Tíminn - 25.06.1988, Side 8

8
Laugardagur 25. júní 1988
HELGIN
Bandarískir hermenn
frá Víetnam berjast
við fortíðina
- heimsækja fornar vígaslóðir í leit að svörum við áleitnum spurningum
Vissi það eitt um Víetnam
að landið var langt í burtu
Lífið var ekki lengur einfalt hjá
William Fero. Nú var komið árið
1968 og hann fann að breytinga var
þörf. „Fimrn bræður, fimm systur,
geðvondur pabbi og sífellt hungur.
Hvað á cftir að verða um mig?“
spurði hann sjálfan sig.
Hann bauð sig sjálfviljugur fram
til hermennsku í fallhlífarsveitum
bandaríska hersins, barnalegur og
uppfullur af rómantískum hug-
myndum um að „lifa í ríki Johns
Wayne“. Hann vissi ekkert annað
um Víetnam en að landiö væri
langt frá Ameríku.
Bill Fero tók þátt í bardögum í
Víetnam í tvo mánuði, allt til þess
hræðilega kvölds í ágúst 1971 þegar,
líf hans tók allt í einu óvæntum
breytingum. Það átti aldrei aftur
eftir að verða hið sama. Hann var
sendur með félögum sínum í árás-
arferð með þyrlu. Skipunin hljóð-
aði: "Stefnumót við kirkjugarð-
inn“. En Fero og félagar hans
komust aldrei svo langt.
Það eina sem hann man eftir er
að hafa fundið þungt högg og óljós
tilfinning eins og hann hæfist á loft
og „færi svo að falla, falla enda-
laust“. Tíu dögum síðar vaknaði
William Fero, ungur piltur frá
Wisconsin, til meðvitundar á
sjúkrahúsi í Japan. Hann hafði
misst báða fæturna.
Nú tóku við þrjú ár á sjúkrahúsi
og síðan líf í hjólastól - og enginn
sigur í Víetnam, þó að „ég hafi
fórnað tveim fótum fyrir friðinn og
Nú eru liðin 13 ár síöan Bandaríkjamenn urðu að játa sig
sigraða í Víetnamstríðinu. Þar létu tugþúsundir banda-
rískra hermanna lífíð en enn fleiri eru þeir sem snéru aftur
heim skaddaðir á sál og líkama. Á þá hafa á liðnum árum
sótt ýmsar spurningar sem ekki hefur verið svo auðvelt að
fínna svar við enda hafa Bandaríkjamenn til þessa ekki
verið fúsir að ræða um þetta umdeilda stríð. En til hvers
var barist, voru fórnirnar þess virði að færa þær? Um þetta
spyrja amerísku hermennirnir og nokkrir þeirra hafa á
undanförnum mánuðum heimsótt aftur þær slóðir þar sem
þeir voru kvaldastir. Ýmislegt kom þeim þar á óvart eins
og eftirfarandi frásögn úr Spiegel ber með sér.
frelsið," eins og Fero segir bitur í
bragði.
Þessi Itfsreynsla vék ekki úr
huga Fcros. Hann var orðinn ör-
yrki og átti ekki margra kosta völ.
Hann gerðist bóndi og réð víet-
namska flóttamenn í vinnu, 46 alls.
Þeir áttu að aðstoða bóndann við
landbúnaðarstörfin. Þegar ör-
væntingin lagðist of þungt á Fero,
lét hann reiði sína bitna á starfs-
fólkinu sínu. „Ég hegðaði mér eins
og ribbaldi og umgekkst vinnufólk-
ið eins og þræla," segir hann, en
Víetnamarnir voru alltaf jafn þol-
inmóðir, vingjarnlegir og reiðu-
búnir til aðstoðar.
Að lokum tók hann að spyrja
sjálfan sig spurningar sem aldrei
hvarflaði að honum á meðan hann
var í Víetnam: „ Hvers konar yndis-
lega fólk er þetta eiginlega?" og
það rann upp fyrir honum ljós að
landar þeirra, sem hann hafði skot-
ið á án þess að finna til nokkurrar
samúðar. voru nákvæmlega eins
og þetta fólk.
í febrúar sl. var Fero aftur
staddur í Víetnam, nú orðinn 38
ára gamall og bílaviðgerðarmaður,
í leit að fortíð sem hann hefur
aldrei skilið. í Ho Chi Minh borg,
sem áður hét Saigon, fór hann t.d.
til rakara og þegar rakarinn hafði
borið sápu á Fero og bar rakhnífinn
að hálsinum, hrökk Fero stundar-
korn í kút og varð hugsað til þess
að „fyrir tveim áratugum var hann
kannski Víetkong-hermaður og
hefði skorið mig á háls“.
Hvernig gat þessi
bændaþjóð borið sigur-
orð af bandarískri tækni?
En núna er heimsókn hins stríðs-
skaðaða Williams Fero tákn um
sátt við óvininn þó að seint sé. Það
er ekki fyrr en nú, 13 árum eftir að
síðustu hermenn risaveldisins
Bandaríkjanna urðu að láta í minni
pokann fyrir hersveitum bænda-
þjóðarinnar í Norður-Víetnam og
flýja í þyrlum af þaki bandarfska
sendiráðsins í Saigon að gamlir
amerískir hermenn hafa aftur lagt
leið sína til vígvallarins til að líta
aftur bardagasvæðin, sem breyttu
lífi þeirra svo mjög.
Enn líta bandarísk stjórnvöld á
Víetnam, sem nú er sameinað
undir kommúniskri stjórn, sem
óvinaríki. Engin stjórnmálasam-
skipti eru milli ríkjanna. Það kann
þó að vera að heimsóknir fyrrum
bandarískra hermanna til Víetnam
séu vísbending um að „nú séu
yfirvöld í Washington og Hanoi
reiðubúin til að skrifa lokakaflann
í ömurlegu sjónarspili," eins og
Don Mills, einn bandarísku her-
mannanna sem leituðu fortíðarinn-
ar í Víetnam í febrúarorðaði það.
Sprengjurnar sem lögðu Vfet-
nam í rúst og drápu um 1,7 milljón-
ir manna bara í suðurhluta
landsins, særðu líka Bandaríkin.
Þær ollu því að heil kynslóð banda-
rískra háskólanema tók upp annan
hugsunarhátt og miklu róttækari
en foreldrar þeirra, á hrísökrum
þessa ókunna lands hrapaði banda-
rískt siðferði og mannúð niður úr
Síðustu Ameríkanarnir flúðu frá
Saigon með þyrlum af þaki banda-
ríska sendiráðsins í apríllok 1975.
öllu valdi, framavonir eins banda-
rísks forseta brustu (Lyndons B.
Johnson) og sjálfsálit heimsveldis
beið mikinn hnekki.
í fyrsta sinn í sögu Bandaríkj-
anna urðu bandarískir hermenn að
hverfa heim frá stríði í hlutverki
hinna sigruðu. Þeir urðu að eftir-
láta óvininum vopn að virði 5
milljarða dollara. Þjóðin sem alla
tíð hafði hossað sigurvegaranum
og fyrirlitið þá veikburða, tók ekki
á móti hermönnunum við heim-
komuna með lúðrablæstri og heið-
ursskrúðgöngum, heldur var þeim
hafnað, gleymt eða jafnvel sýnd
hrein og klár óvild.
„í Ameríku eru kommúnistarnir
í Hanoi og reyndar allt víetnamskt
enn hatað,“ segir Don Mills, en
hann er þarna í sinni fjórðu ferð til
Víetnam sem ferðamaður og tekur
virkan þátt í störfum samtaka gam-
alla bandarískra hermanna, sem
börðust í Víetnam. En hann er
sannfærður um að smám saman
verði hugarfarsbreyting í Ameríku
og að bráðum flykkist til Víetnam
gamlir hermenn. Enn sem komið
er hafa ekki nema nokkur hundruð
þeirra verið reiðubúin að gjalda
2700 dollara fyrir 11 daga ferð til
Víetnam. En það sem þeim finnst
erfiðast að yfirvinna er þó „að
finna þann innri kraft sem þarf til
að grafa aftur fram fortíðina, sem
hefur verið svo vel bæld til þessa,"
segir Jim Kurtz, fararstjóri gömlu
hermannanna.
Sjálfur var hann svo lánsamur að
„neyðast aldrei til að hleypa af
einu einasta skoti“ meðan hann
gegndi hermennsku í Víetnam.
Hann hefur að undanförnu veitt
fararstjórn hópum gamalla herm-
anna og víetnamskra flóttamanna
til „lands tára og sorgar“. Hann
sagði engan hafa komið ósnortinn
úr þeirri ferð. Einn hermannanna,
sem fyrir 13 árum hafði unnið sem
vélvirki í bandarískri herstöð í
Víetnam, hefur síðan skrifað víet-
namskri vinkonu sinni reglulega. í
þessari ferð ætlaði hann í eigin
persónu að ganga frá brottflutn-
ingsleyfi hennar til Bandaríkjanna
en hafði ekki árangur sem erfiði.
Umsókn hans var neitað. Hann
fékk ekki einu sinni að heimsækja
barnið sitt, sem hann hefur aldrei