Tíminn - 18.11.1983, Síða 9

FÖSTUDAGUR 18. NÓVEMBER 1983
9
Látið flóðljós vinna
gegn vetrardimmunni
■ Sumariðeraðkveðjaaðþessusinni,
sólarlítið sumar og úrkomusamt víðast
hvar. Utigróður leggst brátt í dvala,
bæði af völdum kulda og myrkurs. En
inniblómin búa í húshlýjunni og hægt er
að bæta þeim upp sólarleysið, a.m.k. að
nokkru leyti, og lengja bæði vaxtartíma
og blómgun á ódýran hátt.
Hér á ég aðeins við stofublómin, en
gróðurhúsamenn margir lengja og
vaxtartíma sinna plantna með stórtækari
aðgerðum. f>að getið þið séð í gróður-
skálum Garðyrkjuskólans og ýmsum
gróðrarstöðvum og söluskálum (Blóma-
val, Eden o.fl.).
Birta frá hvaða lampa sem er getur
örvað vöxtinn, en fylgja þarf þó vissum
reglum ef vel á að takast. Þó gerviljós sé
veikara en sólarbirta, framleiðir það
talsverðan hita og getur sviðið plönt-
urnar. Handhægasti birtugjafinn er alla-
jafna flóðljós, einkum flóðljósrör með
samsetningunni" dagsljós og svalt hvítt
ljós“. Til eru sérstök Ijósrör, sem nota
má bæði fyrir blaðjurtir og ræktun, allt
frá sáningu og fyrir græðlinga. En venju-
leg flóðljósrör eru mjög vel nothæf.
Flóðljósrör í hillu, t.d.
venjulegri bókahillu
Ljósrörin eru hengd yfir hverja hillu
þannig að birtan falli niður á blómin.
Hafa má tvær raðir Ijósröra ef hillan er
mjög breið. Rörin er hægt að festa með
trélista. Best er að hillumar eða Ijósa-
skápurinn sé hvítmálaður. Blómapott-
arnir em látnir standa á hillunum (sjá
mynd)
Lágar, breiðvaxnar jurtir njóta birt-
unnar best, ljósið skín þar á allan
blaðflötinn. Best er að velja saman í
hilluna álíka háar tegundir, annars er
hætta á að þær háu skyggi á hinar lægri.
Háu jurtirnar fá þá mesta birtu, og þeim
er jafnframt hættast við að sviðna af
Ijósunum. í hinum jafna hita og birtu fá
jurtirnar enga vetarhvíld.
Vaxtarhæðin verður oft allmikil, svo
klipping getur orðið nauðsynleg. Hægt
er að taka græðlinga og fjölga jurtunum
oftar en ella í ljósahillu.
Hvenær eru ljósin notuð?
Vitanlega að vetrinum aðallega, en byrja
má allsnemma á haustin, þegar sólar-
birta dvínar. Kveikt er á morgnana og
ljósin látin loga á daginn. Slökkt seint á
kvöldin. Jurtirnar eiga að fá hvíld á
nóttunni eins og úti í náttúrunni.
Nefnd skulu dæmi um jurtir hentugar
í ljósahillu. í blómahillu undirritaðs ber
t.d. Pálsjurt (Sankt Paulia) blóm allan
veturinn. Hún er sérlega blómsæl og af
henni eru til fjöldi afbrigða með blá,
hvít, bleik eða rauð blóm í ýmsum
tilbrigðum. Sæstjömublóm (Staphelia)
o.fl. bera einnig blóm allan veturinn.
Ýmsir kaktusar og þykkblöðungar þríf-
ast vel í ljósaskáp, en sumar þurfa
vetrarhvíld. Verður reynslan hér sem
oftar besti kennarinn. Ýmsum laukjurt-
um, t.d. riddarastjörnu, páska- og hvíta-
sunnuliljum hæfa stórar hillur. Þetta
voru aðeins fáein dæmi.
Miklu fleiri tegundir dafna vel í
ljósahillu, Reynið sjálf, þið munuð hafa
ánægju af því. Og ljósahilla er ekki dýr,
margir geta smíðað hana sjálfir. Vaxtar-
tíminn lengist mikið í ljósahillu,
Oft þarf að vökva
i ljósahillu
Athuga þarf að oft þarf að vökva í
ljósahillu, því að birtan þar og hitinn
örva uppgufun. Moldin á helst að vera
þannig, að vatnið hripi ekki alltof fljótt
niður. Þykir ögn leirborin mold og
mómold hæfa vel.
Þegar velja skal jurt í flóðljósskáp er
■ Blóm í Ijósahillu að vetrarlagi.
nauðsynlegt að vita dálítið um hve
langur birtutími á sólarhring hæfir hverri
tegund eða afbrigði best. Blaðaplöntum
nægir allmisjöfn birta til venjulegs
vaxtar, en jurtum, sem bera blóm er
skipt í þrjáflokka efti rþví hve langur
birtutími á sólarhring hæfir best til að
bera blóm. Sumar tegundir bera aðeins
blóm þegar birtutíminn er langur, t.d.
yfir 12 tíma (mismikið yfir það) og
kallast þau langdegisjurtir. Þær eru lang-
algengastar hér á norðurslóðum, enda
bjart allan sólarhringinn um hásumarið.
Langdegisjurtir meðal stofublóma eru
t.d. hnúðbegónía, aster og frúarskór'
(Calceolaria). Þær þurfa 12-16 tíma
birtu á sólarhring.
Skammdegisjurtir bera aftur á móti
blóm þegar birtutíminn á sólarhring er
stuttur, 12 tímar eða öllu minna. Til
skammdegisjurta teljast t.d. ýmsar
Chrysanthemum - tegundir, jólakaktus-
ar, jólastjarna, kóraltoppur (Kalanc-
hoe), vörtumjólk (Euphorbia) ofl., enda
ættaðar langt sunnar úr löndum.
Þriðji flokkurinn er „dagsónæmar"
tegundir, þ.e. lítt næmar fyrir lengd
birtutíma á sólarhring, svo sem haugarfi
og varpasveifgras hér á landi. Og af
(Mynd Gunnar Valberg)
ræktuðum tegundum t.d. Pálsjurt fyrr-
nefnda, ýmsar rósir, tómatar o.fl.
Stöðugt er verið að gera tilraunir á
þessu sviði og reyna nýjar gerðir Ijós-
gjafa. Er sumt komið á markað. En vel
má notast við ódýrar, einfaldar aðgerðir,
eins og að framan er sagt frá.
Lítum á myndina. Hún sýnir ljósa-
hillu, einfalda að gerð, en prýðilega
nothæfa, reynda í Akurgerði 38 í tvo
vetur með ýmsum tegundum. Ofan á
hillunni standa myndir og blómvöndur
og kertastjaki, myndir á vegg yfir. Hönd
er eitthvað að forvitnast! Myndin er
tekin í miðjum janúar 1983.
Ingólfur
Daviðsson,
skrifar
í Ijósahillu
Blóm í
byggt og búið
■ Kláus jólasveinn, eða Gamli-Nói þreyttur eftir arkarsiplinpiinn?
Gengið á vit þjóð-
sagna í skammdeginu
Lag: „Gamli Nói, gamli Nói”
Er ég álfur, eða ég sjálfur, eða jólasveinn;
tröll í háum helli, hrímþurs undir felli,
hagur dvergur, djöflamergur, eða Gilitrutt?
Jólasveinar einn og átta, ég sá þá í gær.
Ofan úr hamrahlíðum hraða för á skíðum.
Kvíðablandin komu þeirra væntir borg og bær.
Gáttaþefur sjaldan sefur, sveittan haus rak inn.
Gapir gufu yfir, greyið á því lifir.
Leppalúði og gamla Grýla greiða strý frá kinn.
Kertasníkir, Kertasníkir kallar hárri raust,
og sig allan sperrti, ég vil ná í kerti.
Tröllin átu, tröllin átu tólkinn upp í haust.
Pottasleikir, Pottasleikir púar í sítt skegg.
Nærri á nasir dottinn niður í grautarpottinn.
Felmtri slegin gamla Grýla grét og sýpur hregg.
Giljagaurinn, giljagaurinn gólar tungli mót.
Ritar rún á þili, reimt í mínu gili.
Þó að vindur þjóti í gljúfri hræðast þarft ei hót!
Stekkjastaurinn, Stekkjastaurinn styður fast á hurð.
Efldur er hans armur, eyrun fróar jarmur.
Grýla kelling, Grýla kelling grefur sauð í urð.
Æði krangur lotalangur líst mér þessi sveinn,
sem í kjötið krækir, kumrar við og skrækir.
Löngum þykir, löngum þykir langur ófrómsteinn.
Bjúgnakrækir, brúnu hrækir, beit í sperðilinn.
Ekki er það að efa, átta stýfði úr hnefa.
Feitan magál Leppalúði lét í pokann sinn.
Gluggagægir glyrnur fægir, nef í rúðu rak.
Kláus, gamli góinn, gjöfum smeygði í skóinn.
Gjafapokinn, gjafapokinn beygir nú hans bak.
Slettu skyri, slettu skyri út í nýársnótt.
Gleypir það hann Gámur, gelti að honum Sámur.
Huldar vættir, álfaættir eru á stjái í nótt.
Sumir telja, sumir telja ýmsa sveina enn:
Hurðaskelli harðan, hlut sá ber ei skarðan.
Hurðum skella, froðufella, frá ég reiðir menn!
Þvörusleikir, Þvöruslcikir þiggur grautarskóf.
Stúfur kann að steppa, stefnir austur í Hreppa.
Hörkunaggur, hörkunaggur hreppti frost og kóf.
Askasleikir, Faldafeykir feta mæddir þeim.
Ekkert gott í aski.allt í sápu og vaski!
Pilsin þrengjast, pilsin þrengjast, lítið loft í þeim!
Jólasveina, einn og átta, ég læt lönd og leið.
Kláus tek ég tali, trítla með um sali
ísleif veit ég utangátta, eflum nýjan seið!
Vefinn slær í holum hóli harðleit Gilitrutt.
Hún er ferleg flenna, freisting latra kvenna.
Ef þú nafns míns greitt ei getur ertu ambátt mín!
Tröll í fjöllum, töfrahöllum troða freðna jörð.
Lifir margt í leyni, dvergur smíðar í steini.
Álfar dansa, gullmen glansa, geislar opið fell.
Ingólfur Davíðsson,
skrifar