Tíminn - 02.04.1987, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 2. apríl 1987
Tíminn 7
Erlendur Einarsson fyrrv. forstjóri:
Afvettvangi markaðs-
mála landbúnaðarins
Að stofni til erindi flutt á aðalfundi Osta- og smjörsölunnar
Hið virta breska stórblað, Fin-
ancial Times, hefur fjallað nokkuð
undanfarið um landbúnaðarstefnu
Efnahagsbandalagsins. Fyrir ráð-
herrafund bandalagsins, sem hald-
inn var um miðjan febrúar, birti
blaðið m.a. grein þar sem því var
haldið fram í fyrirsögn að engin
úrræði væru í landbúnaðardeil-
unni. Ég mun nú endursegja nokk-
ur af skrifum Financial Times um
þessi mál.
í þessari grein segir blaðið m.a.
að þeim, sem séu gjaldþrota, sé
hætt við að grípa til örvæntingar-
fullra úrræða til að halda lánar-
drottnum sínum í fjarlægð, og án
þess að taka tillit til þeirra lang-
tímaafleiðinga sem slíkt hafi í för
með sér. Þannig er því einnig farið,
segir blaðið, um nýjustu tillögur
Evrópunefndarinnar í landbúnað-
armálum, og sérstaklega óánægj-
una með hin umdeildu áform um
skatt á matarolíu og fituefni.
Þessi nefnd hefur verið að berj-
ast við það að láta enda ná saman
eins lengi og starfsmenn hennar
muna. Ef litið er til hinnar stór-
auknu eyðslu til landbúnaðarmála
þá virtist EBE stefna í gjaldþrot
mestan hluta síðasta árs, og horf-
urnar virðast enn verri fyrir árið
1987.
Allar ráðstafanir til að minnka
hina endalausu fjármagnsþörf, sem
fylgir landbúnaðarstefnunni, með
því að lækka verð hafa mistekist.
Því er Mr. Frans Adriessen, yfir-
maður landbúnaðarmála, nú nauð-
beygður til að leita nýrra leiða til
að afla fjár.
Áframhaldandi óhóf
Nýju tillögurnar líkjast hinum
fyrri, og fái Mr. Adriessen að ráða
mun verðhækkunarskriðan halda
áfram. Nýjar tekjulindir til að
fjármagna áframhaldandi óhóf
munu opnast með skattinum á
matarolíu og feiti. Að vísu er
áhersla hans á að færa landbúnað-
arverð EBE nær heimsmarkaðs-
verði en nú er, jákvæð svo langt
sem hún nær.
En þó er enginn vafi á að jafnvel
áður en ráðherrar fá tækifæri til að
veikja áætlanir hans munu þær litlu
verðlækkanir, sem hann hefur lagt
til, hvetja bændur til að auka
framleiðsluna en ekki til að minnka
hana. Kapphlaupið á milli aukinn-
ar afkastagetu akranna og vaxandi
þrýstings á kostnaðarverð mun
aukast. Bændur hafa þegar tekið
ákvarðanir um akuryrkju yfir-
standandi árs, svo að fyrirhugaðar
breytingar á stefnu EBE hafa ekki
áhrif á uppskeru fyrr en 1988.
Það sem enn virðist skorta er
tilfinning fyrir langtíma stefnu-
mörkun fyrir evrópskan landbúnað
í alþjóðlegu umhverfi sem virðist
fjandsamlegra með hverjum degin-
um sem líður. Mr. Jean-Claude
Paye, formaður OECD, lýsti
vandamálinu í harðlega orðuðu
trúnaðarskjali í lok janúar:
„Landbúnaðarverslunin er í
kyrrstöðu eða fallandi, framboðið
eykst tvöfalt eða þrefalt hraðar en
eftirspurnin, ríkisútgjöld til stuðn-
ings bændum eru í hámarki nánast
alls staðar og tekjur bænda fara
lækkandi. Afleiðingin er varasöm
aukning í alþjóðlegri spennu í
efnahagsmálum og ör útbreiðsla á
viðskiptaaðferðum sem OECD
flokkar sem hneykslanlegar og
niðurbrjótandi. í grundvallaratrið-
um er framtíðarsýnin því eyði-
leggjandi, a.m.k. næstu tíu árin.“
Erlendur Einarsson.
Miðað við ofangreint er erfitt að
skilja það að Evrópunefndin skuli
leggja til nýjar aðgerðir til að afla
fjár til styrktar landbúnaði.
Skatturinn á matarolíur og fituefni,
sem leggst jafnt á innlendar sem
innfluttar olíur, er líklegur til að
valda enn meiri deilum um verslun-
armál en áður. Þetta gerist á sama
tíma og Efnahagsbandalagið og
Bandaríkin hafa nýlega afstýrt
meiri háttar deilum um sölu á
amerísku korni til Spánar og Port-
úgals, og á meðan aðildarþjóðir
GATT virðast hafa samþykkt að
hætta við nýleg áform um hindranir
á fríverslun. Bæði Bandaríkja-
stjórn og allmörg þróunarríki sem
framleiða jurtaolíur hafa mótmælt
áætlunum Mr. Adriessens.
Grundvallaratriði
Það sem sýnist álíka mikilvægt
er að tillögurnar virðast ganga
þvert á grundvallaratriði, sem eru
að samkvæmt þeim á að nota
gífurlegt fjármagn í þágu landbún-
aðar, bæði frá skattgreiðendum og
neytendum, og að þetta hefur al-
varleg áhrif á aðra þætti hagkerfis-
ins. Það er ekki nægilegt að flytja
hluta af byrðinni frá Efnahags-
bandalaginu yfir á evrópska neyt-
endur, jafnvel þó að það lagi
skammtíma greiðsluvandamál
nefndarinnar.
Nánast enginn hefur hreinan
skjöld þegar um er að ræða vernd-
artollastefnu í landbúnaði. En
staðreyndin er sú, samkvæmt út-
reikningum OECD, að Efnahags-
bandalagið styrkir bændur hjá sér
beint eða óbeint meira en við á um
flesta mikilvæga framleiðendur
landbúnaðarafurða annars staðar í
heiminum.
- Seinni hluti -
Það ætti a.m.k. að reyna að gera
allt sem mögulegt er til að forðast
að auka skammtímavandamálin.
Betra væri ef nefndin, og hinar
illsveigjanlegu ríkisstjórnir Frakk-
lands og Vestur-Þýskalands, gæfu
kost á því að taka þátt í einhvers
konar langtíma samhentu átaki til
að endurreisa landbúnað heimsins.
Þess er nú krafist af sífellt meiri
festu af OECD.
Litlar breytingar
Að loknum ráðherrafundinum
birti Financial Times aðra grein
þar sem fjallað er um árangur
hans. Þar segir að ráðherrunum
hafi mistekist að Ijúka við áður
ákveðnar róttækar aðgerðir til að
minnka framleiðslu á mjólk. Þeim
hafi tekist að ganga frá fimm af sex
reglugerðum sem taldar séu nauð-
synlegar í þessu skyni, þar með
talinni reglugerð um endur-
greiðslureglur til bænda sem tapa
framleiðslukvóta. Þeim hafi hins
vegar ekki tekist að ganga frá hinni
þýðingarmiklu stöðvun á hinum
tryggðu kaupum á mjólkurvörum.
Þessi ófullnægjandi niðurstaða
fundarins, segir blaðið, þýðir að
ráðherrarnir munu missa af þeim
tímamörkum sem þeir settu sjálfir
við lok febrúar. Nú er hætta á að
öll umræðan lendi á kafi í árlegum
ágreiningi um verð á landbúnaðar-
vörum.
Mr. Ignaz Kiechle, landbúnað-
arráðherra Vestur-Þýskalands, gaf
í skyn að endurskoðun á verði
landbúnaðarafurða myndi verða
mjög róttæk, og um leið réðist
hann harðlega að tillögum Evrópu-
nefndarinnar. Hann mótmælti
einnig ákveðið áætlunum nefndar-
innar um að minnka greiðslur fyrir
mjólk og naut í því máli stuðnings
Mr. Austin Deasy frá írlandi.
Vestur-þýski ráðherrann lýsti
verðhugmyndum nefndarinnar
sem „stríðsyfirlýsingu gegn þýsku
ríkisstjórninni" og hét því að nota
„allar pólitískar, lagalegar og efna-
hagslegar aðferðir" til að hindra
mismunun í garð vestur-þýskra
bænda. Af þessum sökum var ótt-
ast að vestur-þýska stjórnin myndi
beita neitunarvaldi sínu ef
atkvæðagreiðslan yrði henni í
óhag. Niðurstaðan varð sú að Evr-
ópunefndin varð að draga í land
með hina ströngu túlkun sína á
endurgreiðslum til mjólkurbænda.
Greiðslur fyrir
tapaðan kvóta
Tillögurnar í mjólkurmálinu fela
í sér niðurskurð á mjólkurfram-
leiðslukvótum um 9,5% á árunum
1987 og 1988, en gera jafnframt
ráð fyrir greiðslu á 10 ECU fyrir
hver 100 kg af töpuðum kvóta, og
eru það um 440 krónur. Nefndin
var þeirrar skoðunar að þetta ætti
aðeins að greiðast ef bændur
minnkuðu framleiðslu sína sem
nemur allri kvótaminnkuninni, en
ekki ef þeir færu fram úr kvóta
sínum og yrðu því að greiða auka-
skatt við lok hvers verðlagsárs.
Margir ráðherranna töldu að
þetta myndi hafa í för með sér
tvöfalda sekt eða greiðslu fyrir
mjólkurbændur. Fram kom mála-
miðlun um að öllum bændum yrði
greitt á fyrsta ársfjórðungi 1988,
áður en útreikningar við lok tíma-
bilsins yrðu gerðir um endanlegt
framleiðslumagn. Eina huggunin
fyrir nefndina var samkomulag
þess efnis að ef raunveruleg fram-
leiðsla virtist ekki vera að lækka
sem næmi 9,5% þá ætti að endur-
skoða kerfið.
Stefnt að málamiðlun
Og víðar er unnið að því að
koma betra skipulagi á framleiðslu
og sölu á landbúnaðarvörum. Með-
al annars var haldinn fundur í Genf
í Sviss í síðasta mánuði, í vinnu-
hópi um landbúnaðarvörur innan
fundaraðar sem fjallar um aukið
frelsi í viðskiptum í samræmi við
hinn almenna sáttmála um tolla og
verslun sem gengur undir nafninu
GATT. Að því er Financial Times
segir virðist sameiginlegt átak í
þessu skyni vera í farvatninu.
Að því er blaðið segir voru
Efnahagsbandalagsríkin enn einu
sinni ásökuð um tregðu, eftir að
þau höfðu gert áætlun um verslun
með landbúnaðarafurðir eftir teg-
undum, áætlun sem aðrir fundar-
menn álitu mjög óljósa. Meðal
annars margítrekuðu fulltrúar
Bandaríkjanna að þau vildu fá
niðurstöðu í rnálinu, þó ekki endi-
lega lokasamþykkt, innan tveggja
ára.
Fulltrúar Ástralíu studdu þá
skoðun, sem kennd er við svo
nefndan Cairn-vinnuhóp. Hún
snýst um frjálsa verslun landbún-
aðarþjóða, skipulega lækkun á
niðurgreiðslum og að gera verslun
með landbúnaðarafurðir þannig
frjálsari og í meira samræmi við
reglur GATT en nú er.
Sú hugmynd átti þó mikinn
stuðning á fundinum að setja ætti
af stað áætlun í fjórum þrepum um
umræður um verslun með landbún-
aðarafurðir. Þar var á ferðinni eins
konar málamiðlun á milli hinna
óþolinmóðari og hinna varkárari,
en í þeim hópi eru m.a. EBE-ríkin,
Norðurlönd og Sviss.
Upphaflega var áherslan á því
að ná samkomulagi um að minnka
smátt og smátt hinar gífurlegu
birgðir af umframframleiðslu, þ.e.
hveiti-, kjöt- og mjólkurfjöll, eins
og Efnahagsbandalagið hefur lagt
til. Þessu ætti síðan að fylgja eftir
með samningaviðræðum um áætl-
un til að koma í veg fyrir að slíkar
birgðir mynduðust aftur.
Á þriðja stigi viðræðnanna ætti
síðan að gera tilraun til að bæta
aðgang að markaðnum, og koma
samkeppninni þannig í jafnvægi og
í samræmi við grundvallarhug-
myndir GATT. Því er haldið fram
að slíkt geti að lyktum leitt til þess
mikilvæga árangurs að öll viðkom-
andi ríki gætu sett af stað aðgerðir
til að laga heimsframleiðslu á land-
búnaðarvörum að neyslunni.
Undirbúnings er þörf
Mun meiri undirbúnings er þó
þörf í einstökum löndum áður en
hægt er að hugsa til þess að setja
slíka áætlun í gang. Af fjórum
umræðuhópum á fundinum í Genf
var það aðeins Cairn-hópurinn
með Ástralíu í forsvari sem kom
fram með nákvæmlega sundurlið-
aða áætlun um slíkar samningavið-
ræður.
Þannig er Japan í algerri varnar-
stöðu. Bandaríkin eru komin af
stað, aðeins þó í orði, en hafa
hingað til lagt mesta áherslu á að
ýta undir tilslakanir í tvíhliða versl-
unarátökum, svo sem þeim sem
nýlega urðu við Efnahagsbanda-
lagið vegna maís-útflutnings frá
Spáni. í Brussel hafa menn undan-
farið eytt miklum tíma í að jafna
ágreining um innra verðkerfi, því
að enn hefur aðeins verið dregin
upp gróf mynd af aðferðum við
samningana.
Einnig er almennt viðurkennt að
samningáviðræðunum í Genf þurfi
að fylgja eftir með raunverulegum
pólitískum viðræðum, ef takast á
að halda skriði á þessum málum.
Þá hefur mikið verið litið til OECD
í þessu sambandi, því að þar eiga
allir stærstu samningsaðilar sína
fulltrúa.
Meðal annars er vonast til að ein
útgáfa af fjögurra þrepa áætlun um
samninga verði tekin til umræðu á
ráðherrafundi OECD í maí. Síðan
verði frekara samkomulagi um
framhald þessara landbúnaðarvið-
ræðna náð á toppfundi sjö stóriðn-
aðarþjóða í Feneyjum í júní í
sumar.