Tíminn - 08.05.1983, Blaðsíða 6

SUNNUDAGUR 8. MAI 1983.
6
fréttaskýring
■ Um síðustu helgi birtum við frásögn Gerd
Heidemann, blaðamanns við þýska vikuritið Stern,
af því hvernig honum áskotnuðust dagbækur sem
nasistaforinginn Adolf Hitler á að hafa skrifað með
eigin hendi á árunum 1932-1945, og hver saga
bókanna er fram til þess að fyrst er frá tilveru þeirra
greint opinberlega.
Frásögn Heidemann er reyfara líkust sögðum við
þá, sannarlega forvitnileg en ekki að sama skapi
trúverðug. Margir sem kvatt hafa sér hljóðs um
dagbækurnar hafa tekið í sama streng, og talið
frásögn Heidemann helsta tormerkið á því, að svo
stöddu, að unnt sé að taka mark á staðhæfingum um að
dagbækurnar séu ófalsaðar. Pegar síðast fréttist
neitaði Heidemann eindregið að greina nánar frá
fundi bókanna, en tók fram að það væri misskilning-
ur, sem margir höfðu lesið út úr frásögn hans, að
bækurnar hefðu~verið faldar á sama stað - á
hlöðulofti í austur-þýsku smáþorpi - frá stríðslok-
um, og að maðurinn sem bjargaði þeim úr flugvéla-
flakinu 1945 væri sá sami og útvegaði Heidemann
bækurnar árið 1981.
En það er ekki aðeins frásögnin af sögu bókanna
frá stríðslokum sem er tortryggileg. Menn eru tregir
til að leggja trúnað á það að Hitler hafi haldið
dagbók um árabil, og benda á að svo mjög hafi
einkalíf hans verið rannsakað og nánir samstarfs-
menn hans spurðir í þaula, að skriftir hans hlytu að
hafa verið nefndar á nafn einhvern tímann ef fótur
væri fyrir þeim. Á þetta atriði hafa sérfræðingar í
ævi Hitlers, menn eins og Alan Bullock í Oxford,
Gerhard Weinberg við háskólann í Norður Caról-
ínu og sagnfræðingurinn James O’Donnel, bent.
Vitnisburðir um
dagbókarskrif í
leyniskjölum
Nýjar upplýsingar úr bandarískum leyniskjölum,
sögu Hitlers nefna fyrir efasemdum um að dagbæk-
urnar séu ófalsaðar. Þeir efast um að hann hafi haft
tíma til slíkra ritstarfa, benda á að hann hafi verið
pennalatur með afbrigðum og undir Iokin of illa
haldinn til að geta skrifað með eigin hendi.
Hyggjum nánar að þessum atriðum.
Hafði Hitler ekki
tíma til skrifta?
„Hitler var svo önnum kafinn að hann hafði
engan tíma til að skrifa dagbækur“ segja efasemdar-
menn. Nicolaus von Below, fyrrum flugforingi og
starfsmaður Hitlers, staðfestir þetta. „Við Hitler
vorum oft á fótum fram til 3 eða 4 á morgnana.
Hann hafði engan tíma til skrifta'' sagði von Below
í síðustu viku.
Heinz Linge, sem var herbergisþjónn Hitlers
fram á hinsta dag, hafði hins vegar áður getið þess
slðar Hitlers að lesa í einn til tvo klukkutíma áður
en hann gekk til náða. Þann tíma hefði hann einnig
getað notað til ritstarfa.
Á það er einnig bent að enda þótt dagbækur
Hitlers séu í 60 bindum, þá er í raun ekki um mikið
efni að ræða. Ef tekið er mið að því að þær eru
skrifaðar á 13 ára tímabili og geyma að líkindum
um 60 þúsund orð þá þýðir það að hann hefur að
meðaltali skrifað minna en eitt orð á dag. Sam-
kvæmt upplýsingum Stem er ekkert skrifað í
■ Hitler í augum bandaríska teiknarans David
Levine.
verið svo alvarlegt að hann hafi verið handlama.
Um það ber mönnum ekki saman.
Á það er enn að benda að enda þótt sannað yrði
að Hitler hafi getað og í raun haldið dagbók þá segir
það ekki, eitt og út af fyrir sig, að dagbækurnar 60
sem geymdar eru í traústu bankahólfi í Zúrich í
Sviss séu verk hans. Þær gætu hafa brunnið með
flugvélinni 1945, ef þær voru þá um borð, eða
glatast á annan hátt. Eins gætu þær verið í fórum
einhverra sem ekki vilja láta þær frá sér.
Rannsóknir á
dagbókunum
mjög ófullkomnar
Eitt mikilvægt atriði er þó alveg klárt. Rannsókn
sú sem vikuritið Stem hefur látið gera á dagbókun-
um er mjög ófullkomin. Það er nú komið á daginn
að rithandarrannsóknir, sem eru reyndar mjög
ófullkomin fræði, voru ekki gerðar á bókunum
sjálfum heldur á ljósritum af þeim. Rannsóknir á
blekinu sem notað er hafa ekki skilað niðurstöðu.
Fingraför hafa ekki verið tekin. Sagnfræðingum
hefur ekki verið leyft að athuga skrif Hitlers í
dagbókunum og bera þau saman við þekktar
staðreyndir um einkalíf hans og viðburði á styrjald-
arárunum. Áður en slík rannsókn verður gerð er
ógerlegt að skera úr um það með nokkurri vissu
hvort bækurnar eru falsaðar eða raunverulega
skrifaðar af Hitler.
Stern ber fyrir sig þær málsbætur að ef slík
rannsókn á áreiðanleika bókanna hefði verið fram-
kvæmd hefðu upplýsingar um tilveru þeirra lekið
út, og þá áhættu vildi blaðið ekki taka eftir að hafa
, greitt gífurlegar upphæðir fyrir að eignast bækurn-
j ar.
Því miður er ekki útlit fyrir að óháðir fræðimenn
fái að rannsaka dagbækurnar á næstunni, og
úrskurður verði kveðinn upp. um áreiðanleika
þeirra, því Stern hyggst einoka þær í marga mánuði
og birta glefsur úr þeim smám saman. Önnur blöð,
sem keypt hafa birtingarréttinn af Stern eru hins
vegar orðin efins um það hvort þau eigi að birta efni
dagbókanna, og t.a.m. hefur The Sunday Times
hafið sjálfstæða rannsókn á sögu bókanna, og ætlar
HITLERS FALSAÐAR?
sem nú hafa verið gerð opinber, leiða hins vegar í
Ijós að a.m.k. tveir nasistaforingjar, Wilhelm Spacil
og Erwin Haufler, greindu frá því við yfirheyrslur
hjá Bandaríkjamönnum í stríðslok að þeir hefðu
heyrt um dagbækur sem Hitler skrifaði, og annar
þeirra, Haufler, kvaðst hafa séð þær með eigin
augum. Frá þessu er skýrt í breska blaðinu The
Sunday Times um síðustu helgi. Þetta sannar út af
fyrir sig ekki að Hitler hafi í raun haldið dagbók,
kannski voru nasistaforingjarnir að leiða Banda-
ríkjamenn á villigötur, en óneitanlega eru þetta
merkilegar upplýsingar.
Það eru einkum þrjár ástæður sem sérfræðingar í
dagbækurnar suma daga, og aðra eru það aðeins
fáar línúr.
„Hitler .var pennalatur með afbrigðum" er enn
fremur sagt. Þetta staðfesta margir vitnisburðir
samherja Hitlers. Rit sitt Mein Kampf las hann fyrir
í stað þess að skrifa það með eigin hendi, og eins er
vitað að hernaðarfyrirmæli hans voru lesin fyrir
einkaritara. Eftir Hitler sjálfum er haft að honum
leiddist að skrifa.
Fátt er unnt að tína til í því skyni að svara þessum
efasemdarrökum. Skjöl sem Hitler skrifaði eru
mjög fá, og allt bendir til þess að frásagnir um-
pennaleti hans hafi við rök að styðjast.
Meiðsli í handlegg
„Hitler var of sjúkur til að skrifa." Sagnfræðingar
hafa bent á að frá 1940 hafi hann þjáðst af skjálfta
og átt erfitt með að stýra vinstri hönd sinni.
Skjálftinn mun einnig hafa komið fram í hægri hönd
hans. Eftir að Hitler var sýnt banatilræði í júlí 1944
hafi hann slasast svo í hægri hönd að hann hafi ekki
getað skrifað.
Sjúkraskýrslur staðfesta að Hitler þjáðist af
skjálfta (kannski var það byrjun á Parkinson-veiki),
en ágreiningur er um það hvort þetta hafi hindrað
hann í skriftum, og eins er ekki vitað hvort sár á
hægri handlegg eftir sprengjutilræðið 1944 hafi
ekki að birta efni þeirra ef sterk rök verða leidd að
því að þær séu falsaðar.
Hér er ekki ætlunin að ræða hver sá aðili er sem
hugsanlega gæti hafa falsað bækurnar - ef þær eru
falsaðar. Fölsunarfabrikka Austur-Þjóðverja, sem
fræg er, hefur verið nefnd, og eins er hugsanlegt að
einhverjir nasistar vilji birta fegurri mynd af
Foringjanum á hálfrar aldar afmæli valdatöku hans
og t.d. þvo af honum bletti ábyrgðar á Gyðinga-
morðunum.
Að svo stöddu eru þetta allt getsakir eins og
endanlegur úrskurður verður a.m.k. að bíða fræði-
legrar rannsóknar á dagbókunum dularfullu..-GM
Rýmingarsala
40.000.-kr. afsláttur
á URSUS-C362 árg. ’82
Raunverð kr. 212.000.-
Afsláttarverð
- fáar vélar óseldar.
Argerð 1983 er á leið
"7 ^ ^ til landsins ^
• *
SUNDABORG
Klettagörðum 1 • Simar 8-66-55 & 8-66-80