ekki fullkunnar, en svo mik- ið er þó víst, að ein ástæðan var Hluti af vjelsetjarasal. 1^21 Hluti af öll ])ingtíðindin, en þau voru reyndar ekki fyrirferðarmikil, því að þá var auka])ing. Frá 1887 og þangað til prentsmiðj- an Gutenbörg tók til starfa 1905, prentaði hún skjalapartinn og meiri hluta umræðanna. Úr því hefir hún jafnan prentað meiri hluta umræðanna. 1 maímánuði 1886 keypti Björn Jónsson hraðpressu Ein- ars Þórðarsonar ásamt öllum bókaleifum hennar, og forlags- ijetti að þeim bókum, er hann hafði haft rjett til að prenta. ^arð Isafoldarprentsmiðja þá langstærsta og afkastamesta prentsmiðjan í Reykjavík, og setjarasal. stjóri „ísafoldar“. Hann kom þá um vorið frá Vesturheimi, al- kominn heim, og er nafn hans sem meðritstjóra fyrst sett á blaðið nr. 49, 8. júní 1895. Var hann meðritstjóri blaðsins til síðla sumars 1901, að undan- teknum nokkrum mánuðum, er hann dvaldi erlendis sjer til heilsubótar. Voru þeir mjög sam- hentir ritstjórarnir, og kom það sjer vel, því þá stóðu yfir mikl- ar deilur í innlendum málum, einkum stjórnarskrármálinu. Afskifti af prentsmiðjunni hafði Einar engin, en Björn stjórnaði henni sjálfur, og hafði yfirumsjón með öllu, er að henni Borghildur Björnsson. (1828—1893), alla sína æfi setj- ari, fyrst í Landsprentsmiðjunni, síðar hjá Einari Þórðarsyni og Isafold. Benedikt Pálsson (1838 —1904). Hann var verkstjóri íram undir aldamót. Guðjón Ein- arsson prentsmiðjueiganda fyr- nefnds (f. 1866) og Guðmundur Þorsteinsson (f. 1866). 1895 fjekk Björn Jónsson skoskan mann, James Ferguson írá Glasgow, til prentsmiðjunn- ar, og er hann í blaðinu nefnd- ur hraðpressumeistari. Ferguson þessi var fimleikamaður mikill, safnaði ungum mönnum saman og æfði þá við „bar“-leikfimi, knattspyrnu, hlaup og aðra leiki, og ljet þá sýna list sína, og hlaut lof fyrir. Er hann því að nokkru leyti brautryðjandi íþróttalistarinnar hjer á landi. 1 ársbyrjun 1897 varð mikil breyting til batnaðar í prent- smiðjunni. Þá keypti Björn al- veg nýjar vjelar, hraðpressu og hreyfivjel, mjög vel vandaðar, frá orðlögðum verksmiðjum í Englandi fyrir vandaða smíð og áreiðanlega. Voru þær smíðaðar þá um veturinn beint eftir pönt- un, með nýjasta sniði og full- komnasta á slíkum vjelum. „Það er yfirprentari Sigmund- ur Guðmundsson, sem á heiður- inn fyrir að hafa komið þessari umbót á, að því er kunnáttuna snertir, bæði með pöntun vinnu- vjelanna, og hið hikla vandaverk, að koma þeim saman svo vel og rjett, sem vera þarf, til þess að alt standi heima, og að þær vinni svo vel, sem frekast verður á kosið. Er slíkt ekki á nokkurs hjerlends manns færi nema hans“. „ísafold“ 16. jan. 1897, 3. tbl. I sambandi við þessa nýju hraðpressu var sett steinolíu- gangvjel, er sneri henni með „nokkurskonar gufuafli í stað handafls". 1 nefndu blaði „ísa- foldar“ er ítarleg lýsing af þess- ari gangvjel, er þá var alveg ný- ung í íslenskum iðnaði. Það var talinn aðalkostur þeasarar nýju starfa á hendi að leggja pappírs- árkirnar í prentvjelarnar. Jafnframt því, sem Björn Jóns son tók að gefa út bækur, og einkum eftir 1886, er hann var fluttur í sitt nýja hús, ljet hann hefja bókband í sambandi við prentsmiðjuna og bókaverslun sína. Bókbandsstofunni stýrði mörg ár, með vissu til 1895, Þór- arinn Þorláksson (1867—1924), síðar listmálari einhver hinn besti hjer. Hann hafði numið bókband á unga aldri, og var snillingur í þeirri grein. Því næst var forstjóri Guðbjörn Guð brandsson (f. 1875) nokkra hríð; þá Guðmundur Gamalíelsson (f. 1871) tæp tvö ár eftir aldamót- in; loks hefir Þórður Magnússon (f. 1881) staðið fyrir henni nú mörg ár. Meðal þeirra, sem hafa unnið á bókbandsstofunni fjölda mörg ár, má nefna Gísla Guð- mundsson (f. 1874), sem enn er einn af aðalstarfsmönnum henn- sú, að farið var að brydda á mis- klíð milli Björns annarsvegar, og prentara hinsvegar, út af kaupi, vinnutíma o. fl., enda skoðaði Björn þessi samtök, er hann nefndi „prentarasamblást- ur“, beint hafin gegn sjer. A nýári 1905 viku 7 starfsmenn úr þjónustu hans, svo að hann hafði einungis 4 eftir. Honum tókst þó þegar í stað að ná í 3 viðvan- inga, og fyrir janúarlok hafði hann 14 manns í prentsmiðj- unni; þeirra á meðal hafði hann þá fengið 4 æfða prentara frá Kaupmannahöfn, þrjá Islend- inga: Herbert M. Sigmundsson yfirprentara, er nánar getur síð-

x

Ísafold

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.