Tíminn - 20.11.1983, Síða 8

8
SUNNUDAGUR 20. NÓVEMBER 1983
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gísli Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gíslason.
Skrifstofustjóri: Ragnar Snorri Magnússon. Afgreiðslustjóri: Sigurður Brynjólfsson.
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elías Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V.
Ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrímsson.
Umsjónarmaður Helgar-Timans: Atli Magnússon. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir,
Bjarghildur Stefánsdóttir, Baldur Kristjánsson, Friðrik Indriðason, Guðmundur Sv .
Hermannsson, Heiður Helgadóttir, Jón Guðni Kristjánsson,
Jón Ólafsson, Kristin Leifsdóttir, Samúel Örn Erlingsson (íþróttir), Skafti Jónsson, Sonja
Jónsdóttir, Þorvaldur Bragason. Útlitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnssson.
Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Árni Sæberg. Myndasafn:
Eygló Stefánsdóttir.
Prófarkir: Kristín Þorbjarnardóttir, Sigurður Jónsson.
Ritstjórn skrifstofur og auglýsingar: Siðumúla 15, Reykjavík. Sími: 86300. Auglýsingasimi
18300. Kvöldsímar: 86387 og 86306.
Verð í lausasölu 20.00, en 22.00 um helgar. Áskrift á mánuði kr. 250.00.
Setning og umbrot: Tæknideild Timans. Prentun: Blaðaprent hf.
Enn lætur verð-
bólgan undan
■ Seðlabankinn hefur tilkynnt þriðju vaxtalækkunina á tveggja
mánaða tímabili. Þetta er eitt áþreifanlegasta dæmi um öra
hjöðnun verðbólgunar og sýnir betur en flest annað hverju
efnahagsráðstafanir ríkisstjórnarinnar eru að koma til leiðar.
Vextir munu nú lækka um 4.5% af heildarmeðaltali, og er
ákvörðunin tekin með hliðsjón af ákvæðum laga um að vaxtaá-
kvarðanir taki mið af verðbólgustigi á hverjum tíma. Er þessi
vaxtalækkun þriðja skrefið í aðlögun vaxta að hjaðnandi verð-
bólgu. Samanlagt hefur meðaltal ársvöxtunar lækkað um 13.7%
frá 21. september s.l.
Vaxtalækkunin er mikilvægur þáttur í þeirri viðleitni að ná
efnahagslegu jafnvægi, en slíkt er allt fyrir löngu úr skoðrum
gengið vegna verðbólguþróunar undangenginna ára.
Verðbólgan hefur nú hjaðnað í um það bil 30%, og er það
jafnvel betri árangur en menn þorðu að vona þegar efnahagsráð-
stafanirnar voru lögfestar s.l. vor, en þá var stefnt að því að-
verðbólguhraðinn yrði kominn niður í 30% um næstu áramót. Að
vísu er ekki langt að þeim tímamótum en eigi að síður er þessu
markmiði náð fyrr en búist var við og vekur vonir um að því
takmarki verði náð, að koma verðbólgunni niður á það stig á næsta
ári sem algengast er í nágrannalöndunum.
f>að hefur ekki gengið þrautalaust að ná tilskildu marki og hafa
launþegar svo sannarlega lagt sitt af mörkum til að það mætti
takast. Hins vegar verður ávallt að hafa í huga að ráðstafanirnar
hafa einnig komið launafólki til góða með því að bægja frá hruni
fyrirtækja og atvinnuleysis. Það er ekkert umtalsmál, að sá kostur
var og er miklu betri, að tryggja öllum atvinnu með því að skerða
laun allra vinnandi manna en að bæta kjör einhverra á kostnað
þeirra sem misst hefðu vinnu.
Hin mikla vaxtalækkun og hraðhjaðnandi verðbótaþáttur á lán
koma íbúðaskuldurum til góða og vega vel á móti þeirri skerðingu
launa sem þeir hafa orðið fyrir. En sérstaklega kemur vaxtalækk-
unin sér vel fyrir atvinnufyrirtæki og þá ekki síst verslunina.
Mjög hefur verið yfir því kvartað, og ekki að ástæðulausu, að
verð á vöru og þjónustu virðist ekki hafa lækkað í samræmi við
verðbólguna. Á þessu hlýtur að verða breyting, því að þeir sem
framleiða og selja vöru verða að gjöra svo vel að haga
verðlagningu samkvæmt hraðminnkandi verðbólgu og mun minni
tilkostnaði vegna lægri launagreiðslna og lækkandi vaxta.
Það er ekki endalaust hægt að treysta á ruglað verðskyn
almennings vegna verðbólguóáranar til að okra á vöruverði og
seldri þjónustu. Pað er heldur ekki meiningin að almenningur borgi
fjárfestingarævintýri þeirra sem enn halda að steinsteypan sé eina
tryggingin gegn eignarýrnun.
En það sem mestu varðar er að sýnt er að hjöðnun verðbólgunn-
ar nær til fleiri þátta en launanna einna.
Meðbyr
Þótt um 80% vinnandi manna séu launþegar, sem orðið hafa
fyrir barðinu á efnahagsstefnunni, þarf ríkisstjórnin ekki að kvarta
yfir að hún hafi ekki meðbyr og traust almennings í baráttunni við
að ná jafnvægi í efnahagsmálum. í skoðanakönnun sem Hagvang-
ur gerði og náði til úrtaka um allt land kemur í ljós að 53% spurðra
hafa trú á því að hægt verði að ná verðbólgunni niður á sama stig
og í nágrannalöndunum á næsta ári. 34.7% eru ekki trúaðir á þetta
og 12.3% tóku ekki afstöðu.
Spurningin sem lögð var fyrir hljóðar svo: Trúir þú því að hægt
sé að ná verðbólgunni niður á sama stig og í nágrannalöndunum
á árinu 1984?
Þegar tekið er tillit til þess að eingöngu er spurt um endanlegt
takmark en ekki minnst á áfangaárangur, eru það furðu margir,
eða góður helmingur allra sem spurðir voru, sem svara játandi.
Auðsætt er að ríkisstjórninni hefur tekist að vekja tiltrú fólksins
í landinu á stefnu sinni og er það hvatning til að láta ekki deigan
síga og stefna áfram að settu marki.
OÓ
mennin
P. C. Jersild:
Eftir flóðið
Njörður P. Njarðvík íslenskaði
252 bls.
Mál og menning 1983
■ Allar aldir hafa átt sínar hörmungar,
ógnir, en okkar mun vera hin fyrsta
getur horft fram á algera útrýmingu,
dauða alls lífs, ef svo ber undir. Að
sjálfsögðu er fjallað um þetta í bók-
menntum; heimsendalitteratúr er að
verða vænn stafli í bókaskápnum og á
ósköp lítið skylt við science-fiction, en
því meira við steinaldarsögur. Raunarer
hængur á. Til þess að hægt sé að lýsa
hinni algeru útrýmingu má hún ekki vera
alger. Einhver verður að lifa af svo hægt
sé að skrifa um hann bók; annars enginn
litteratúr, eða hvað? Og svo byrjar
yfirleitt allt upp á nýtt; þá fremur í anda
frásagnarinnar um Nóa og dætur hans en
Adam ogspúsu hans í aldingarðinum. A
íslensku eigum við fáar bókmenntir af
þessu tagi - í fljótu bragði man ég aðeins
eftir smásögunni Tvennum tímum í safni
Þorsteins Antonssonar, Draumum um
framtíð. Hér höfum við versjón Jersilds
hins sænska, þess er ritaði Barnaeyjuna.
Eftir flóðið gerist vissulega á eyju en það
er önnur eyja en Barnaeyjan; öllu harð-
býlli.
Slapp ísland?
Einhvem tíma um aldamótin 2000,
skilst mér, var háð kjarnorkustyrjöld á
Barnlaus eyja
— „Eftir flóðið” eftir P. C. Jersild
Jörðinni. Vitanlega fór allt í rúst. Flóð-
bylgjur lömdu strendur, gróður jaðar
var ekki með hýrri há, ægilegir sjúkdóm-
ar gerðu sig heimakomna - þær fáu
mannskepnur sem komust af áttu við
hungur og óteljandi hremmingar að
etja. (Hér má skjóta því að, lesendum
til uppörvunar, að í bókinni kemur fram
að kannski, bara kannski, hafi ísland
sloppið við eyðinguna. Aftur á móti
leikur vafi á því hvort Afríka er til.)
Altént: eftirlifendur bregðast við með
eðlislægri villimennsku mannsins; hver
fyrir sig reynir að halda í líftóruna.
Sagan gerist rúmum þrjátíu árum eftir
Dómsdag á eylandi úti fyrir ströndum
Svíþjóðar; þar hjara sem sé enn fáeinar
manneskjur en útdauðinn sleikir á þeim
nefbroddinn; raunar er öllum fóstrum
eytt enda ekki að vita nema þau fæðist
með tvö andlit. Söguhetjan, Auðun, er
33 ára og sá eini sem vitað er að hafi
fæðst eftir Stríðið, eftir Flóðið; hann
þykir vera unglingur og eF hafður sem
Ijúflingur sjóræningja. Svo lendir hann
á eynni og verður að bjarga sér. Lífið er
kalt; brútalt; hinn sterkasti lifir en sá
veikari gæti, ef hann hugsaði út í það,
huggað sig við að sigurvegarinn mun
hvort eð er ekki lifa lengi.
Og það er nú það. Allir virðast ganga
út frá því að með þeim sé lífið á
endastöð, maðurinn alla vega, og enginn
viðleitni er höfð í þá átt að byrja upp á
nýtt. Auðun verður ástfanginn af konu
og vill halda lífinu áfram og það er í raun
og veru skandall. Eftir flóðið er nefni-
lega karlmannasamfélag við lýði og þeir
taka hver annan; líta varla við konum
nema í einhverju bríaríi. Þetta eiga
karlmenn Jersilds sem sé sameiginlegt
með The Wilds Boys sem William S.
Burroughs (sá gamli klámhundur!) færði
á bók fyrir allnokkrum árum, og þetta
veit lesari ekki hvort hann sættir sig
fyllilega við. Látum lækninn Petsamo
vera, en hann eyðir fóstrum til að
mannkynið geti blessunarlega dáið út og
þurfi ekki að hefja alla sorgarsöguna
upp á nýtt, en hvað með hóp Ronalds?
Þeir búa yfir þeirri frumstæðu hvöt að
lifa, hvað sem það kostar, og því er þá
eins og þeir séu beinlínis og meðvitað á
móti því að finna konur og fjölga sér?
Vita þeir innan í sér að þeir eru menn en
ekki hver önnur villidýr; vita þeir að þeir
hafa ofboðið náttúrunni og eiga ekki rétt
á að vera til? Eða hafa þeir andúð á
konunni vegna þess að hún er Eva og
kom þessu öllu af stað? Tökum þetta
gott oggilt; þettaersannarlegaannarlegt
samfélag. Aðrir hópar eiga sér engu
meiri von; sjóræningjarnir hverfa,
mennirnir úr norðri hverfa - og hafa þeir
þó fullan hug á áframhaldi - konunnar
úr klaustrinu dansa þegar einhver þeirra
deyr, og svo eru hinir holdsveiku sem
taka á sig allar syndir.
Óburðug Adamogeva
En Auðun vill sem sé halda lífinu
áfram með henni Finnu sinni. Þau eru
giska óburðug Adamogeva en gera sitt
besta og Auðun deilir við Petsamo;
leyfist honum ekki að hafa tilfinningar
og jafnvel finna til sorgar þó svo hann sé
fæddur eftir stríð og þekki ekki til
menningarinnar eins og hún var áður?
Kannski einmitt þess vegna, ha? Sagan
er sannfærandi smíð þegar á heildina er
litið, og Jersild forðast listilega allar
gildrur á vegi hans; ekkert er útskýrt
THÖGER BIRKELAND
LASSI í BARÁTTU
SIGURÐUR HELGASON ÞÝDDI
ÆSKAN 1983.
■ Ýmislegt gengur úr skorðum og
mislánast í uppeldismálum samtíðarinn-
ar. Svo er það víða um lönd. Danir hafa
ekki farið varhluta af þeirri ógæfu. Þeir
hafa orðið að sjá á bak mörgum æsku-
manni sem ekki aðalagaðist þjóðlífinu
og háttum heilbrigðra og farsælla
manna.
Þessi ógæfa nær til íslands svo sem
flest það sem gengur yfir grannlöndin.
Thöger Birkeland er kunnur og vel
metinn höfundur í Danmörku. Hér segir
hann frá ungum manni sem flytur með
móður sinni til stórborgar úr þorpi úti á
landi. Foreldrarnir hafa slitið sambúð.
En hér segir jöfnum höndum frá því sem
gerist í borginni og því sem áður var.
Kannske segir sagan fremur frá tog-
streitu en baráttu, togstreitu milli betra
og verra gætum við sagt eða milli þess
sem stefnir farsæla leið í sátt við mann-
félagið og í öndverða átt í trássi við
lífsreglur þær sem liggja til grundvallar
löglegu samfélagi. Þar er þetta sönn saga
og nærfærin.
Þetta er ein þeirra barnabóka sem
nema það sem Auðun sjálfur upplifir á
einn eða annan hátt, og mikið er ég
feginn að hafa ekki fengið að vita neitt
meira um skeytasendingar Halvars
veðurathugunarmanns, þrátt fyrir for-
vitnina um það. Eins konar eftirmáli
þykir mér að vísu undarlega mikill
óþarfi - ónauðsynlegt smiðshögg?
Eftir flóðið er spennandi bók og, að
ég hygg, áhrifarík á sinn hátt. Skyldi
manninum vera áskapað líf? Njörður
Njarðvík hefur þýtt verkið svo að til
fyrirmyndar er. Ég veit að vísu ekki
hvernig bókin hljómar á sænsku, en
íslenska hennar er vandað mál, án þess
að sniðganga þann klúrskap sem auðvit-
að kemur fram í þessu harðneskjulega
lífi eftir flóðið.
IUugi Jökulsson
eiga erindi við fullorðna engu síður en
börn. Svo framarlega sem fullorðið fólk
ætlar sér að annast uppeldi þarf það að
skilja börn. Hafi fullorðnir einhverjar
skyldur við börnin - böm sjálfra sín eða
annarra - þá er margt hægt að læra þar
sem satt og vel er sagt frá börnum. Ég
tel að þetta sé ein þeirra bóka sem það
gildir um.
Lassi er ósköp venjulegur krakki.
Heimilið hefur brugðist honum að
verulegu leyti og félagarnir togast á um
hann. Það horfir ekki sem best fyrir
honum í bókarlok - en framtíð okkar
allra er alltaf óvissa. Og sjálfsagt fáum
við meira að heyra.
Þýðandi hefur bersýnilega gert sér far
um að fá eðlilegt unglingamál á frásögn-
ina. Um það er auðvitað misjafn
smekkur. Samt hygg ég að hinir eldri
sem ekki hafa lært tungutakið síðustu 10
ár finni fátt sem þeim þyki til verulegra
lýta í bókinni og má þá segja að
hófsamlega sé á haldið.
Að þessu sinni verða ekki fleiri orð
höfð um þessa bók. En það mætti leggja
einstaka þætti hennar til grundvallar
langrar umræðu við fullorðna um örlaga-
ríka þætti uppeldismála jafnt á íslandi
sem í Danmörku.
- H.Kr.
Hversdagsleg
örlagaglíma