Tíminn - 22.10.1986, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 22. október 1986
M'i f i V i
Tíminn 9
SKODANIR ÞEIRRA OG
RÉTT BER AD VIRÐA
Ræða Alexanders Stefánssonar, félagsmálaráðherra, við setningu þings Þroskahjálpar
Alexandcr Stefánsson, félagsmálaráðherra.
Það er mér sönn ánægja að fá
tækifæri til að ávarpa þetta
afmælisþing Landssamtakanna
Þroskahjálpar sem haldið er í ti-
lefni 10 ára afmælis samtakanna.
Ég færi ykkur mínar bestu heil-
laóskir.
Tíu ára starfstími er ekki Iangur
miðað við aldur margra félaga í
landi okkar. Ef litið er til þess
árangurs sem Landssamtökin
Þroskahjálp hafa náð á stuttum
starfstíma gæti maður haldið að
samtökin væru mun eldri. Á þess-
um tíu árum hefur afstaðan til
fatlaðra einstaklinga gjörbreyst.
Landssamtökin hafa þar átt hlut að
máli og hann ekki lítinn. Að sjálf-
sögðu koma önnur félagasamtök
sem vinna að málefnum fatlaðra
hér ekki síður við sögu.
Tilgangurinn með stofnun
Þroskahjálpar árið 1976 var að
sameina í eina heild þau félög sem
vinna að málefnum fatlaðra, eink-
um fatlaðra barna og vangefinna,
með það að markmiði að tryggja
þeim fullt jafnrétti og sambærileg
Iífskjör á við að aðra þjóðfélags-
þegna og skapa þcim skilyrði til að
lifa eðlilegu lífi og hasla sér völl í
samfélaginu þar sent þeim vegnar
best.
Fyrir einungis tíu árum þóttu
þessi markmið vera nýstárleg.
Skoðun þorra almennings var sú
að vandi fatlaðra yrði helst leystur
með því að safna þeint saman inn
á stórar mcðferðarstofnanir. Á
þeim tíma var það raunar stefna
hins opinbera að verja fjármagni
sem þá var mjög takmarkað til
byggingu slíkra stofnana sem oftast
voru byggðar á þéttbýlissvæðunum
á Suð-Vesturhorni landsins eða á
einhverjum afskekktum stöðum.
Síðan hefur mikið vatn runnið til
sjávar.
Félagasamtök, þar á meðal
Landssamtökin Þroskahjálp, ein-
staklingar, karlar og konur, voru
óþreytandi við að vekja athygli
stjórnvalda og stjórnmálamanna á
aðstöðu fatlaðra. Starf þessara að-
ila bar vissulega árangur. Dæmi
um þetta eru lög um aðstoð við
þroskahefta sem sett voru árið
1979. Lög um málefni fatlaðra
tóku gildi í ársbyrjun 1984. Laga-
og reglugerðarsmíð undanfarandi
ára hefur haft að markmiði að færa
þjónustu við fatlaða sem næst
þcirn, í þeirra heimabyggð, oggera
þeim kleift eins og kostur er að
vera eðlilegir þátttakendur í þjóð-
lífinu.
Það er góður siður að staldra
öðru hvoru við og líta til baka yfir
farinn veg og gæta að hvort eitt-
hvað hafi miðað og setja kúrsinn
niiðað við það sem þá kemur í ljós.
Afmælisþing sem þetta er kjörinn
vettvangur til slíkra hluta. Á
dagskrá þessa þings eru nokkur
erindi sem hafa þetta að markmiði.
Það er ekki síður mikilvægt fyrir
fulltrúa framkvæmdavaldsins að
taka málaflokka til þess háttar
endurmats, líta yfir farinn veg og
átta sig á því hvar þörfin er brýnust.
Það hittist þannig á að ég kem að
félagsmálaráðuneytinu skömmu
áður en ný lög um málefni fatlaðra
tóku gildi í ársbyrjun 1984. Ég
hafði átt því láni að fagna að vera
virkur þátttakandi í setningu lag-
anna um aðstoð við þroskahefta
1979 og laga um málefni fatlaðra
1983. Með þeint voru felld saman
í eina heild lög um aðstoð við
þroskahefta, lög um endurhæfingu
og lög um erfðafjársjóð. Segja má
að lögin um málefni fatlaðra séu í
raun eina heildstæða félagsmála-
löggjöfin í landinu. Sérstök deild í
félagsmálaráðuneytinu hafði starf-
að að málefnum fatlaðra frá árinu
1980. Áhersla hefur verið lögð á
það að deildin eigi gott samstarf
við félagasamtök fatlaðra og
svæðisstjórnir.
Á þeim tíma sem ég hef haft
tækifæri til að fylgjast með málefn-
um fatlaðra úr návígi hefur tekist
með góðri samvinnu margra aðila j
að ná verulegum árangri. Fjár- >
framlög til málefna fatlaðra hafa
margfaldast á undanförnum árum
og rekstur nýrra stofnana verið
fjárhagslega tryggður jafnóðum og
þær verða til.
í frumvarpi til fjárlaga fyrir árið
1987 er gert ráð fyrir kr.
572.730.000.- til rekstursog stofn-
kostnaðar vegna þjónustu við fatl-
aða á vegum félagsmálaráðuneytis-
ins. Reiknuð stöðugildi eru 436 við
þessa starfsemi. Þá eru ekki með-
taldar stofnanir fyrir fatlaða sem
eru reknar af öðrum aðilum. í
fjárlagafrumvarpinu fyrirárið 1987
er m.a. tryggður rekstur heimilis
fyrir einhverf börn og heimilis fyrir
fjölfötluð börn verður tekið í notk-
un á næsta ári.
Eftirtaldar stofnanir og þjónusta
við fatlaða hafa tekið til starfa á
tímabilinu frá fyrri hluta árs 1984
til september 1986.
Sambýli:
Tekið hafa til starfa 15 sambýli
með alls um 90 vistunarrými.
Þau dreifast þannig að af þcim
eru:
6 í Reykjavík,
4 á Reykjanessvæði, þ.e. í Kópa-
Þótt tekist hafi að auka
skiining þorra almenn-
ings á málefnum fatl-
aðra virðist sem enn sé
aðgerða þörf á því
sviði. í þessu sam-
bandi má benda á atvik
sem átti sér stað fyrir
skömmu á bæjar-
stjórnarfundi í einu
nágrannasveitarfélagi
Reykjavíkur þegar
fötluðum manni var
vísað af fundi fyrir það
eitt að nota hjálpartæki
sem honum var nauð-
synlegt vegna fötlunar-
innar
vogi, Hafnarfirði og Garðabæ,
1 á Akranesi
1 á ísafirði,
1 á Siglufirði,
1 á Akureyri,
1 á Egilsstöðum.
Gert er ráð fyrir áframhaldandi
uppbyggingu sambýla á næstu
árum eftir því sem fjármagn fæst.
Ljóst er að þeim fjölgar þegar á
næsta ári. Alls eru nú 20 sambýli í
landinu með um 140 vistrými.
Á þeim tíma sem ég hef
haft tækifæri til að fylgj-
ast með málefnum fatl-
aðra úr návígi hefur
tekist með góðri sam-
vinnu margra aðila að
ná verulegum árangri
Önnur vistunarúrræði:
1. Skammtímavistunarheimili fyrir
fullorðna í Reykjavík með 7 vist-
unarrými.
2. Skammtímavistunarheimili á
Reykjanessvæði, Kópavogur -
Keflavík með alls um 12 vistrými.
Þjónustumiðstöðin Bræðra-
tungu ísafirði 9 langtímavistrými.
Þá hefur verið gefin út reglugcrð
fyrir stuðningsfjölskyldur þar sem
foreldrar fatlaðra barna geta vistað
börn sín nokkra sólarhringa í mán-
uði gegn greiðslu frá ríkinu. 12
fjölskyldur hafa notfært sér þessa
þjónustu.
Þá hafa greiðslur vegna sumar-
dvalar verið um 2 millj. kr. á
yfirstandandi ári á vegum ráðu-
neytisins.
Verndaðir vinnustaðir
Fimm verndaðir vinnustaðir
hafa tekið til starfa á eftirtöldum
stöðum:
Kópavogi,
Akranesi,
Egilsstöðum,
Selfossi og Vestmannaeyjum.
Auk þcss hafa nokkrir eldri
vinnustaðir fengið aukið og bætt
húsnæði: Vinnus’tofan Ás Reykja-
vík, Iðjulundur Akurcyri og Iðju-
hús við Kópavogshæli.
Atvinnuleit fyrir fatlaða hefur
verið komið á fót á Reykjancs-
svæði ogefld verulega í Reykjavík.
Á yfirstandandi ári eru ætlaðar
1,3 milljónir króna til þessarar
starfsemi.
Ráðgjafaþjónusta svæðisstjórna
ogstarfræksla leikfangasafna hefur
aukist verulega á þessu tímabili
84-86 og er nú slík þjónusta fyrir
hendi á flestum svæðunum.
Fjárhagsaðstoð til foreldra fatl-
aðra barna og unglinga innan 18
ára aldurs hefur aukist verulega og
nam kr. 26 millj. á sl. ári og alls
fengu um 300 fjölskyldur slíka
aðstoð á árinu 1985 um lengri eða
skemmri tínta.
Reglugerðir um fjárhagsaðstoð
vegna námskostnaðar og atvinnu í
heimahúsum voru gefnar út á árinu
1985 og 1986. Um 20 manns hafa
notið slíkra styrkja.
Stórum áfanga var náð þegar
Greiningar- og ráðgjafarstöð ríkis-
ins tók til starfa samkvæmt lögum
um málefni fatlaðra í byrjun þessa
árs. Þar með er cinu þýðingarmesta
ákvæði laganna unt málefni fatl-
aðra komið í frantkvæmd.
Aðsókn að Greiningarstöðinni
cr miklu meiri en búist var við og
er orðiö mjög aðkallandi að koma
starfseminni í stærra húsnæði svo
að hún gcti sinnt hlutverki sínu í
framtíðinni eins og lög gera ráð
fyrir. Með hæfilegri bjartsýni tcl ég
mig geta sagt á þcssari stundu að
viðunandi lausn sé í sjónmáli.
Upptalningin hér að framan sýn-
ir að þótt lagasetningin um aðstoö
viö fatlaða sé ung að árurh er áhrifa
hcnnar farið að gæta verulega. í
öllum svæöisstjórnarumdæmum
landsins er nú komin aðstaða til
vistunar og þjónustu lyrir fatlaða
scnt aftur hefur leitt til þeirrar
niðurstöðu að bæði helur aðsókn
að stóru vistunarstofnununum
minnkað og vistmönnum þar hefur
fækkað.
Nú má enginn skilja orð mín
þannig að sigur sé í höfn og
baráttunni lokið. Mér er fullljóst
að margt er enn óunnið og verkefn-
in eru næg bæði fyrir stjórnvöld og
félög eins og Þroskahjálp. Ég nefni
húsnæðismál, ný lög eiga að auð-
velda lausn þessara ntála fyrir fatl-
aða. Því rná bæta við að brýnt er
að kynna þá lausn sem felst í
breytingum á lögum um Húsnæðis-
stofnun betur fyrir fötluðum. Þótt
tekist hafi að auka skilning þorra
almennings á málefnum fatlaðra
virðist sent enn sé aðgerða þörf á
því sviði. í þessu sambandi má
þenda á atvik sem átti sér stað fyrir
skömntu á bæjarstjórnarfundi í
cinu nágrannasveitarfélagi
Reykjavíkur þegar fötluðum
manni var vísað af fundi fyrir það
eitt að nota hjálpartæki sem honum
var nauðsynjegt vegna fötlunarinn-
ar. Tryggja verður að slíkur at-
burður komi ekki aftur fyrir.
í nóvember 1985 var samþykkt á
landsþingi Landssamtakanna
Þroskahjálpar stefnuskrá í rnálefn-
um fatlaðra. í inngangi er lögð
áhersla á þá kröfu að leitað sé leiða
til að styrkja stöðu fatlaðra, jafnt í
nánasta umhverfi sem samfélaginu
í heild, og tryggja traust og eðlileg
tengsl þeirra við fjölskyldu sína.
Einnig að jafnrétti fatlaðra verði
styrkt með því að veita þeim tæki-
færi til náms, möguleika á starfi og
sjálfstæða tilveru á eigin heimili
jafnframt því sem tryggilega sé séð
fyrir öðrum þörfum þeirra. Síðast
en ekki síst cr þess krafist að tekið
sé tillit til vilja hinna fötluðu,
skoðanir þeirra virtar og rcttur
þeirra til þess að taka þátt í ákvörð-
unum er varða líf þeirra og framtíð
í heiðri hafður. Ég vil taka undir
öll þessi atriði. Ég tel að þau eigi
að marka brautina næstu árin.
Ég vil að lokum endurtaka af-
mælisóskir mínar til Landssamtak-
anna og þakka enn á ný fyrir að
hafa fengið tækifæri til að ávarpa
ykkur. Ég vil að endingu láta í ljósi
þá von að mega sjá sem flest ykkar
aftur síðdegis á nrorgun.