Tíminn - 10.03.1983, Síða 9

FIMMTUDAGUR 10. MARS 1983
Astir keppinauta
■ Keppni af flestu tagi hefur þá eigin-
leika sem þarf til að skapa spennu-
frásögn, og er því vinsælt viðfangsefni í
kvikmyndum. Stjörnubíó hefur að
undanförnu sýnt eina slíka kvikmynd,
sem heitir einfaldlega „Keppnin" (The
Competitionjog fjallar á snyrtilegan hátt
um ungt fólk, sem tekurþátt í mikilvægri
samkeppni píanóleikara.
Tveir keppandanna eru höfuðper-
sónur myndarinnar; aðrir eru meira til ^
uppfyllingar. Þetta eru Paul (Richard
Dreyfuss) og Heidi (Amy Irving). Að-
stæður þeirra í lífinu eru mjög ólíkar.
Paul er af fátækum kominn og faðir hans
þarf að þræla sér út á gamalsaldri til þess
að sonurinn geti helgað sig píanóleikn-
um. Paul er þar aðaukiað komast á þann
aldur, að hann fær ekki lengur að taka
þátt í keppni fyrir unga píanóleikara ;
þessi umrædda keppni, sem myndin
fjallar um, er því síðasta tækifæri hans
til að sigra á slíkum vettvangi. Heidi er
hins vegar yngri og af auðugum komin.
Hún nýtur leiðsagnar og aðstoðar frægs
og metnaðargjarns kennara, Greta
Vandemann (Lee Remick). Þau Paul og
Heidi hafa það sameiginlegt, að líf
þeirra hefur frá barnsaldri snúist um
tónlist og píanóleik. En svo þegar þau
hittast kemur ástin til skjalanna.
Það er vafalaust ekki auðgert að
blanda ástarsögu og sígildri tónlist sam-
an með þeim góða árangri , sem Joel
Oliansky nær í þessari mynd. Þar kemur
bæði til að persónukleiki söguhetjanna
kemst til skila og vekur áhuga. Það á
ekki aðeins við um Paul og Heidi, heldur
einnig hinn kappsfulla kennara (Lee
Remick) og hljómsveitarstjórann í
keppninni, sem Sam Vanamaker leikur
með skemmtilegum hætti. Jafnframt
tekst að gera píanóleikinn skemmtilegan
og spennandi, m.a. með fjölbreytilegri i
myndatöku, jafnvel fyrir þá sem sjaldan
hlusta á slíka tónlist.
Þótt keppinautunum reynist nokkuð
erfitt að finna meðalveginn milli þess
keppnisskaps og metnaðar, sem þau
hafa alist upp víð frá barnæsku, og
ástarinnar sem kviknar á milli þeirra, þá
tekst það þó að lokum á sannfærandi og
væmnislausan hátt. Hitt er svo aftur
meira vafamál hvort þau muni lifa ham-
ingjusöm upp fá því eins og í ævintýrun-
um.
- ESJ

I f jórum líhum
■ Út eru komin tvö bindi af ljóðasafni •
Auðuns Braga Sveinssonar kennara og
ljóðasmiðs. Þar sem hér er eingöngu
safnað saman ferskeytlum af ýmsum
gerðum, er réttnefni að kalla safn þetta
„í fjórum línum". Fjöldi höfunda er
talinn vera um 350 alls í báðum þessum
bindum.
Þótt vandlátir menn í Ijóðagerð
mundu ekki kalla sumt af því, sem hér
er á borð borið, neinn skáldskap, er þó
meirihlutinn af því, sem hér er safnað
saman í aðgengilegu riti, vel ort, og
munu sumar þessara vísna lengi lifa.
Það er erfitt að velja í svona rit og
spurningin er, hvað á að taka og hverju
á að hafna? Þó hefði Auðunn Bragi mátt
sleppa ýmsu sem hér er tekið, jafnvel
nokkrum vísum eftir sig sjálfan,
Öllum vísum í þessu riti fylgir greina-
góður formáli og eykur það gildi þeirra
og er á vissan hátt sagnfræðilegt.
Auðunn Bragi er ágætur hagyrðingur
með skáldablóð í æðum og hefði hann
fæðst einni öld fyrr væri hann talinn í
hópi snillinganna í alþýðukveðskap,
þeirra Símonar Dalaskálds og Sigurðar
Breiðfjörð. Ég vil benda þeim, sem
unna hinni gömlu íslensku Ijóðagerð á
að kynna sér þetta safn, og þeir munu
ekki verða fyrir vonbrigðum.
Hér eru margar ágætar vísur, sem
sanna að hin forna íslenska ljóðagerð er
ekki útdauð og mun lifa um ókomnar
aldir. Ég ætla að nefna hér nokkrar
vísur, sem ég tek af handahófi úr þessu
safni.
Kristján Jónsson Fjallaskáld kveður
að leiðarlokum:
■ Auðunn Bragi Sveinsson
Ó, að ég hreyfðist hinzta sinn,
hýrður víns af tári
og bana yrði beður ntinn
bjartrar drósar nári
Um mann lítinn vexti, sem átti börn
hér og þar, kvað Egill á Húsavík:
Enn er honum um það kennt,
ef að gildnar svanni.
Það er öflugt element
í ekki stærri manni.
Hjálmar frá Hofi kveður um haustið:
Skúrir stækka, skinið dvín
skuggar hækka í bænum.
Sumar lækkar Ijósin sín,
laufum fækkar grænum.
Um stökuna yrkir Jóhannes frá Aspar-
vík:
Elda kyndir unaðar,
allar syndir bætir.
Vekur yndi alls staðar
andans lyndi kætir.
Þegar ég var á miðjum aldri kontu fram
á sjónarsviðið ágæt skáld, sem ekki
fylgdu hinum fornu rímreglum. Má þar
nefna: Stein Steinar, Jón úr Vör og
MatthíasJóhannessen. Þaðmætti raunar
nefna ýmsa aðra, sem gert hafa garðinn
frægan, en hér er ekki um neitt skáldatal
að ræða.
Þessi þrjú skáld, sem ég ncfni hér á
undan, eru allir vel þekktir og ljóð þeirra
mikið lesin, þótt ekki séu þau í hefð-
bundnum stíl.
Fyrir nokkrum árum kom út ljóðabók
eftir skáld eitt, en bók þessi er þannig úr
garði gerð, að hvorki ég né aðrir þeir,
sem ég talaði við, skildu eina einustu
línu í ljóðagerð þessari. Líklega hafa
ljóð þessi ekki verið ætluð almenningi,
en hvað sem þessu líður,er nafn þessa
manns í skáldatali og sannast þar, að
sínum augum lítur hver á silfrið.
Fyrir nokkrum árum var því haldið
fram, að hin forna Ijóðagerð íslendinga
væri að deyja út og annað form yrði alls
ráðandi. Enginn þarf að halda að svo
verði. Fullrímuð Ijóð munu um ókomnar
aldir halda velli við hlið annarra ljóða,
órímaðra eða í óbundnu formi. fslensk
Ijóðagerð er að stofni til meir en þúsund
ára gömul, en hefur tekið nokkrum
breytingum í tímanna rás. Söfn Ijóða í
hefðbundnum stíl eiga því fullan rétt á
sér, því ber að þakka þeim, sem enn
halda í forna hefð.
Magnús Sveinsson frá Hvítsstöðum
„...dreymi þig um
dýrðlegt næði
drífðu
þig í uppvaskið"
■ Þótt konur hafi nokkuð komið
við sögu í þessum þáttum hefur það
þó engan veginn verið í réttu hlutfalli
við framlag þeirra til hinnar íslensku
lausavísu. Kannski er stakan einmitt
það fornt, sem þeim er tungutamara,
því að þeim hefur sjaldnast verið
gefinn tími til að liggja á hægindum
og bíða þess að andinn komið yfir
þær. Eða, eins og Margrét í Dals-
mynni segir:
Ef þú þarft aö yrkja kvæði,
eða þráir kyrrð og frið,
dreymi þig um dýrðlegt næði
drífðu þig í uppvaskið.
Annars er það auðvitað Vatns-
endá-Rósa sem kemur fyrst upp í
hugann: Hver yrkir heitar um ástina,
meðan hún vafir?:
Þó . að kali heitur hver,
liylji dali jökull ber;
steinar tali og allt hvað er,
aldrei skal ég gleyma þér.
Og hver orðar það betur þegar
eldurinn hefur kulnað á annan veginn
- eða báða?:
Man ég okkar fyrsta fund
forn þótt ástin réni.
Nú er eins og hundur hund
hitti á tófugreni.
Ólöf frá Hlöðum:
Mcðan glóð í gígnum er,
gáski í blóði ungu,
munu Ijóð þín leika sér
létt á þjóðartungu.
Og Ólöf frá Hlöðum um ástina og
elskhugann:
Láttu brenna logann minn,
lof mér enn að skoð'ann,
liorfa í enniseldinn þinn,
inn í kvennavoðann.
Sumarstemning eftir Herdísi
Andrésdóttur:
Býður fangið hlýtt og hljótt,
hlíðarvangi fagur,
viðarangan, - engin nótt,
allt er langur dagur.
Er nú engar slíkar skáldmeyjar að
finna í hópi kvenna jafnréttisaldar?
Ólína Andrésdóttir:
Gleðin smækkar, hryggðin hækkar
hróður brást unt andans völl.
Skáldum fækkar, landið lækkar
loksins sjást hér engin fjöll.
Líf Theódóru Thoroddsen var ekki
allt af þessum heimi, þótt umsvif
eiginmannsins og stór barnahópur
gerðu miklar kröfur á hendur henni:
Þegar landsins þorna mið
og þrjóta vinatryggðir,
á ég veröld utan við
allar mannabyggðir.
Ættfræðingum hættir oft til að
gleyma, að ekki eru allir erfðavísar
úr karlleggnum. Katrín, móðir Ein-
ars Ben. kvað til sonar síns:
Ef að þótti þinn er stór,
þá er von að minn sé nokkur.
Sami dropi, sami sjór
sama blóðið er í okkur.
Ljósavatnssystur eru sér á parti.
Þessi barnagæla mun ekki háfa verið
ætluð til að blása að glæðum ættar-
stolts og feðradýrkunar:
Fjallakauðaforinginn,
fantur nauðagrófur, '
er nú dauður afl þinn,
Oddur sauðaþjófur.
Skín samt ckki innileg væntum-
þykja og föðurást í gegnum kulda-
gjóstinn í þessari:
Firðar draga feikna hlass
- forugur er vegur -
Earðu nú í fjandans rass
láðir minn, elskulegur.
Dýrólína Jónsdóttir grípur öruggu
handtaki um gullið augnablik og
mótar í þessa mynd:
Greiða vindar gisin ský,
gcislar tinda lauga.
Bjartar myndir birtast í
bláu lindarauga.
Minningarnar verða ekki frá okkur
teknar, segir Hulda:
Tíminn vinnur aldrci á
okkar bestu stundum,
ævilangt þær anga frá
urðar helgilundunt.
(Lesendur athugi, að hér er ekki
átt við hið „trausta og fjölbreytta
fréttablað" Tímann)
Það er sagt, að í nútímastyrjöld,
sem háð sé með fullkomnustu
vopnum, sem mannsandinn hefur
skapað, verði engir sigurvegarar.
Ætli ekki gildi eitthvað svipað um
baráttu kynjanna? Sveinn FI. Jóns-
son virðist hafa verið þeirrar skoðun-
ar:
Mér hafa stundir margar létt
mjúksár armlög kvenna,
ætíð eftir bar ég blett,
sem báðum var að kenna.
Vænti ég svo aukins framlags
kvenna í þennan þátt. Sækja verður
fram á öllum sviðum jafnt. Bréf séu
stíluð til undirritaðs
Selárdal
465 Bíldudalur
Ólafur Hannibalsson,
bóndi í Selárdal
skrifar