Tíminn - 05.08.1987, Síða 9

Miðvikudagur 5. ágúst 1987
Tíminn 9
VETTVANGUR
Einar Benediktsson, sendiherra:
Er NATO stöðnuð stofnun?
Athugasemdir við skrif Þórarins
Þórarinssonar í Tímanum 26. júlí
1987.
Vegna greinar Þórarins Þórar-
inssonar og annarra blaðaskrifa
um varnar- og öryggismál íslands
nú nýverið, er ekki úr vegi að
minna á þau aðalatriði, sem stefna
okkar í þeim efnum hvílir á:
1. að tryggja varnir landsins, svo
sem unnt er, með aðild að Atlants-
hafsbandalaginu og varnarsamn-
ingnum við Bandaríkin;
2. að styðja samninga um vopna-
takmarkanir og afvopnun;
3. að styðja alþjóðlega viðleitni
um friðsamlega lausn deilumála.
Á það hlýtur ávallt að vera lög
höfuðáhersla, að samningar um
vopnatakmarkanir og afvopnun
séu óaðskiljanlegur hluti stefnunn-
ar í öryggismálum. íslendingum
ber að fylgjast með og leggja það
til málanna, sem rétt þykir hverju
sinni, í samningum viðkomandi
aðila um vopnatakmarkanir og af-
vopnum. Hlutleysi eða skoðana-
leysi um þau mál hentar ekki.
Island hefur enga sérstöðu í örygg-
islegu tilliti umfram grannríki okkar
og við getum með engu móti tryggt
okkur eina sér gegn ófriði.
Ef vopnatakmarkanir og þá sér-
staklega sá samdráttur kjarna-
vopnabúnaðar, sem Sovétríkin og
Bandaríkin nú semja um eiga að
ná því setta marki Atlantshafs-
bandalagsins að sá friður og öryggi
haldist, sem verið hefur fyrir at-
beina þess undanfarna fjóra ára-
tugi, er margs að gæta. Ekki mega
vopnatakmarkanir leiða til mis-
vægis í styrkleika og þar af leiðandi
til öryggisleysis. Þá er það t.d.
einnig frumskilyrði að fullt eftirlit
sé með framkvæmd gerðra samn-
inga um upptöku kjarnavopna og
ísland hefur enga sér-
stöðu í öryggislegu til-
liti umfram gannríki
okkar og við getum
með engu móti tryggt
okkur eina sér gegn
ófriði.
stöðvun framleiðslu þeirra. Vert er
að benda á að viðurkenning slíks
víðtæks eftirlitsréttar af hálfu Sov-
étríkjanna yrði mikilvægt traust-
vekjandi skref í sambúð austurs og
vesturs. Á ráðstefnunni um af-
vopnun í Evrópu (CDE), sem lauk
í Stokkhólmi í fyrra, voru reyndar
samþykktar fyrstu ráðstafanir í
Ekkert gæti verið
fjær raunveruleikanum
en sú fullyrðing Þórar-
ins að varnarstefna
NATO sé runnin undan
rifjum íhaldssams
starfsliðs stofnunarinn-
ar.
þessa átt á hinu hefðbundna sviði
vígbúnaðar.
Við og önnur aðildarríki At-
lantshafsbandalagsins njótum ör-
yggis af samtengdu og órjúfandi
varnarkerfi. Því hljótum við að
taka þátt í sameiginlegu átaki vest-
rænna ríkja í leit að því framtíðar-
fyrirkomulagi á sviði öryggis, sem
gagnkvæmt þjóni hagsmunum
austurs og vesturs. Staðfesta
NATO-ríkja um uppsetningu eigin
eldflauga gegn nýrri ógnun SS-20
skeyta Sovétmanna á sínum tíma
skapaði samningsaðstöðu, sem nú
skilar ríkulegum árangri. Því fer
víðs fjarri, eins og Þórarinn Þórar-.
insson heldur fram hér í blaðinu
26. júlí, að NATO sé orðin stöðn-
uð stofnun. Þvert á móti væri
réttara að segja, að þetta opna
samstarf lýðræðisríkja um að
tryggja varnir sínar hafi á hverjum
tíma sýnt allan þann sveigjanleik
og festu, sem nauðsynleg var. Ef
samkomulag um upptöku INF-eld-
flaugakerfa, skammdrægra jafnt
semúangdrægra, milli Bandaríkj-
anna og Sovétríkjanna er nú í
augsýn er það vegna svokallaðrar •
tvíhliða ákvörðunar Atlantshafs-
bandalagsins frá 1979 og fram-
kvæmd hennar.
Ekkert gæti verið fjær raunveru-
leikanum en sú fullyrðing Þórarins
að varnarstefna NÁTO sé runnin
undan rifjum íhaldssams starfsliðs
stofnunarinnar. Alþjóðlegt starfs-
liði NATO stýrir ekki stefnu aðild-
arríkjanna heldur sameiginlegum
vettvangi starfs til pólitísks sam-
ráðs og gerð varnaráætlana. Það
voru aðildarríki sem lögðu út í
erfiða stjórnmálabaráttu heima
fyrir vegna uppsetningar Cruise og
Pershing II-eldflauganna, sem hófst
1983. Ef Þórarinn Þórarinsson
heldur að Margaret Thatcher eða
leiðtogar Belgíu, Hollands, Þýska-
lands eða Ítalíu hafi þar tekið við
fyrirskipunum starfsliðs NATO,
Vamarþörf hvers og
eins aöildarríkja NATO
er vegin og metin af
þeim sjálfum og helstu
ákvarðanir teknar af
þjóöþingum.
má hann vera einn um þá skoðun.
Reyndar höfðu Frakkar, jafnt
ríkisstjórnir Giscard d’Estaings og
Mitterands, nákvæmlega sömu
skoðun og brugðust eins við og
vart verða þeir sakaðir um að lúta
neinum fyrirmælum NATO. Varn-
arþörf hvers og eins aðildarríkja
NÁTO er vegin og metin af þeim
sjálfum og helstu ákvarðanir tekn-
ar af þjóðþingum. Megum við
íslendingar vissulega vera þakklát-
ir því, hversu mikill skilningur
ríkir um þessi mál meðal banda-
lagsþjóða okkar og hafa það
hugfast, að okkur ber að sýna
sömu staðfestu.
Benedikt Gröndal, sendiherra,
hefur skrifað gagnmerka grein í
Morgunblaðið 28. júlí um örygg-
isrnál Norðuratlantshafsins og þá
ógnun, sem íslandi er af gífurlegri
uppbyggingu sovéska Norðurflot-
ans. Með víðtækri hefðbundinni
hernaðaruppbyggingu annarri á
Kolaskaga - einu mesta víghreiðri
lieims - eiga sýnilegir yfirburðir
Sovétmanna að vera sönnun þess
að Norðuratlantshafið sé orðið
„Mare Soveticum" og það allt upp
að Austfjörðum. í aðildarríkjum
Atlantshafsbandalagsins ríkir al-
mennur skilningur á því, að það sé
barnaskapur einn að ætla að ein-
hliða afvopnun Vestur-Evrópu geti
leyst vandann. Undir slíkar hug-
myndir flokkast kjarnavopnalaust
svæði á Norðurlöndum, sem norsk-
ur háskólakennari mælir með í
Mbl. 22. júlí. Prófessor þessi vill
með „viðbótarsamningi“, sem
sagður er mikilvægur en ekki nauð-
synlegur, m.a. leita eftir upptöku
sovéskra kjarnavopna í næstu
grennd við Norðurlönd. Allar for-
sendur slíkrar samningsgerðar til
að auka öryggi brestur gersamlega.
Sá garður er sannarlega verður
kynningar. Margir hafa komið í
hann, notið þar kyrrðar og dá-
semda gróðursins, en einnig fjöl-
mennis og hátíðahalda.
I múrgirtum garðinum þarna við
Alþingishúsið er fagurt um að
litast; vert að ganga þar undir
trjánum og skoða marglit blómin
og runnana. Fjölbreytnin er mikil.
Hin síðari ár ber mikið á Alaska-
yili. sem ber stóra gulhvíta blóm-
klasa snemma sumars og síðar
væna skarlatsrauða berjaklasa.
Hátt ber minnismerki með
brjóstmynd höfundar garðsins
Tryggva Gunnarssonar frá Laufási
og er hann grafinn í garðinum.
Tryggvi lét gera garðinn á árunum
1894-1895 og vann sjálfur mikið í
honum. „Það er fallegur blettur en
lítill með mörgum trjám og blóm-
jurtum“ ritar Einar Helgason garð-
yrkjumaður í bók sína Bjarkir árið
1914. Tvö hæstu reynitrén í garðin-
um voru þá um hálfan fimmta
metra á hæð og álíka há víðihrísla.
Víðitegund þessi var síðar kölluð
þingvíðir og er bastarður eins og
flestar ræktaðar víðitegundir.
Teknir voru margir græðlingar af
henni og gróðursettir víða. Þeir
urðu sums staðar að allvænum
trjám. En páskahretið iliræmda
1963 gekk af þeim flestum dauðum
hér sunnanlands. Nokkrar hríslur
hjörðu þó og engar skemmdir urðu
þá á þeim norðanlands (fremur en
á Alaskaösp og sitkagreni), því þar
voru tré og runnar þá í vetrardvala.
Tryggvi var mikið í utanlands-
ferðum og hefur e.t.v. flutt trén
inn, t.d. frá Danmörku, bæði þing-
víðinn og stóran gráreyni, sem enn
lifir og er orðinn vænt tré. Elstu
trén gætu líka verið úr tilraunastöð
Schierbecks landlæknis í gamla
kirkjugarðinum við Aðalstræti.
Ýms tré hafa verið endurnýjuð í
garðinum og nýjum trjám, runnum
og blómum bætt við.
Höfundur garðsins, Tryggvi
Gunnarsson, var framkvæmda-
maður mikill og mjög fjölhæfur. Á
unglingsárum mínum las ég mér til
mikillar ánægju frásagnir hans í
hinu vinsæla riti Dýravininum.
Tryggvi var fyrst bóndi og smiður,
reisti m.a. kirkjuna í Laufási, og
var yfirsmiður Ölfusárbrúarinnar
1891. „Þunga sigursöngva söng hér
elfan löngum" kvað Hannes Haf-
stein við vígslu brúarinnar, en
Tryggvi batt ána með brúnni.
Tryggvi varð kaupstjóri, banka-
stjóri, alþingismaður o.fl. Tryggvi
hafði mikinn áhuga á ræktun. Stóru
reynitrén við gaflinn á Laufá-
skirkju við Eyjafjörð bera því vitni
enn í dag. Tryggvi gróðursetti þau
á leiðum afa síns og föður á
árunum 1849 og 1853. Þessi tvö tré
munu vera næstelst ræktaðra reyn-
itrjáa, þcirra sem enn lifa hér á
landi. Aðeins trén í Skriðu í Hör-
gárdal eru eldri, gróðursett á árun-
um 1820-1830.
Ingólfur Davíðsson:
Gróska í Alþingisgarðinum