Ísafold - 15.05.1928, Blaðsíða 2

2
I S A F O L D
Vega- og brúarlagn i
í sumar.
? >'■
Þjóðin uppsker enn ávextina af ráðdeild fyrverandi landsstjórnar,
og áhuga fhaldsflokksins í samgöngumálum.
F:B. 11. maí.
(Eftir sögn vegamálastjóra).
Fjárveitingar til vega- og brú-
argerða eru í ár með mesta móti
og verður sennilega unnið fyrir
um eða yfir 1 milj. krónur. Til
brúargerða verður varið um 300
þús. kr. Er áformað að gera um
20 nýjar brýr og er Hvítárbniin
i Borgarfirði þeirra langmest. —
Helstu framkvæmdir eru þessar:
Unnið verður að Nofrðurlands-
veginum í þessum sveitum: í Norð
úrárdal í Borgarfirði, og er búist
við, að akvegurinn komist fram
fyrir Sveinatungu, verður þar
jafnfram gerð brú á Sanddalsá.
i Húnavatnssýslu verður haldið
áfram nýja veginum fyrir vestan
Víðidalsá, er þó hæpið að lókið
verði í ár við allan kaflann vestur
é svonefndan Múlaveg, en þaðan
er akbraut á Hvammstanga. — í
Skagafirði er áformað að Ijiika
við veginn yfir VallhólminU og
verðu'r þá komin akbraut að nýju
brúnni yfir Hjeraðsvötn á þjóð-
veginum skamt fyrir utan Akra.
í Vanhólminum verða bygðar 2
brýr, yfir Húseyjarkvísl og Af-
falli.
f Eyjafirði verður unnið að ak-
veginum inn Þelamörk, sem ve'rð-
ur fullgerður inn undir Bægisá.
Þá verður og lagt lrapp á, að koma 1
Vaðlaheiðarveginum upp undir,
Steinsskarð. -i
f Axarfirði verður fullgerð brú-
m á Brunná. í Hróarstungu eystra
mun akvegurinn komast langleið-
is að Jökulsá, hjá Fossvöllum. f
Vopnafirði verður byrjað á ak-
vegi úr kauptúninu inn í Hofsár-
dalinn. Á Pljótsdalshjeraði verður
bygð brú yfir Grímsá á Völlum,
50 metra bogabrú úr jámbenfri
-steypu.
Byrjað hefir verið á bró yfir
Hvítá í Borgarfirði, hjá Ferjukoti,
og verður reynt að fullgera hana
í haust. Er það mikið mannvi'rki,
kostar nálægt 200 þús. kr.
Vestur í Hnappadalssýslu verða
gerðar brýr á Laxá og 2 smáar og
jafnframt fullgerður akvegurinn
vestur undir Hjarða!rfell.
Áformað er að byrja þegar í
þessum mánuði á nýjum akvegi
til Þingvalla úr Mosfellsdalnum
um Gullbringur, norðan Leirvogs-
vatns og þaðan á núverandi Þing-
vallaveg nokkuð fyrir austan svo-
nefndar Þrívörður nyrst á Mos-
fellsheiði. Er svo til ætlast, að
þessi nýi vegur, sem er um 15 km.
verði fullgerður á næsta ári.
Biskupstungnavegurinn verður
fullgerður norður fyri'r Vatns-
leysu, en að Geysi kemst hann
ekki fyr en 1930 eða 1931.
Byrjað verður á akvegakerfi
u m Flóaáveitusvæðið. Er áformað
að fullgera þar á næstu 4 árum
um 40 km. af nýjum .vegum, sem
ríkissjóður og hlutaðeigendu'r
líosta að jöfnu.
Af sýsluvegum verður í ár unn-
ið með langmesta móti, sumpart
fyrir allrífleg tillög úr ríkissjóði,
lílclega fram undir 100 þús. kr.
samtals, enda er nú í flestum sýsl-
nm vaknaður mikill áhugi á að
gera innanhjeraðsvegi akfæra.
Langarvatasskólinn
Eru bændur eystra smeykijr við
fjárhagshlið málsins?
Svo sem kunnugt er, liefir verið
boðin út bygging skólahúss að
Laugarvatni í Laugardal. A að
sögn að reisa þarna skólahús nú í,
sumar fyrir 70—80 þús. kr. En
þetta á þó ekki að vera nema:
þriðjungúr þeirrar byggingar, sem
þarna á að koma. Gert er ráð fyr-
ir, að skólahús það, sem þarna á
að reisa, kosti þegar fullgert verð-
ur um % miljón, eða 250 þús. kr.
Helmingur þessa kostnaðar verð-
úr greiddur úr ríkissjóði, en hinn ^
helmingurinn verður að koma ann
arstaðar frá. Eru það því um 125
þús. kr., sem hjeruðin austan
fjaíls verða að leggja til skólans, |
auk árlegs rekstrarkostnaðar, þeg
ai skólinn er kominn upp.
Þetta er engin smái'æðisfúlga.
En einmitt vegna fjárhagshliðar
þessa máls, var mjög áríðandi að
báðar sýslurnar, Ái-nes- og Eang-
árvallasýslur, stæðu einhuga um
skólann. En eins og málið nú horf-
ir við, er því miður mjög vafa-
samt að þetta geti orðið. Skólinn
er reistúr á þeim stað, sem aðeins
fimm hreppar í Árnessýslu standa
einhuga um. Aðrir hreppar sýsl-
unnar liafa ekki viljað líta við
skóla á þessum stað, og þ.ví síður
liinn aðilinn, Rangárvallasýsla.
Eins og málið nú horfir við, er
því alt mjög í óvissu um framtíð
þess. Þeir fáxx h'reppar í Árnes-
sýslu, sem vilja hafa skólann að
Láugarvatni, eru eðlilega smeykir
um fjárhagshlið málsins, ef ekki
næst samkomulag við alla sýsluna,
lxelst báðar sýsluimar. Þessum fáu
hreppum Árnessýslu er það vita-
skuld ókleift einsömlum að bera
allán kostnaðinn.
Þessi ótti viðvíkjandi fjái'hags-
lilið málsins kom greinilega í ljós
á almennum lireppsfundi, sem
haldinn var fyrir nokkru að Borg
í Grímsnesi. Á fundi þessum var
farið fram á, að hreppurinn tæki
á sig ábyrgð á þeim framlögum
til La'ugarvatnsskólans, sem lofað
var af mönnum í lá'eppnum en ekki
var búið að greiða. En bændur
neituðu harðlega að taka slíka
ábjégð á hreppinn. Þá var enn-
fremixr farið fram á, að hreppur-
inn legði sjálfur nokkurt fje til
skólans úr hreppsjóði. En bændur
neituðu þessu einnig.
Jónas Jónsson kenslumálaráð-
lierra ætti á þessu máli að geta
lært gamla máltækið: ,,Kapp er
best með forsjá!“
arveKti
•<
Þýskur vísindaxnaður dr. Lotz
starfar að því á Hvanneyiri að
rannsaka veiki þessa, einkum
upptök hennar.
70 ÁRA REYNSLA
og vísindalegar rannsóknir
tryggja gæði kaffibætisins
Samvfnnuffelag fsafjarðar.
ísafirði, 10. maí.
Aðalfundur Samvinnufjelags Is-
firðinga var haldinn í gærkvöldi.
1 stjórn voru kosnir: Vilmunduv
Jónsson, Haraldur Guðmundsson,
Ingólfúr Jónsson, Eiríkur Einars-
son, Kristján Jónsson, Garðs-
stöðum.
Á fundinum var samþykt að
láta smíða 5 mótorkúttera 30—40
smálesta, alla af sömu gerð. í ráði
er að kaupa einnig tvo línuveiðara
og 2 vjelbáta, alt af 12 smál. og
10 smábáta.
Einokunarmálin á Alþingi.
Dálítið sýnishorn af hinni nýju stjórnmálastefnu.
I.
Þegar það vitnaðist síðastlið-
ið sumar, að foringjar Fram-
sóknarflokksins hefðu leitað til
sósíalista eftir stuðningi eða
hlutleysi við stjórnarmyndun,
keptust blöð stjórnarinnar um
að lýsa því yfir, að stuðningur
þessi ætti ekkert að kosta. Birtu
blöðin yfirlýsingu um þetta frá
sambandsstjórn Alþýðuflokks-
ins, og var þar m. a. þetta tekið
fram:
„Alþýðuflokkurinn hefir engin
skilyrði sett fyrir hlutleysi sínu
og engin áhrif haft á mannaval
í ráðuneytið, enda er loforðið umj
hlutleysið alls ekki tímabundið". I
Það er óneitanlega skemtilégt, |
eins og nú er komið, að hafa'
þessa yfirlýsingu frá Alþýðu-
flokknum skjalfesta. — Veslings
bændurnir í Framsókn hafa auð-i
sjáanlega óttast, að stjettarbræð-j
ur Jxeirra úti um bygðir landsins
yrðu óánægðir út af sambandinu
við sósíalista. Yfirlýsingin frá
Alþýðuflokknum hefir átt að
verka sem græðandi plástur á
þessar vantrúuðu sálir.
Þeir, sem kunnugir voru í að-
alherbúðum Framsóknar og só-'
síalista, vissu vel, að yfirlýsinsr]
Alþýðuflokksins var markleysa
ein. Sósíalistar myndu fá sitt,
þrátt fyrir yfirlýsinguna. .
Þetta kom líka fljótt á daginn.
Stjórnin var ekki fyr sest á
laggirnar, en það sýndi sig mjög
greinilega, að það var flokkur
sósíalista, sem stjórráði landinu,
en ekki bændaflokkur.
Þetta kom í Ijós í ótal fram-
kvæmdum stjórnarinnar, sem nú
eru landskunnar, t. d. lögbrotin 1
sambandi við varðskip ríkisins,
bitlingarnir möi’gu til ýmissa
gæðinga sósíalista o. s. frv.
Greinilegast kom ] >etta þó í
ljós eftir að Alþingi var komið
saman. Mátti segja, að sósíalist-
ar rjeðu þar öllu. Þarf ekki ann-
að en minna á Jóns Auðuns-mál-
ið, stjórnarskrána (hvernig só-
síalistar ráku Framsóknarmenn
til að fella stjórnarskrárbreyt-
inguna), skifting Gullbringu- og
Kjósarsýslu í 2 kjördæmi, að ó-
gleymdum öllum einokunarmál-
unum.
II.
Þjóðnýtingarboðorðið er fyrsta
boðorð sósíalista. Krafa þeirra
er, að afnuminn verði eignar-
rjettur einstaklinga á jörðum og
öílum framleiðslutækjum. Ríkið
FB. í maí.
Eins og kunnugt er hefir all-
víða borið á hinni svonefndu
„Hvanneyrai'veikh1 í sauðfje und-
anfarin ár, en fyrst mun veikinn-
ar hafa orðið vart árið 1914. Á
veikinni hefir borið í ýmsum lands
lilutum og í vetur liafa dýralækn-
ar orðið hennar varir, t. d. í Reyð-
ai'fii'ði og norðanlands (dýral. á
Akxxreyri.)
Menn hafa verið þeirrar skoð-
unar að votheysfóðrun sje orsök
veiki þessarar, en frá Hvanneyri
liefir votheysverkunin breiðst út
uxn sveitir landsins, síðan Halldór
Vilhjálmsson varð þar bóndi og
skólastjóri, en hann má hiklaúst
telja aðalhvatamann til votlieys-
verkunar hjer á landi á síðari ár-
urn. Margir hafa, að órannsökuðu
máli, kent votheysfóðruninni veilti
þessa og almenningur kallað hana
„Hvanneyrarveiki.* ‘
Augljóst er öllum hve mikla
þýðingn votheysverkunin hlýtur
að hafa hjer á landi, jafnerfitt
og það er í mörgum sumrum að
verka heyin vel, vegna óþui'ka.
Hinsvegar er hætt við, að áhuginn
fyrir votheysvex’kuninni mundi
stói'um minka, ef sú skoðun ríkti
áfram, að votheysfóðrunin væri
talin eina orsök eða aðalorsök
veiki þessarar. Yeikin er oft bráð-
drepandi. Sauðlcindin, sem tekur
hana er oft dauð innan sólar-
hrings og sjaldan kemur það fyrir,
að sauðkind, sem tekur veikina,
nái sjer aftur.
Það er því sannarlega vert sjer-
stakrai' athygli fyrir bændur lands
ins og mun hafa, eftir líkum að
dæma, stórkostlega þýðingn fyrir
framtíð íslenskt landbxxnaðar, að
nú er vei'ið að gera ítarlegai* til-
raunir og rannsóknir í sambandi
við þessa veiki á Hvanneyri í
Börgurfirði. Forstöðumaður þeirra
er Þjóðverji dr. phil. Hellmut
Lotz, bakteríu- og húsdýrafræð-
ingur (agricultur zoologe), frá
Hessiche Landes-Universitát, Giess
en í Þýakalandi. Dr. Lotz hefir
getið sjer hið besta orð sem vís-
indamaður og lagt mikla stund á
sjálft reki alla fi'amleiðslu til
lands og sjávar; ríkið reki alla
útgérð, verslun, iðnað allan og
búskap o. s. frv. Einstaklingarn-
ir mega ekki starfrækja neitt
þesskonar upp á eigin spýtur.
Þéir verða að vera daglauna-
menn ríkisins.
Það er stutt síðan að ]>jóð-
málastefna sósíalista fluttist
hingað. Hún hefir því ekki kom-
ið á stað neinum stórfeldum bylt-
irigum í þjóðlífinu enn sem kom-
ið er. Það var fyrst á þingi í vet-
ur, að sósíalistar beittu sjer af
alefli fyrir ýmsum stefnumálum.
Einkum voru það einokunarmál-
in, sem þeir ljetu til sín taka.
Skulu hjer nefnd nokkur þessara
stefnumála sósíalista, sem borin
voru fram á síðasta ])ingi.
Síldareinokun (flutnm. Ingvar
Pálmason og Erl. Friðjónsson).
Frá 1. maí þ. á. skal vera einka-
sala á allri saltaðri og kryddaðri
síld eða verkaði á annan hátt til
enda er liann heimsfrægur og
hefir 9 sinnum hlotið gull-
og silfur-medalíu vegna fram-
úrskarandi gæða sinna. Hjer
á landi hefir reynslan sannað
að VERO er miklu betri og
drýgri en nokkur annar
kaffibætir
Notið að eins VERO.
Það marg borgar sig.
1 heildsölu hjá
HALLDÓRI EIRÍKSSYNI,
Iíafnai'stræti 22. Reykjavík.
vísindalegar ‘rannsókxiir, sem
snerta landbúnað, til hagkvæmi’a
nota fyrir bændur og búalið. —
Halldór Vilhjálmsson skólastjóri
aðstoðar dr. Lotz á allan liátt til
þess að ná þessu marki: Að graf-
ast fyrir rætur veikinnar. En
þegar því marki er náð verður
vonandi skamt að liinu, að finna
ráð til þess að fyi-ii'byggja liana.
Dr. Lotz hefir fengið eitt herbergi
í skólahúsinu til afnota og útbúið
það senx efnarannsóknarstofu. Eru
þangað komin ýms fullkomin tæki,
og von á fleirxinx, til rannsókn-
anna, sem dr. Lotz liefir flutt
þangað. Skepnur, sem drepast úr
veikinni, eru lti'ufðar, og ýmsir
líkamshlutar þeirra rannsakaðir
á vísindalega nhátt. Dr. Lotz hef-
ir flutt að Hvanneyri unx 20 mar-
svín. Voru þau sýkt Hvanneyrar-
veikinni og athugar hann hvernig
veikin hagar sjer á þeim. Þaú
marsvínin, sem drepast, eru kruf-
in og rannsökuð. Þá fara og fram
fóðurtilraunir á sauðfje. — Til-
raunafjenu er flokkað niður og
er því gefið ýmist votliey ein-
göngu, vothey og þui’hey til helm-
inga af hvoru eða þurhey ein-
göngu.
Auðvitað verður eigi nákvæni-
lega sagt frá tilraununx nú, enda
eru þær enn á byrjunarstigi. Verð-
ur ítarlega skrifað um þær á sín-
xim tíma af rannsóknarmönnum,
senuilega í Húnaðarritið.
útflutnings á íslandi eða í ísl.
landhelgi, og nefnist þessi einka-
sala „Síldareinkasala lslands“.
Stjórn einkasölunnar hefir á.
hendi 5 manna nefnd; kýs Al-
þingi 3, einn er tilnefndur af
verklýðssambandi Norðurlands
og einn af þeim mönnum, er gera
út á síldveiðar næsta ár á und-
an kosningu. Stjórnarnefndin er
kosin til þriggja ái’a og á hún
að kjósa 3 ffamkvæmdarstjóra.
Lög þessi eru þegar komin til
framkvæmda.
Síldarbræðslustöðvar (flutnm.
Erl. Fr. og 1. P.). Ríkisstjórn-
inni er heimilt að stofna og
starfrækja (á kostnað ríkissjóðs)
síldarbræðslustöðvar á Norðui’-
landi og annarsstaðar, ]>ar sem
hentast ])ykir. Má verja alt að
1 miljón ki’óna úr ríkissjóði til
]>essa fyrirtækis, og er heimilt að
taka það fje að láni.
Óþarfi er að taka það fram
hjer, að ]>essu fyi’irtæki fylgir