Fréttablaðið - 15.10.2008, Blaðsíða 4
MARKAÐURINN 15. OKTÓBER 2008 MIÐVIKUDAGUR4
F R É T T A S K Ý R I N G
Þ
að er alltaf auðvelt að
vera vitur eftir á,“ segir
Jónas Fr. Jónsson for-
stjóri Fjármálaeftirlits-
ins.
Markaðurinn kom við hjá
honum eftir hádegið í gær.
EFNAHAGSLEGUR JARÐSKJÁLFTI
„Ég held að við höfum sinnt því
hlutverki sem við höfum, að gæta
að lögum og reglum. Við erum í
raun og veru að sjá hreinar nátt-
úruhamfarir, jarðskjálfta í efna-
hagskerfi heimsins. Við erum að
sjá að bankar í löndum í kring-
um okkur, Bandaríkjunum, Bret-
landi, Danmörku, Þýskalandi,
hafa verið að riða til falls. Þjóð-
ir hafa verið að setja fram stóra
björgunarpakka. Þjóðir hafa
komið inn í banka. Helstu iðn-
ríki heims eru að boða sérstakar
aðgerðir í heiminum, fyrir fjár-
málakerfið. Þannig að ég held að
það sem við erum að horfa á sé
alþjóðlegt vandamál sem kemur
upp. Þetta er vandamál sem við
sjáum í öðrum löndum. Það sem
er kannski munurinn fyrir okkur
er sá að bankageirinn var orð-
inn stór hluti af landsframleiðslu.
Hann var með mikla starfsemi
erlendis og þurfti þar af leið-
andi aðgengi að erlendri mynt í
sinni lausafjárstýringu og þegar
hamfarirnar urðu hvað mestar,
núna upp úr miðjum september,
þá hægt og bítandi lokaðist á og
þornuðu lindir sem menn áttu
hreinlega ekki von á að myndi
gerast.“
ÁLAGSPRÓFIN RÉTT
Nú gerir Fjármálaeftirlitið álags-
próf, seinast í sumar og allt virt-
ist í lagi. Er ekkert að marka
þessi próf?
„Álagsprófin eru ákveðin sviðs-
mynd sem sett er upp. Það álags-
próf sem við höfum birt er að
mæla áhrif tiltekinna áfalla á
eiginfjárstöðu bankanna. Við
getum sagt svona í einfaldri mynd,
tapþol þeirra, og þá var miðað við
uppgjör þeirra um mitt ár og þeir
stóðust það ágætlega. Við bentum
reyndar á að það kynni að vera
ágætt að þeir myndu auka eigið
fé sitt líka. Kjarninn er ekki sá að
bankarnir hafi lent í þeim vand-
ræðum að tapa miklu á fjárfest-
ingum eða í starfseminni sinni,
heldur að þeir verða fyrir barð-
inu á þessari lausafjárkrísu þegar
hún verður hvað dýpst.“
LÖGGJAFINN EKKI OF SEINN
Í seinustu ársskýrslu embættis-
ins var fjallað um íslenska starf-
semi erlendis og hugmyndir um
að stofna starfsstöð erlendis. Var
þetta ekki of seint?
„Það held ég nú ekki. Við höfum
verið að skoða það og líka stofn-
un svokallaðra samráðseftirlita
með öðrum eftirlitum. En auðvit-
að voru þetta aðrir tímar og nú
þurfum við að endurskoða þær
áætlanir. Það er alveg ljóst að
starfsemi íslensku fyrirtækjanna
verður ekki jafn mikil erlend-
is. Þetta verður fyrst og fremst
bundið við innlenda viðskipta-
bankastarfsemi.“
Þú ræddir einnig um að þið hefð-
uð nýlega fengið auknar heimildir.
Var löggjafinn of seinn að bregð-
ast við breyttum aðstæðum?
„Það held ég ekki. Við vorum
bæði að fá auknar heimildir og
auknar fjárveitingar og mann-
skap. Það sem við sjáum eru í
raun og veru afleiðingar af al-
þjóðlegri krísu. Auðvitað veit
maður það aldrei og það er af-
skaplega erfitt að útiloka nokk-
uð, eða segja hvað hefði getað
orðið. En ég held að það sé ekki
rétt að týna sér í slíku. Auðvitað
getur maður sagt eftir á að aukn-
ar heimildir til inngripa hefðu
kannski hjálpað, en það er ómögu-
legt að segja. Hins vegar er alveg
ljóst og um það er mikil alþjóðleg
umræða, að það þarf að endur-
skoða ýmsar reglur varðandi al-
þjóðlega fjármálakerfið. Þetta er
þessi sama alþjóðlega nálgun sem
við erum að sjá.“
BANKARNIR MÁTTU
VINNA HRAÐAR
Fárviðri segir þú, en voru ekki
óveðursskýin byrjuð að hrannast
upp við sjóndeildarhring fyrir fjór-
tán mánuðum. Hefðu bankarnir
ekki átt að sjá þetta fyrir, vitandi
að bakland gagnvart seðlabanka
hér er ekki það sama og búast má
við annars staðar?
„Auðvitað hvílir ábyrgðin á
rekstri einstakra fyrirtækja allt-
af á stjórnendum þeirra. Og ég
held að þeir hafi verið að vinna
vinnuna sína og í sjálfu sér gert
það alveg ágætlega. En eins og ég
segi, þegar ríður yfir þig svona
fárviðri er fátt um varnir. Það
sem kannski helst hefði verið að
og við kölluðum eftir opinberlega,
var að þeir minnkuðu efnahags-
reikninginn sinn og seldu eignir.
Það hefði mátt vinna hraðar.“
Nú hafið þið með höndum, eða
höfðuð, beina eftirlitsskyldu með
starfsemi útibúa íslenskra banka
erlendis. Um mitt síðasta ár voru
innlán í bönkunum þar orðin helm-
ingur allra innlána, komin yfir
þúsund milljarða króna. Kviknuðu
engin viðvörunarljós hjá ykkur?
„Þú sérð líka hvað ég sagði þá
í ræðu, að innlánum fylgir líka
áhætta, þau geta runnið jafn hratt
út og þau koma inn. Og eins og
hefur komið fram þá unnum við
í því frá því snemma á þessu ári,
að fá útibúi Landsbankans breytt
yfir í dótturfélag, en það var ekki
komin niðurstaða í það mál, því
miður, þegar þetta ástand dundi
yfir.“
Hvernig hefur eftirlitsskyldunni
verið háttað gagnvart dótturfélög-
um og útibúum erlendis?
„Dótturfélög eru undir eftirliti
annars staðar. Útibú eru undir
heimaríkiseftirliti, nema hvað
varðar lausafjáráhættu í útibúinu,
hún er hjá gistiríkinu. Það sem við
höfum gert er að safna upplýsing-
um. Við höfum líka farið í vett-
vangsheimsókn í útibú erlendis.
Hingað til hefur hins vegar starf-
semi í útibúum erlendis verið tak-
mörkuð.“
Hefur Fjármálaeftirlitið kort-
lagt notkun Icesave-reikninga?
„Ég get ekki beinlínis farið út í
það. Þetta er náttúrulega ein teg-
und fjármögnunar hjá bankanum,
þannig að þetta hefur farið í al-
mennan rekstur hjá bankanum.“
ENGIN ÁSTÆÐA VAR TIL
AÐ LOKA ICESAVE
Er ódýrara og fljótlegra að stofna
útibú heldur en dótturfélag er-
lendis? Skýrir það hvers vegna Ic-
esave var í útibúi? Er sjálfgefið að
íslenskur banki fái að stofna útibú
erlendis? Var þetta Icesave ef til
vill bara til reynslu?
„Sú ákvörðun hvort fjármála-
fyrirtæki sem starfar á Evrópska
efnahagssvæðinu hyggist stofna
útibú eða dótturfélag í öðru landi,
er viðskiptaleg ákvörðun sem
stjórnendur fjármálafyrirtækis
taka ákvörðun um. Fjármálafyrir-
tæki hafa því frelsi til að velja
hvaða form þau hyggjast stunda
starfsemi sína í. Það er því rétt að
beina spurningum þínum um við-
skiptalegar ákvarðanir til stjórn-
enda Landsbanka Íslands hf.
Í fjórðu málsgrein 36. grein-
ar laga um fjármálafyrirtæki nr.
161 frá 2002, kemur fram að Fjár-
málaeftirlitið getur bannað stofn-
un útibús samkvæmt fyrstu máls-
grein greinarinnar ef það hefur
réttmæta ástæðu til að ætla að
stjórnun og fjárhagsstaða hlut-
aðeigandi fjármálafyrirtækis sé
ekki nægilega traust. Heimild til
að banna stofnun útibús getur
því aðeins komið til ef Fjármála-
eftirlitið hefur réttmæta ástæðu
til að ætla að stjórnun eða fjár-
hagsstaða fjármálafyrirtækis í
heild sinni sé ekki traust er til-
kynning um opnun útibús berst
eftirlitinu.
Ef Fjármálaeftirlitið hefur rétt-
mæta ástæðu til að ætla að stjórn-
un og fjárhagsstaða sé ekki traust
kemur mögulega til afturköllun-
ar á starfsleyfi fjármálafyrirtæk-
isins í heild sinni eða hluta með
vísan til 9. greinar laganna um
afturköllun starfsleyfis. Eftir að
útibú hefur tekið til starfa hefur
Fjármálaeftirlitið ekki lagaleg úr-
ræði til að breyta starfsemi nema
í samráði við viðeigandi fjármála-
fyrirtæki og yfirvöld í viðkom-
andi ríki. Ekkert kom fram sem
veitti Fjármálaeftirlitinu ástæðu
til að afturkalla starfsleyfi Lands-
bankans. Eins og fram kemur hér
að ofan hafa fjármálafyrirtæki
frjálsar hendur um það hvernig
þau vilja haga erlendri starfsemi
sinni, það er hvort þau vilja hafa
starfsemina í útibúi eða dóttur-
félagi, á grundvelli samevrópskr-
ar löggjafar.“
MIKIL VINNA
Jónas segir að lokum að efnahags-
skjálftinn skilji eftir mikið tjón
sem fólk þurfi að vinna úr saman.
Hann ber lof á samstarfsfólk sitt
í Fjármálaeftirlitinu og aðra sem
lagt hafa hönd á plóginn. Hann
bætir loks við: „Við megum ekki
gleyma því að aðrar þjóðir eru
að ganga í gegnum svipaða erf-
iðleika. Og aðrar þjóðir hafa líka
gengið í gegnum erfiðleika. Það
er kannski skemmst að minnast
annarra Norðurlanda. Þau fóru
í gegnum mjög erfiða fjármála-
krísu í upphafi tíunda áratugarins
og þau náðu með samstilltu átaki
að koma sér út úr henni og halda í
raun og veru sínu þjóðfélagskerfi
óbreyttu. Og það er auðvitað það
sem ég held að við eigum að líta til
sem fyrirmyndar og horfa á það
að þetta tókst þeim og það verð-
um við að reyna að gera líka.“
Eigum að reyna að halda
þjóðfélagskerfinu óbreyttu
Jónas Fr. Jónsson, forstjóri Fjármálaeftirlitsins, segir auðvelt að vera vitur eftir á, en nú hafi fárviðri gengið yfir heimshagkerf-
ið. Efnislega hafi engin ástæða verið til þess að takmarka starfsemi útibúa íslenskra banka erlendis. Ingimar Karl Helgason hitti
hann að máli og fékk meðal annars að heyra þá skoðun Jónasar að læra eigi af reynslu annarra Norðurlandaríkja.
FORSTJÓRI FJÁRMÁLAEFTIRLITSINS Jónas Fr. Jónsson segir að horfa eigi til annarra norrænna ríkja sem einnig hafa gengið í gegnum
fjármálakreppu, og tókst að halda þjóðfélagskerfi sínu óbreyttu. „Það verðum við að reyna að gera líka.“ MARKAÐURINN/GVA
Hæðarstillanleg
w
w
w
.h
ir
zl
an
.i
s
Smiðsbúð 6 210 Garðabæ Sími 564 5040
skrifborð
Verð frá kr. 60.600 (handknúin)
og kr. 82.200 (rafmagnsknúin) kr. 77.900