Ísafold - 31.12.1929, Qupperneq 2

2
í S A F O L D
heppilegasta og hagkvæmasta leið-
in í samgöngumálunum.
Bn núve'randi stjórn virðist ekki
ætla að bera gæfu til, að notfæra
sjer þessar tillögur. Hún hefir nú
slitið allri samvinnu og hrifs-
að „Esju“ úr höndum stjórnar
Eimskipafjelagsins. Síðan ætlar
hún að reka strandferðirnar upp
á eigin spýtur og hafa tvö skip
í þeim ferðum með sífeldu hring-
sóli kring um land. Hún heldur að
þ>að verði hagfeldara fyrir lands-
menn, að fá vörur sínar í um-
hleðslu í strandferðaskip ríkisins,
heldur en beint með millilandaskip
um Eimskipafjelagsins.
Þetta heimskulega gerræði
stjómarinnar kostar ríkissjóð ó-
grynni fjár og verður landsmönn-
um til stórra óþæginda og 'kostn-
aðarauka. Aætlað er, að hið nýja
skip kosti 7—800 þúsund krónur.
— Þar við bætist rekstrarhalli
tyeggja strandferðaskipa. Hann
verður sjálfsagt ekki undir 400—
500 þús. kr. á ári. Þe'ssi eyðsla
hlýtur mjög að draga úr fram-
kvæmd ríkisins á öðrum sviðum;
mun síðar koma í ljós, að það
verða samgöngubætur á landi sem
fá að þoka.
Hjer er þá enn e'itt hnefa-
höggið, sem núverandi stjórn rjett
ír að íslenskum bændum.
Þankastryk.
Hva$ sækja bændur á Þingvöll
19 3 0 ?
Þá er sýslunefndarmaðurinn okk
ar reið hjer um hjerað til þess að
fá ákveðið hverjir ætluðu að fara
á Þingvöll að ári, datt mjer ofan-
rituð spurning í hug.
Að vísu má gera ráð fyrir því,
að sitthva^ verði að sjá og heyra
þar, sem einhvers vevður virði, og
megi því vænta nokkurs í aðra
höud fyrir kostnaði og tímatöf.
Jafnvel þótt eigi sje gert ráð
fyrir langri dvöl á Þingvöllum
1930, býðst þar sennilega alveg ó-
vanalegt tækifæri fyrir Islendinga
að ná saman, kynnast nokkuð og
ræða aðaláhugamál sín, tækifæri,
sem jeg tel, að við megum e'igi láta
ónotað.
Því miður eru þær ástæður eigi
fyrir hendi, að hægt sje að segja
upp stjórnmálasambandi voru við
dönsku þjóðina; það hefði þó ver-
ið vel við eigandi að gera það á
Þingvelli árið 1930, og endurreisa
þá um leið hið forna lýðveldi á
1000 ára afmæli Alþingis. Hefði
því áreiðanlega verið gefinn gaum-
ur út á við, þar sem væntanlega
verða á alþingishátíðinni fulltrúar
margra ríkja.
En þó að eigi verði hægt að
framkvæma aðskilnað við Dani
1930, ættum vjer að minsta kosti
að nota tækifærið, til að leggja
grundvöllinn að því, að fullkom-
inn skilnaður geti farið fram svo
fljótt se'm lög standa til, en til
þess að það sje sæmilega trygt,
verða að minsta kosti allir þeir,
sem í sveitum landsins búa, að
vinna á sameiginle'gum grund-
velli í bandalagi við þá íbúa kaup-
staðgnna, er samvinnu aðhvllast
við sveitimar.
Það virðist vera nokkurn veg-
inn Ijóst, ef marka má afstöðu
stjórnmálaflokkanna eftir blöðun-
um, að þá er þess eigi að vænta,
að forráðamenn íslenskra sósíalista
styðji að framgangi sjálfstæðis-
kröfu vorrar, og liggja til þess
ýmsar ástæður, sem jeg hirði eigi
um að greina hjer. Hitt er öllum
ljóst, að eins og stendur, hafa
hinir íslensku sósíalistar mjög góða
aðstöðu, þar sem þeir varðveita
fjöþegg núve'randi stjórnar og
geta því þvingað fram ýms mál,
sem algerlega koma í bága við
hagsmuni og hugsjónir íslenskra
bænda og jafnframt væntanlega
fullkomnu sjálfstæði landsins.
Jeg skal fúslega viðurkenna, að
fjelagsskapur verkamanna er rjett-
rnætur til að gæta hagsmuna
þeirrar stjettar, svo lengi sem
hann eigi verður þjóðarheildinni
til hnekkis andlega og hagsmuna-
lega. En hitt er alveg óviðunandi
í bændalandi, að sósíalistar sjeu
yfirráð landsstjórnarinnar.
Það virðist því liggja nokkurn
veginn Ijóst fyrir, hvað gera þarf.
Allir þeir, sem ennþá búa í
sveitum landsins og þeir í kaup-
stöðunum, sem bandalag aðhyllast,
þurfa og eiga að mynda einn
stjórnmálaflokk, nægilega sterkan
til þe'ss að uppsögn sambandslag-
anna sje trygð og til að sporna
við frekari aðgerðum sósíalista.
Jeg geri nú ráð fyrir, að ýmsir
telji svo mikið djúp staðfest milli
Framsóknarflokksins og Sjálfstæð
isflokksins, að það verði eigi brú-
að á svo skömmum tíma, sem hjer
er bent á. En jeg vil spyrja: Hvað
ber þessum flokkum á milli í raun
og veru, þegar frá e'ru teknar
persónulegar skammir þeirra, er
fremstii' standa í fylkingunum? Að
vísu er eðlilegt, að nokkuð beri á
milli meðan Framsókn er háð só-
síalistum, en það er líka það veiga-
mesta — er hyrfi jafnframt af
sjálfu sje'r, ef eigi þyrfti að nota
stuðning sósíalista til stjórnar-
myndunar og viðhalds..—
Blöðin íslensku hafa annað þarf-
ara verkefni fyrir hendi, heldur en
flytja þjóðinni með hverjum pósti
persónulegar skammir á báða bóga,
og verður þá eðlilega minna um
andleg ve.rðmæti og hugsjónir.
Ef til vill verða nokkrir til þess
að benda á það, að samvinnufje'-
lögin sjeu nægilegt ágreiningsefni
til að skipa mönnum í stjórnmála-
flokka.
Eigi get jeg fallist á það, að það
skifti miklu máli stjórnarfarslega,
hvort jeg kaupi nauðsynjar mínar
sjálfur fyrir atbeina kauþfjel. eða
jeg greiði einstaklingi (kpm.) álag
vörunnar, sem venjulega er svipáð.
Það vil je'g láta hvern einstakling
þjóðarheildarinnar gera upp við
sjálfan sig, hvaða leið hann fer í
verslunarmálum, enda má vænta
þess, að með aukinni menningu í
landinu, að þá ryðji sú stefna sjer
tiJ rúms, sem raunverulega er bygð
á heilbrigðari grundvelli.
Nei, samvinnuste'fnan e»' ekki
í eðli sínu til þess fallin að skift-a
landsmönnum í tvo andstæða
flokka, síður en svo.
-----(-
Þó að það líomi eigi þessu máli
beinlínis við, ætla jeg að minnast
á annað stórmál, sem getur haft
mikla stjórnarfarslega þýðingu.
Það er svonefndur „landsdómur“.
A meðan ákæruvaldið er hjá Al-
þingi, er eigi þess að vænta, frá
mje'r sjeð, að hann komi að hinu
minsta gagni, heldur verði • altaf
dauður bókstafur, sem þjóðfjelagið
hefir ekkert rjettáröryggi í gagn-
vart ráðherrum landsisns.
Jeg ætla því að setja fram mína
hugmynd um það, hvað koma ætti
í stað landsdóms — til athugunar
fyrir þá, sem mjer eru færari í
þessum efnum.
Rísi ágreiningur út af gerðum
ráðhe'rra í opinberum málum, get-
ur. % alþingismanna krafist þess,
að ágreiningurinn skuli lagður
undir þjóðaratkvæði. Skyldi hver
hreppur svo og kaupstaðir ' (gætu
skift sjer ef vildi) vera þinghá
slíks almenningsdóms, sem haldinn
skyldi einu sinni á ári, — ef með
þyrfti. Virðast kjörstjómir sjálf-
lcjörnar að stjórna þessum fund-
um. —
Ákæran á hendur ráðherra
skyldi lögð fram skrifleg (prent-
uð) ásamt stuttri greinargerð kær-
anda — en hinsvegar svör og at-
iiugasemdir ráðherra, og skal ætla
báðum aðilum jafnt rúm.
Sje um fleiri en eitt mál að
ræða, skulu þau greinilega frá-
skilin, ef óskyld eru.
Mætti svo greiða atkvæði á sama
hátt og við alþingiskosningar, en
þó betra eftir nafnakalli — enda
alveg hliðstætt því að greiða at-
kvæði á stjórnmálafundi.
, Það færi eigi meiri tími í þetta
en að sækja og sitja þingmála-
fundi, þar sem einn segir svart,
það, sem hinn segir hvítt.
Væntanlega yrði svo viðkom-
andi ráðherra að segja af sjer', ef
þjóðin vítti gerðir hans, en hins-
vegar væri það eigi lítil trausts-
yfirlýsing, e'f slíkur almennings-
dómur sýknaði hann.
Að endingu: Bændur og búalið,
framleiðendur til lands og sjávar
og allir góðir íslendingar, sem
stuðla viljið að því, að Island verði
frjálst og fullvalda ríki 1943, not-
um þetta sjerstaka tækifæri, sem
okkur býðst 1930, og myndum
öflugan stjórnmálaflokk, til þess
að svo megi verða. — Eða finst
ykkur, að núverandi sam-
búð stjórnmálaflokkanna sje lík-
leg til þess að það mál verði far-
sælle'ga leyst?
Sameinaðir sigrum vjer, en
sundraðir föllum vjer!
Þ. E.
Maðnr ferst
í snjðQðði.
Rjett fyrir jólin vildi það slys
til, að ungur maður, Jón Þor-
bjarnarson að nafni, frá Steinadal
í Kollafirði í Strandasýslu fórst
í snjóflóði í svonefndum Brekku-
dal.
Hefir blaðið eigi febgið nánari
fregnir að slysi þessu, og er eigi
kunnugt um, hvort lík hans er
fundið.
Jón heitinn var efnismaður hinn
mesti, listasmiður og athafnamað-
ur. Hann stóð fýrir búi móður
sinnar, Guðrúnar Benediktsdóttur,
er búið hefir í Steinadal í mörg
ár. Mann sinn misti Guðrún fyrir
2 árum.
Verslimin 1929.
Eftir Garðar Gíslason.
Þótt hið umliðna ár jafnist ekki
fyllilega við árið 1928 að því er
snertir framleiðslu og andvirði út-
flutningsvaranna, má frá viðskifta-
sjónarmiði telja það á meðal góðu
áranna. Tíðarfarið var óvenjugott
mesta bluta ársins, og aultinn
vöruinnflutningur á árinu, sem að
nokkru leýti má þakka góðri af-
komu undanfarins árs, ber vott
um miklar verklegar framkvæmdir
og næga atvinnu.
i
Tíðarfarið.
Fyrstu f jóra mánuði ársins mátti
heita einmunatíð og var jörð næst-
um því klakalaus víðast hvar. —
Gróður kom óvenjulega snemma
og vottaði jafnvel fyrir honum í
febrúar hjer sunnanlands. Fyrri
hluta maí gerði lculdakast, sem
stóð gróðri nokkuð fyrir þrifum,
en síða.ri hluta mánaðarins hlýnaði
aftur og voru víða komnir sæmi-
legir hagar fyrir nautgripi í mán-
aðarlokin. Fyrri hluta heyskapar-
tímans var tíðin mjög liagstæð um
alt land, en í ágúst var mismun-
andi tíð sunnanlands og norðan.
Á Suðurlandi, Yesturlandi og suð-
urhluta Austurlands var ágætistið
allan ágústmánuð, en á Norður-
landi og norðurhluta Austurlands
var votviðrasamt og yfirleitt óhag-
stæð tíð. Septembe'rmánuður var
jirkomusamur um land alt og urðu
hey úti, sjerstaklega á Norður-
landj. Samt sem áður hefir hey-
fengur þó orðið í betra lagi og
nýting allvíðast góð. Haustið hefir
verið umhleypingasamt og fje tek-
ið óvenjulega snemma á gjöf, sjer-
stalclega á Suðurlandi.
Þingi« 1929.
Lög um Búnaðarbanka íslands
snerta líklega mest verslunina af
lögum þeim, sem náðu fram að
ganga á síðasta þingi. Samkvæmt
þeim lögum á bankinn að vera
sexskiftur. Eiga deildirnar að
heita: Byggingar- og landnáms-
sjóðsdeild, Ræktunarsjóðsdeild,
sparisjóða- og rekstrarlánadeild,
veðdeild, bústofnslánadeild og
lánadeild smábýla við kaupstaði
og kauptún. Um tvær fyrstu deild-
irnar hafa áður verið sett lög og
hafa þær þegar tekið til starfa.
— Þremur siðasttöldu deildunum
leggur ríkissjóður til krónur
2.550.000.00 sem stofnfje og trygg-
ingarfje. Eru þau framlög að
nokkru í sJnúdabrjefum viðlaga-
sjóðs, og að öðru árleg framlög
ákveðinn tíma. Ríkissjóður ber
ábvrgð á öllum skuldbindingum
bankans. Bankastjórar eiga að
vera þrír og skuJu þeir skipaðir
af atvinnumálaráðherra, se'm er
yfirumsjónarmaður bankans.
Lög um gjaldþrotaskifti öðluð-
ust gildi 1. júlí þ. á. og voru me'ð
þeim út gildi numin eJdri lög um
það efni. Eftir þeim lögum skal
hraða skiftum búa sem mest, svo
þeim sje lokið innan 18 mánaða,
nema lögmætur skiftafundur á-
Jvveði öðruvísi. Hinnig er hlutað-
eigandi yfirvaldi skylt að rann-
saka ástæður tiJ gjaldþrota, og
dæma brot á þeim lagaákvæðum,
sem sett eru til verndar almennu
iánstrausti. Ættu lög þessi að
stvðja að heiðarleik í viðskiftum
og glöggu bókhaldi.
Lög um stjóm póstmála og síma-
mála. Eftir þeim lögum hefir at-
vinnu- og samgöngumálaráðuneyt-
ið yfirstjórn allra póstmála og
símamála á landinu, en póstmála-
stjóri stjórnar framlcvæmdum póst
mála og landssímastjóri fram-
kvæmdum símamála. í Reykjavílc
á að vera sjerstakur forstöðumað-
ur fyrir póststofunni og sjerstalcur
stöðvarstjóri fyrir landssímastöð-
inni. En annarsstaðar á landinu,
þar sem póstafgreiðsla og símastöð
eru á sama stað, skal þetta tvent
sameinast undir einum forstöðu-
manni. Að jafnaði er þó ekki gert
ráð fyrir, að þessi sameining fari
fram fyr en annaðhvort embættið
losnar, en ráðherra er samt heim-
iJt að lcoma hennj fyr á, ef hann
álítur það til sjerstaks hagnaðar
fyrir ríkissjóð eða til þæginda fyr-
ir viðslriftamenn. Þessi lög eiga
að gilda frá 1. janúar 1930.
Breyting á síldareinkasölulögun-
um var gerð að því leyti, að fram-
kvæmdastjóri getur nú krafist af
þeim, sem veiðileyfi hafa fengið,
að þeir afhendi einkasölunni
ferska síld til söltunar, ef fram-
kvæmdastjórnin æskir þess. Þá eT
einnig framkvæmdastjórninni heim
ilt eftir þessum lögum að taka lán
til þess að lcaupa tunnur, salt og
annað efni til síldarverkunar, svo
og til að greiða framleiðendum
upp í síld þá, sem þeir hafa afhent
einkasölunni, eftir rje'ttum hlut-
föllum við síldarmagn þeirra.
Lög um verksmiðju til bræðslu
síldar. Þessi lög eru framhald laga
um stofnun síldarbræðslustöðva frá
7. maí 1928, og nánari fyrirmæli
vefin um relcstur slílcra stöðva.
Þær tolllagabreytingar gerði
þingið, að af liverri útfl. síldart.
(108—120 lítra) skuli greiða kr.
1.50; af síldarmjöli, fiskmjöli þurk
uðu og fóðurkökum kr. 1,00 af
100 Jcg.; af óþurkuðum fiskúr-
gangi kr. 0.50 af hverjum 100 kg.;
af síld, sem er útflutt óunnin til
bræðslu, kr. 0,25 af hverjum 100
kg., og af fiskúrgangi, hausum og
be'inum þurlcuðu og óunnu, kr.
1.00 af 100 kg.
Lánsheimildarlög voru sett fyrir
ríkisstjórnina, þar sem henni er
heimilað að taka lianda ríkisssjóði
alt að 12 milj. kr. lán.
Af þingsályktunartillögum má
geta um :
Þingsályktun til að halda ó-
bre.yttu gengi gjaldeyrisins.
Þingsályktun um rýmkun land-
helginnar, sem á að stuðla að því
að innan hennar komist allir firðir
og flóar og helstu bátamið.
Þingsályktun mn undirbúning til
útrýmingar fjárkláða, sem miðar
að því, að rannsaka og gera til-
raunir með baðlyf, og ennfremur
að hlutast verði til um að byggja
sundþrær til sauðfjárbaðana í
hverjum hreppi.
Þingsályktun um iitflutning
hrossa, þar sem stjórninni er falið-
að semja við slripafjelögin um