Tíminn - 24.02.1937, Blaðsíða 1

*
,3^f0E£tt>S»la
eg ttvn^simto $>afnac»tt. JÖ
eimt 2353 - PóetÉ>ölf ÖÖÍ
©jaíbba^i
tl«6»ine t: ! t*o>
&s$au$£triun foaíai 7 ft.
XXI. ár.
------------- -------—^—
Reykjavík, 24. febrúar 1927.
9. blaS.
Hér Ser á eftir ræða
Eysteins Jónssonar
Sjármálaráðkerra við
1. umræðu fjárlaganna
í sameinuðu Alpíngí
í gær;
1 fyrstu fjárlagaræðu minni,
haustið 1984, lagði ég áherzlu
á, að stjómin liti á það, sem
eitt af sínum stærstu verkefn-
um að bæta greiðslujöfnuðinn
við útlönd. Þótt stjómin vildi
á engan hátt gera lítið úr þeirri
þýðingu, sem fullur greiðslu-
jöfnuður á fjárlögum og lands-
reikningi hefir fyrir þjóðarbú-
skapinn, þá varð þó, að hennar
áliti, hitt að teljast aðalatriðið,
að unnt væri að standa í skil-
um út á við, og að vöruinn-
flutningur til landsins yrði
ekki til langframa meiri en
hægt væri að greiða með árs-
framleiðslu landsmanna. 1 sam-
bandi við þetta voru þegar á
því þingi samþykkt ný lög um
gjaldeyrismálin, sem gáfu
stjórninni heimild til þess að
taka þau mál öðrum tökum en
gildandi lög höfðu gert mögu-
legt. í árslok 1984 var útlitið
ekki glæsilegt. Greiðslujöfnuð-
urinn við útlönd var það ár
óhagstæður um a. m. k. 10
milj. kr., og erfiðleikar á sölu
íslenzkra afurða sívaxandi,
einkum saltfisksins. Þótt það
sé að vlsu ekki venja, mun ég
að þessu sinni byrja ræðu mína
með því að gera grein fyrir
viðskipta- og greiðslujöfnuðin-
um við útlönd síðastliðið ár, og
bera þá niðurstöðu saman við
niðurstöðu ársins 1934, en það
«r síðasta árið, sem gömiu
gjaldeyrislögin giltu.
Innfluttar og útfluttar
vörur á sl. árl
Samkvæmt bráðabirgðaupp-
gjöri hagstofunnar fyrir árið
1986 hefir innflutningurinn, að
frádregnum vörum til Sogs-
virkjunarinnar og rafveitunnar
á ísafirði, sem sérstaklega eru
greiddar með erlendu lánsfé,
numið um kr. 89,540 milj. Árið
áður nam hann hinsvegar, eft-
ir sömu heimildum, kr. 41,9
milj., en árið 1934 48.480 milj.
kr. Hefir því á þessu ári tekizt
að minnka innflutninginn um 9
milljónir króna frá því sem var
árið 1934, en samtals á tveim
síðustu árum um ca. 16 milj.
kr. ÍJtflutningurmn á síðast-
liðnu ári hefir, samkvæmt
bráðabirgðaskýrslunum, numið
um kr. 48.230 milj., en 1934
44,760 milj. kr. Hefir útflu'tn-
ingurinn því á árinu 1936 orðið
um 3,5 milj. kr. hærri en 1934.
Samkvæmt þessum tölum hefir
útflutningurinn umfram inn-
flutning árið 1936 numið um
8,7 milljónum kr. En árið, sem
núv. ríkisstjórn tók við völd-
um, var innflutningur umfram
útflutning rúmlega 3,7 milj. kr.
Hefir því á þessum tveimur ár-
um tekizt að bæta greiðslujöfn-
urinn við útlönd um 12,5 milj.
kr. Þar af hafa um 9 milj. kr.
unnizt með því að beita inn-
ílutningshöftunum meira en
áður, og 3,5 milj. með auknum
útflutningi. Er rétt að athuga
nokkru nánar einstaka liði út-
V erzlunarjömuourinn heiír
12,5 milljónir króna síðan
og iullur greíðslujöfnuður náðst
*
Eysteinn Jónsson.
flu'tnings og innflutnings til
þess að fá hugmynd um, hvaða
ráðstafanir hefir þurft að gera,
til þess að ná þessum árangri.
Ætla ég þá fyrst að minnast
á innflutninginn.
Meö fólksSjölgun í land
ínu eykst innflutnings-
þörfin
Eins og kemur fram í fjár-
lagaræðunni fyrir árið 1934 og
einnig 1935, var stjórainni það
fyrirfram ljóst, að til þess að
geta náð greiðslujöfnuði við út-
lönd með því ú'tliti, sem þá var,
þurfti verulegan niðurskurð á
innflutningnum. En ég hygg, að
hvorki stjórainni né öðrum
hafi verið það fyllilega ljóst
fyrirfram hve mikið þurfti að
beita innflutningshömlunum til
þess að minnka innflutninginn
um 9—10 milj. kr. eins og nú
hefir tekizt. Koma þar ýmsar
breytingar ’til greina, sem orð-
ið hafa á verzlunarháttum
þetta tímabil. Verðlag hefir
hækkað, innflutningsþörfin
aukizt o. fl. Sænska hagfræð-
ingum Lundberg, reiknast svo
til, að innflutningsþörfin vegna
fólksfjölgunar í landinu, aukizt
um nálega 700 þús. kr. árlega,
og síðas't en ekki sízt ber að
minnast þess, að aukinn iðnað-
ur í landinu, sem innflutnings-
höftin hafa átt mikinn þátt í
að skapa, og breytingar á fram-
leiðsluháttum, vegna þess, að
byrjað hefir verið á tilbúningi
nýrra vara í stað hinna gömlu,
sem markaðir hafa 'tapast fyr-
ir, hefir krafið meiri innflutn-
ings á vélum en nokltum gat
órað fyrir að óreyndu.
Samanburður viö
árið 1932
Vitað er af þeim sem þekkja
til, að árið ’32 varð innflutning
urinn lægri en hann hefir orð-
ið fyrr og síðar um mörg ár.
Stafaði þetta af því að nokkru
leyti, að það ár var höftunum
töluvex*t beitt, en eigi síður af
hinu, að miklar vörubirgðir
voru fyrir í landinu frá árun-
hrun Spánarmarkaðaríns
Samtals sextán mtSljóna króna innSlntn-
íngsiækkun á árunum 1935 og 1936
Fjárkagsniðurstaða rikissjóðs sl. ár; TekjuaS-
gangur á rekstrarreikniugi, þrátt iyrir óvæuta
lækkun tollteknanna. Umframg-reiðsfur mlnní en
nokkru sinní fyr á undanförnum tveím áratugum
' Hagur ríkKsíns hefir bafsiað á árímu
um 1930 og 1931, sem gerðu •
miklu auðveldara fyrir um "
minnkun innflutningsins. Það
er þessvegna afar fróðlegt fyr-
ir menn, sem vilja fá glögga
hugmynd um, hve mikið inn-
flutningshöftunum hefir raun-
verulega verið beitt til þess að
ná þeim árangri, sem nú ligg-
ur fyrir, að bera innflutning-
inn 1932 saman við innflutn-
inginn 1936. Ég hefi gert um
þetta nokkura samanburð, og
hefi skipt vörunum niðtu- í 4
flokka, en haft „ýmsar vörar“,
sem eru í skýrslum hagstof-
unnar ósundurliðaðar, sér í
hinum fimmta. Miða ég við
endanlegar niðurstöðutölur frá
1932, en bráðabirgðatölur frá
1936, en bæti 7 % við hvem lið, '
en um þá upphæð hækka
skýi-slui’nar venjulega, þegar
fulllokið er frágangi þeiri’a.
Það skal tekið fram, að fimmti
flokkurinn „Ýmsar aði'ar vöi'-
ur“, er nokkru hæxri nú en
I 1932, og stafar það af því, að
stuðst er við bráðabirgða-
skýrsluraar, en þessi liður
verður sundurliðaður nánar við
endanlegan frágang. Við þessu
er ekki unnt að gera, en það
x-uglar ekki þetta heildaryfirlit
svo að neinu venxlegu nemi.
InnSIutningshöSlin hafa
aöallega komið niður
á miður nauðsynlegum
vörum
1 1. flokki eru þær vörur
taldar, sem innflutningshöftun-
um hefir aðallega verið beitt
gegn. Þó tel ég þar með ný-
lenduvörur, sem höftunum hef-
ir að vísu nokkuð verið beitt
gegn, en þó ekki mjög. Inn-
flutningur þessara vai'a hefir
verið sem liér greinir (talið í
þús. kr.):
1932 1936
Ávextir og grænmeti 1.043 278
Vefn.vörur og fatnaður 3.369 3.351
Skófatnaður 883 770
Hreinlætisvörur 456 140
Hljóðfæri ogleðurvörur 46 58
Klukkur — silfurvörur 37 48
Nýlenduvörur 1.962 1.565
Samtals 7.798 6.310
Ef við athugum þessa liði,
sjáum við, að þeir ei’u undan-
tekningarlaust lægri 1936 en
1932, og samtals hefir innflutn-
ingur þessara vai’a verið um
1,6 milj. kr. lægri 1936 en 1932.
En vitanlega hefðu þeir átt að
vera hærri, jafnvel þótt höft-
unum hefði vei'ið jafnmikið
beitt. s. 1. ár og 1932, og stafar
það af fólksfjölguninni og þar
með aukinni innflutningsþörf.
Þessi liður í skýrslunni sýnir
því strax glögglega, að þurft
hefir að beita höftunum xnun
meira á síðastliðnu ári til þess
að fá þá heildaraiðurstöðu, sem
varð, heldur en árið 1932.
InnSlutningshöStin haSa
ekki komið niður á
nauðsynjavörum
1 öðrum flokki tek ég allar
almennar vörur aðrar, sem
höftunum hefir yfirleitt ekki
verið beitt gegn, og ekki er
hægt að beita þeim gegn svo
að nokkru verulegu nemi. —
Þessar vörur eru:
1932 1936
Kornvörur 3.381 3.821
Byggingarefni 4.657 6.175
Útgerðarvörur 11.528 11.535
Landbúnaðarvörur 599 595
Einkasöluvörur 2.205 2.288
Pappírsvörur 1.048 1.348
Búsáhöld 819 858
Samtals 24.237 26.620
Það sýnir sig, að í þessum
flokki hefir innflutningurinn
hækkað um 2,4 milj. kr., og er
það nokkuð meira en eðlileg
hækkun vegna aukins mann-
fjölda, Er hækkunin aðallega á
byggingarefnisinnflutningi.
Stórkostleg aukning á
ánnflutningi til iðnaðar
í þriðja flokk hefi ég sett
vélar og varahluti og efnivörur
til iðnaðar, Hefir innflutning-
ur vei'ið þessi:
1932 1936
Vélar og varahlutir 1.559 3.476
Efnivörur til iðnaðar 1.316 2.563
Samtals 3.875 6.089
áti þrátt fyrir
Hefir þessi flokkur hækkað
síðan 1932 um hvorki rneii'a né
minna en 3,260 milj. kr., eða
töluvert meira en tvöfaldast.
Stafar þessi gífui’lega aukning
vitanlega beint af aukningu
iðnaðarins og breytingum á
fi'amleiðslunni, m. a. auknum
vélainnflutningi til vei'ksmiðja,
sem verið er að setja á stofn.
í fjórða flokki eru rafmagns-
vörur.
1932 voru þær fluttar fyrir
853 þús., en 1936 fyrir 2,200
þús.
Hefir hækkunin þar orðið um
1,5 milj. kr. Veldur Sogsvirkj-
unin eðlilega þeiri'i hækkun að
mestu.
„Ýmsar aðrar vörur“ hafa
bækkað úr 1.582 milj. í 3.464
millj. kr.
Heildarniðurstaða þessara at-
hugana verður þvi sú, að höft-
unum hefii’ þurft áð beita meira
en nokkru sinni fyrr síðastlið-
ið ár, enda þótt lieildarinn-
flutningur til landsins hafi
einu sinni áður á síðai’i árum
eða árið 1932, orðið mimxi. En
þessi skýrsla sýnir það einnig,
að mildu stærri hluti af heild-
arinnflutningnum er nú al-
mennar nauðsynjavörur og vör-
ur til framleiðslunnar og ann-
ai’ra framkvæmda en árið 1932.
Innflutningshöftin hafa því
ekki einungis gert það gagn að
minnka stórlega innflutninginn
til landsins, heldur hafa þau
einnig orðið til þess, að gjald-
eyririnn, sem þjóðin hefir yfir
að í’áða, hefir verið miklu bet-
ur notaður en áður.
Útflutninga rinn
Ef við athugum svo útflutn-
inginn og breytingamar, sem á
honum hafa orðið, og berum
saman við árið 1934, sem er
eðlilegast vegna þess, að það
ár tók núv. ríkisstjórn við völd
um, og það er síðasta árið, sem
útflutningur okkar var nokk-
urnveginn óheftur af innflutn-
ingstakmöi’kunum í markaðs-
löndunum, þá sjáum við, að á
þessum tveimur árum hefir út-
flutningur á fiski hrapað nið-
ur um 9 milj. króna. Á móti
því kemur, að síldarafurðir og
aðrar sjávarafurðir, sem áður
hafa verið fluttar út, hafa
hækkað um ca. 6,1 rnilj. kr. og
landbúnaðax’afui’ðir hafa hækk-
að um ca. 3,6 milj. Þannig hafa
hækkanir þessax’a afurða ríf-
lega vegið upp lækkun fiskút-
flutningsins. En það sem alveg
hefir riðið baggamuninn um
hækkun útflutningsins eru hin-
ar nýju afurðir, sem bæzt hafa
á útflutningsskýrslurnar síðan
1934, og nenxa um 2,7 milj. ki*.
samtals. Er þar fyrst og frernst
karfinn, hai'ðfiskur, freðfiskur
o. fl. afurðir.
Guðbrandur Magnússon
forstjóri — fyrsti ritstjóri
Tímans — átti fimmtugsaf-
rnæli 15. þ. m. Grein um hann
\ei’ður bii’t í næsta blaði.
Kristján Jónsson
frá Garðsstöðum átti fimm-
'tugsafmæli 18. þ. m. Hann er
kunnur áhugamaður um sjáv-
arútvegsmál, og á sínum tíma
einn af foi’göngumöimum vest-
fii'zkra ungmennafélaga. —
Ki'istján var meðal fullti’úa á
nýafstöðnu flokksþingi Pram-
sóknai’manna.
Móðukarðindakenn*
iog stjórnarandstœð*'
inga
Þannig hefir verið unnið að
því eftir tveimur leiðum að ná
greiðslujöfnuði. Með lækkun
innflutningsins og hækkun út-
flutningsins. Ái’angurinn er
betri en margir höfðu þorað að
vona, eftir þeim ei’fiðleikum,
sem við hefir verið að eiga.
Fullur greiðslujöfnuður hefir
náðst á öðru ári hinna nýju
gjaldeyrislaga.
Það er dálítið einkenni-
legt að sjá hveraig háttvirfir
st j órnai’ands tæðingar, utan
þings a. m. k., hafa tekið þess-
ari niðurstöðu. Á meðan
greiðslujöfnuðurinn var óhag-
stæður, lögðu þeir höfuðáherzl-
una á það, í andófi sínu gegn
í’íkisstjóminni, að hún hefði
brugðizt fyrirheiti sínu um
að vinna að fullum viðskipta-
jöfnuði við útlönd og ætti því
í raun réttri að segja af sér,
þar sem hún hefði ekki náð
markinu í jafn mikilsverðu máli
En eftir að kunnugt varð um
niðurstöðuna af viðsldptum
síðasta árs, er svo að sjá sem
andstæðingarnir leggi allt í
einu ekkert upp úr hagstæðum
viðskiptajöfnuði. Hefir jafnvel
verið til þess vitnað í því skyni
að sanna þýðingarleysi þess að
viðskiptajöfnuðurinn væri hag-