Tíminn - 25.06.1988, Qupperneq 2

• 'MELX3IN • *.......Vl'V.V*,v*ViV-v.......... '• .....
ÞRJÁR KÆRUSTUR
SVIKU HANN
innprentuð í föðurhúsum. Dæmi um
framkomu Vigfúsar við almúga er
að eitt sinn sló hann bónda í sýslu
sinni með keyri sínu, þegar mannin-
um hafði orðið á að þúa hann.
Bóndinn kærði þessa meðferð, en
fékk engar bætur. Vigfús sagði hann
hafa fengið þarfa áminningu og þar
við sat.
Árið 1789 tók Vigfús við Rangár-
vallasýslu og flutti Bjarni því sem
þriggja ára barn að Hlíðarenda með
foreldrunum og þar ólst hann upp.
Margt hefur verið skrifað í þá veru
að hið mikla og fagra útsýni frá
Hlíðarenda yfir sögusvið Njálu hljóti
að hafa átt þátt í að auka og skerpa
föðurlandsást Bjarna, sem endur-
speglast í svo mörgum æskuljóða
hans og hefur einn höfundur komist
svo að orði að hann hafi ekki þurft
að leita rómantíkurinnar á vit er-
lendra bókmennta samtíðar sinnar.
Hana hafi hann fengið að gjöf í
bernsku er hann leit undradýrð ís-
lands frá hámúla Hlíðarenda.
Svo sem algengt var á höfðingja-
heimilum var Bjarna fenginn heimil-
iskennari. Sá hét Hjörtur Jónsson,
sít^ar prestur á Gilsbakka og kenndi
hann drengnum frá tíu til fjórtán ára
aldurs, en þá var farið að huga fyrir
kennslu handa honum til stúdents-
prófs. En þar var ekki um auðugan
garð að gresja. Auk Hólaskóla, sem
nú var verið að leggja niður, var ekki
til að dreifa nema Hólavallaskólan-
um í Reykjavík. Sá skóii hefur orð
á sér sem óbeysnasta kennslustofnun
allrar íslandssögunnar, þótt sjálfsagt
hafi Skálholtsskóli stundum verið
litlu skárri. í Hólavallaskóla hírðust
námssveinarnir í gisnum og hriplek-
um húsakynnum, svangir, kaldir og
sjúkir, en skólastjórnin í höndum
manna sem varla vissu mun dags og
nætur vegna drykkjuskapar. Það var
því ekki von að Vigfúsi sýslumanni
hugnaðist að slík stofnun ætti að
mermta elskaðan son sinn. Hann
kom honum því í læri hjá Þorvaldi
Böðvarssyni, sem var skólahaldari
barnaskólans á Hnausastöðum í
Garðahverfi á Álftanesi. Þorvaldur
var frábær kennari og þótti mikið til
sýslumannssonarins unga koma.
Gekk kennslan og með aíbrigðum
vel, svo 1. júní 1802 gat Geir biskup
Vfdalín útskrifað hann, aðeins
finvntán vetra gamlan. Hann sigldi
samsumars til Kaupmannahafnar og
var innritaður í háskólann í öndverð-
um maí 1803.
í Kronprinsens Livkorps
Bjarni lauk inntökuprófum við
skólann með ágætiseinkunn. Hann
lagði stund á lög og lauk náminu
1807 með fyrstu einkunn. Það var
mettími, enda var hann frægur fyrir
hvílíkt stálminni hann hafði. Var
sagt að hann hefði leikið sér að því
að læra utanbókar danska blaðið
„Adresse Avisen“, sem hafði fátt að
geyma annað en auglýsingar og til-
kynningar, og þurfti hann ekki að
lesa það nema einu sinni.
Að prófi loknu gegndi hann ólaun-
uðu starfi í kansellíinu, en varð
undirkansellisti með 200 ríkisdala
laun í ágúst 1809 og hækkaði loks
það í tign að 1811 var hann orðinn
kansellisekretari. Var það síðasta
embætti sem hann gegndi á danskri
grund.
En meðan Bjarni var við nám í
Höfn gengu miklar hörmungar yfir
Danmörku. Napoleonsstríðin geis-
uðu og Bretum var það mikill þyrnir
í augum er hin hlutlausa, danska
þjóð gat haldið uppi verslunarsigl-
ingum, meðan verslun þeirra sjálfra
var í lamasessi vegna ófriðarins.
Þvinguðu þeir Dani til að láta af
herskipafylgd með kaupskipum sín-
Erkiandstæðingurinn - Magnús
Stephensen.
um 1801, sem þýddi að þau voru
ofurseld víkingaskipum ófriðarþjóð-
anna. Bættu þeir gráu ofan á svart
árið 1807, þegar þeir skUtu á
Kaupmannahöfn af sjó og tóku flota
Möðruvellir á dögum Bjarna. Frið-
riksgáfa, amtmannsbústaðurinn,
fyrir miðri mynd. Hún brann 1874.
konungsríkisins herskildi og teymdu
til Englands. Þar með gerðu Danir
bandalag við Napóleon, sem aftur
leiddi til stríðsyfirlýsingar af hálfu
Breta í nóvember 1807.
Bjarni deildi beiskjunni gagnvart
Englendingum með Dönum, m.a.
vegna þess að handrit mikið er hann
vann að, uppskrift af Gulaþingslög-
um, hafði farist í eldunum sem
kviknuðu af stórskotahríðinni.
Gerðist hann varðliði í Kronprinsens
Hlíðarendi í Fljótshlíð. Hér ólst
skáldið Bjarni upp og vilja margir
ætla að hið mikla og fagra útsýni hafi
skerpt rómantíska hneigð hans og
föðurlandsást.
Livkorps á Amalienborg og mun
hafa verið fullur hernaðaranda -
eitthvað í þá átt sem segir í kvæði
hans „Herganga“:
„Herlegt er œ hermanns stand!
Hreysti ei bresti vort samband!
Heiður er frtður,
brœður blíðir!
blóð föður - verja Iand!“
En þótt andinn væri ódeigur var
heilsa hans ekki upp á marga fiska
um þessar mundir og hann var oft
þjáður af sjúkleika á árunum 1808-
1809. Ekki segir heldur af neinum
mannraunum er hann hafi lent í á
stríðsárum þessum.
Heimildir um Hafnarár Bjarna
Thorarensen eru annars rýrar í roð-
inu. Starsýnast hefur mönnum orðið
á kvæðin sem hann orti í Höfn og
bera vitni um heimþrá og eldheita
ættjarðarást, eins og Eldgamla ísa-
fold, sem hann - merkilegt nokk -
orti undir laginu við þjóðsöng Breta.
En hins ber að geta að lagið var þá
notað sem þjóðsöngur fleiri ríkja í
álfunni.
Ekki er vitað til að Bjarni hafi
þurft að kvarta yfir vistinni í Höfn.
En þráin eftir heimahögunum hefur
borið ofurliði allar framavonir í
dönskum stjórnardeildum, svo hann
hefur þegið að gerast aðstoðarmaður
hins unga Castenskjolds 1810, er
honum var veitt amtmannsembætt-