Tíminn - 18.03.1983, Qupperneq 9

FOSTUDAGUR 18. MARS 1983
9
U LLARVERÐIÐ
Athugasemd í tilefni af frétt um fast verð hjá Álafossi h
■ Undanfarin ár hefur verö á ull til
bænda hækkað nokkuð reglulega á 3ja
mánaða frcsti. eins og vísitalan hcfur s;igt
til um. eða því sem næst. Þó hafa komið
hæðir og lægðir. cins og hæfir verðlags-
veðurfari á íslandi. og skal það ekki
frekar gert að umræðuefni hér.
Vísitöluhækkun á ull á þriggja
mánaðafrest.i hefur ekki (að öllu leyti)
heppileg áhrif. Því var það aðfrétt í
Tímanum, hinn 8. mars s.l. vakti athygli
mína. í fréttinni segir að Álafoss h.f.
muni borga bændum 13% hærra verð
fyrir ull. en verðlagsgrundvöllur segir til
um (miðað við 1. mars). en ekki hækka
verðið meira á þessu ári.
Viturleg og ánægjuleg
ákvörðun
í frétt Tímans er eftirfarandi haft eftir
Pétri Eiríkssyni, forstjóra Álafoss h.f..
... að Álafoss hygðist síðan greiða sama
verð fyrir ullina út allt þetta ár. sem
þýddi væntanlega að þeirra verð yrði
einhverju lægra en almennt gerist, þcgar
líóa tekur á árið".
Ég hygg að hér hafi nú verið rakin
meginatriði fréttarinnar, þ.e. fast verð á
ull út þctta ár hjá Álafossi. Þessi ákvörð-
un forráðamanna Álafoss h.f. er bæði
■ Sauðfé
viturlcg og ánægjuleg. að mínu mati.
Skal nú rakið, í stuttu máli. hvers vegna
ég tel þessa ákvörðun skynsamlega. en
áður skal fram tekið að engin afstaða
verður tckin til þess hvort ákvörðun
Álafoss h.f. kann að stangast á lög eða
reglur.
Rúningstími
í stórum dráttum má segja að fé sé
rúið á þrcmur tímaþilum:
Að vetri
Að vori
Að hausti
Besta ullin er vetrarrúna ullin. að öllu
jölnu. næst best er vorrúna ullin og
haustullin er verst. í sumum tilvikum er
haustullin óliæf söluvara. -aðeins fúnir
flókar og skítur. Þessi mismunur í
gæöum kemur m.a. fram í rýrnun:
Vetrarrúin ull ryrnar ca. 34%
Vorrúin ull rýrnar ca. 38%
Haustull rýrnar ca. 45%
Sama verð í krónum talið (eftir
flokkum) fyrir vetrarrúna ull og fyrir
haustull þýðir. í M)% verðbólgu. að
haustullin. sem lögð er inn u.þ.h. 6
mánuðum seinna er greidd með 77
..vetrarkrónum" í stað 101) króna. Fast
verð hlýtur að hvetja bændur til að rýja
fyrr vilji þeir fá liáft verð fyrir ullina.
Geymsla á ull
Segja má að erfitt sé að geyma svo ull.
að gæöi hennar minnki ekki. Eins og
verðlagskerfið er. hefur það ekki veriö
hvatning fyrir bændur til að koma ullinni
frá sér. Sömulciðis hel'ur það heldur
ekki hvatt móttökuaöila ullar til hraða í
afgreiðslu. Með því að hala fast verð
græðir bóndinn ekki á því. að tiíöa eftir
næstu ..vísitöluhækkun". Því ætti að
Rall eða ekki
Fréttir berast af fyrirhuguðum rallak-
stri fjölmargra bíla og bifhjóla um há-
lendi {slands í ágústmánuði á sumri
komanda. Formælendur þessarar al-
þjóðlegu keppni telja þetta skemmtilega
og saklausa uppákomu, sem sé þó vel
fallin til að vekja athygli á íslandi og
kynna það sem ferðamannaland. Nátt-
úruverndarmenn og ýmsir aðrir eru á
annarri skoðun og telja að slík fjöldaum-
ferð keppnisbíla um hálendið muni stór-
skaða gróður og valda margvíslegum
öðrum spjöllum á landinu. Þá benda
þeir á, að kynning á landinu, með
þessum hætti sé í hæsta máta vafasöm og
neikvæð, því að með þessu væri landið
auglýst sem hver annar alþjóðlegur
sparkvöllur, þar sem allir gætu rótast um
eins og naut í flagi.
Báðir aðilar hafa nokkuð til síns máls,
en náttúruverndarmenn þó miklu meira.
Að vísu má segja, að mikið velti á
framkvæmd keppninnar, ef af yrði, og
að tjón þyrfti ekki að vera tilfinnanlegt,
■ Skaftafell.
UMFERÐARMENNING
eftir Jón R. Hjálmarsson
ef vel og myndarlega væri að verki
staðið. En við höfum enga tryggingu
fyrir því, að svo takist til, sem best verði
á kosið. Því sýnist ekki ráðlegt að taka
þá áhættu að hleypa þessu bílastóði á
götuslóðana að Fjallabaki eða á Kjalveg
og Sprengisand. Það er örugglega rétt
hjá þeim náttúruvemdarmönnum að
auglýsingagildið fyrir landið af slíkri
keppni kæmi út með öfugu formerki.
Slík keppni mundi skapa stór-
hættulegt fordæmi, og kynni að verða
erfitt síðar að losna við árvissar uppá-
komur af sama tagi. Þess vegna á hvorki
nú né nokkru sinni að leyfa slíka keppni
á hálendinu.
Snúum vörn í sókn
Gróðurríki Islands er fíngert og
viðkvæmt. Það hefur verið að ganga
saman og rýrna frá því að varanleg
búseta hófst hér fyrir ellefu öldum. Á
öldinni okkar var þó snemma hafist
handa um að stöðva eyðinguna og helst
að snúa vörn í sókn. En mest hefur það
þó verið af veikum burðum gert, og er
árangurinn eftir því. Hvergi hefur eyð-
ingin verið eins mikil og á hálendinu, og
hvergi er gróðurríkið eins fátæklegt og
viðkvæmt sem þar, því að segja má, að
þar eigi sérhver jurt í vök að verjast á
hverjum tíma.
Við eigum skuld að gjalda gagnvart
gróðurríki landsins og nú á síðustu árum
erum við fyrst einhvers megnug í því
efni. Bæði er skilningur fólks orðinn
annar og meiri en var á gildi góðrar
meðferðar á landinu og svo hefur efna-
hagur landsmanna batnað og getan auk-
ist. Þá hafa búskaparhættir breyst á þann
veg, að nú er orðið auðveldara að sinna
friðun og uppgræðslu, til að bæta nokkuð
fyrir rányrkju og eyðileggingu fyrri alda.
Þegar nú þessu takmarki er náð og útlit
fyrir að snúa megi vörn í sókn, sýnist það
í hæsta máta varhugavert að hugsa sér
að hleypa hundruðum erlendra kappakst-
urstækja upp á hálendið, til að troða
niður gróður og spæna upp þær litlu
jarðvegsleifar, sem þar er að finna. Með
slíku framferði kæmi viðleitni land-
græðslumanna að litlu gagni og væri
raunar gerð hlægileg og fánýt.
Friðlönd til fjalla
Það sem þjóð okkar er nauðsyn,
mörgu öðru fremur, sakir gjörbreyttra
búsetu- og atvinnuhátta er, að borgar-
búar og annað þéttbýlisfólk eigi
griðlönd, sem það gæti horftð til í leyfum
og öðrum lausum stundum. Slíka staði,
í faðmi stórbrotinnar og fagurrar náttúru
landsins á að friða fyrir ágangi búfjar og
hlífa við bílaumferð, nema þá á af-
mörkuðum brautum. Þar á að styrkja og
efla gróður, gera tjaldstæði, reisa sælu-
hús og þjónustumiðstöðvar, merkja
göngubrautir og gera umhverfið aðlað-
andi ogsemeftirsóknarverðast. í Skafta-
felli í Öræfum höfum við gott sýnishorn
af því, sem koma þarf á mörgum öðrum
stöðum í landinu. Þjóðgarðarnir í
Skaftafelli, Jökulsárgljúfrum og Þing-
völlum eru þó aðeins upphafið að miklu
verki, sem vinna þarf. Mörgum öðrum
stöðum þarf að breyta í friðlýsta þjóð-
garða í næstu framtíð, og má benda á
Þórsmörk og Goðaland, sem nærtækt
verkefni. Þá má heldur ekki gleyma
hálendinu, sem hefur upp á margt að
bjóða handa ferðamönnum og dvalar-
gestum. Þar ætti að friða og skipuleggja
stór landsvæði og stofna þjóðgarða. Má
þar til dæmis benda á Hveravelli og helst
allt svæðið milli Hofsjökuls og Langjök-
uls ásamt Kerlingarfjöllum, Þjórsárver
og Arnarfell, umhverfi .Snæfells, Veiði-
vötn, Landmannalaugar og sitthvað
fleira.
Verðtryggð innistæða
Ef okkur tækist að friða þessi og ýmis
önnur landsvæði og skipuleggja umferð
um þau, væri vissulega mikið unnið.
Gróður mundi eflast og dafna, þegar
húsdýr gengu þar ekki lengur í högum,
og þúsundir ferðamanna mundu sækja
þangað heilsubót og hamingju. í slíka
þjóðgarða mundu ekki aðeins leita okk-
ar eigin ferðamenn, heldur einnig út-
lendingar, sem mundu fagna því að fá að
dveljast þar í friði og ró í óspilltri náftúru
við rætur jöklanna.
ísland er þegar talsvert ferðamanna-
land og getur áreiðanlega orðið það í
miklu ríkara mæli. Við getum haft
nokkur áhrif á það, hvers konar ferða-
menn leita hingað. Það getum við með
því að kynna landið okkar á réttan og
skynsamlegan hátt. Ef okkur tekst að
gera það þekkt meðal milljónaþjóða
fyrir stórbrotna og fagra náttúru, tært
loft, ómegnað vatn og framar öllu frið-
sæld og hreinleika, þá væri það betri og
öruggari fjárfesting e'n nokkur verð-
tryggð bankainnistæða eða nokkur rall-
keppni, hversu stór og mikil sem hún
væri. Þá væri tryggt, að hingað leituðu
þeir ferðamenn, sem fengur væri að fyrir
landið. Slíkir ferðamenn ganga vel um,
sýna landinu virðingu og nærgætni og
njóta þess að koma hingað aftur og
aftur. Þegar svo verður komið, að mest-
ur hluti erlendra ferðamanna kemur
hingað til að njóta íslenskrar náttúru í
friði og við sjálf höfum tamið okkur
svipaða umgengnishætti, verður ferða-
mennskan æskilegur þáttur í atvinnulífi
þjóðarinnar, því að þá situr umferðar-
menning í öndvegi. Landið er grund-
völlur tilveru okkar og framtíð þjóðar-
innar er undir því komin að það sé nýtt
með skipulagi og skynsemi.
f.
efftir dr. Svein
Hallgrímsson
vera minni hætta á að ullin skemmist í
geymslu en ella.
Flokkun ullarinnar
Vetrarrúin ull flokkast betur en vor-
rúin ull og vorrúin betur en haustrúin
ull. ull sem hefur legið lengi. kannski
í shemum geymslum. getur hægléga
skemmsLmyglað og fúnað. Það leiðir til
minni gæða og lakari flokkunar.
Með því aö borga um 13% yfirverð á
ull i mars viröist meðalverö yfir árið í
krónum talið geta orðið svipað og það
hefði orðið miðað við gamla kerfið.
Bændur fá þó verðmætari krónur með
aðl'erð Álafoss og með því er meiri
hvatning til að koma með óskemmda
vöru.
Fast verð er til hagsbóta
fyrir iðnaðinn
Ol't hcfur verið um það rætt Itversu
mikið óhagræði er í því fyrir ullariðnað-
inn í heild. að ekki skuli hægt að hal'a
last verð á ull. garni og voð fyrir allt
framleiðslutímabiliö eða í eitt ár í einu.
Það myndi auðvelda þessum aðilum að
gera áætlanir og skapa meira öryggi í
rekstri og myndi væntanlega leið til
meiri framleiöslu og sölu ullarvara. Það
ætti að vera bæði bændum og ullariönaö-
inum til góða.
Vonandi verður þetta framtak Álaloss
h.f. til að bændur og ullarkaupcmlur
setjast niður og semja um nýtt fyrir-
komulag á verðlagningu iillar.
Opið bréf
til fólks af
þýsku þjóðerni
á íslandi
■ Þess minnast margir, að árið 1949
var svo mikill skortur á vinnuafli í
sveitum íslands, að ráðlegt þótti að leita
eftir ungu fólki í Þýzkalandi, er gegna
vildi bústörfum hér, en hingað hafði
borist vitneskja um að ungt fólk þar
leitaði verkefna og vista utan Þýska-
lands.
Á vegum Búnaðarfélags íslands fóru
um vorið til Þýzkalands, Jón Helgason
og Þorsteinn Jósepsson og vistuðu hing-
að um 250 manns, er komu svo í maí og
júní til bústarfa vítt um sveitir landsins.
Næstu árin þar á eftir kom allmargt
fólk til viðbótar frá Þýzkalandi á sömu
og öðrum vegum, til ýmissa starfa hér.
Vitað er, að sumt af þessu fólki hafði
hér stutta dvöl, en ýmsir undu vistum vcl
hér og hafa fyrir löngu hlotið íslenskan
þegnrétt.
Með bréfi þessu er viðleitni sýnd til að
ná til þessa fólks og kanna hver hafi
orðið hlutskipti þess í nýju samfélagi hér
á íslandi og hvar í stétt og starfi það er
nú.
Forsenda er meðal annars sú, að í
Vestur-Þýskalandi er uppi ráðagerð um
að á komandi sumri komi hingað aðilar
frá þýskum fjölmiðlum (sjónvarpi) til
heimsókna og viðtals við fólk úr um-
ræddum hópum og fá þannig innsýn og
vitneskju um hvernig þessu litla þjóðar-
broti hefur vegnað hér norður við heim-
skautsbauginn.
Sem svör við þessu opna bréfi er
óskað eftir nöfnum, heimilisfangi og svo
stétt og stöðu einstaklinganna. Aðrar og
fleiri upplýsingar mega gjarnan fylgja,
er viðeigandi þykir að tilfæra, þó að
trúnaðarmál séu ekki færð á vettvang,
og geta ber svo þess hvort vinsamleg
móttaka yrði veitt aðilum frá umræddum
fjölmiðlum.
Svör við málaleitan þessari óskast sem
fyrst, send í lokuðum bréfum til:
Frú Karin Hartjcnstein,
Grcnimel 27,
107 Reykjavík.
Með bestu kveðjum til hlutaðeigenda,
Úlfur Friðríksson
Gísli Kristjánsson 2679-7187