19. júní - 01.11.1927, Blaðsíða 3

133
19. J Ú N 1
134
vinnuveitendur og verkamenn greiða tillög í, en ríkið
styrkir. Er veittur úr þeim styrkur með hverju barni
sem er fram yfir tiltekna tölu, t. d. sumstaðar 1, ef
einstæð kona á í hlut, 3 ef um hjón er að ræða.
Er þetta gert til að jafna mismuninn á afkomu ein-
hleypra manna og giftra, sem hafa sömu laun fyrir
sömu vinnu séu hvorirtveggja karlmenn, þó fjöl-
skyldumaðurinn þurfl eðlilega miklu meira til þess
að lifa. t*á eru og til ekknastyrkir innan vissra stétta,
þar sem verkamenn hafa komið skipulagi á félags-
skap sinn eins og víðast hvar annarsstaðar. Fá þá
ekkjur þeirra styrk og oft ókeypis bústaði.
Hér er einöngis minst á almenna ekknastyrki, sem
ná til allra á sama hátt og almennur ellistyrkur.
Ymsir menn segja að við sjeum of fátæk til þess
að koma svona styrkjum á og sé annað mál þó rík-
ar þjóðir, eins og Ameríkumenn, hafi gert það. En
skuldum hlaðnar ófriðarþjóðir, eins og t. d. Þýzka-
land, hafa líka ráðist í það og séð að það borgaði
sig. Mér þykir líklegt, að það eigi víðar við en í
Englandi, sem ensku hagskýrslurnar segja frá: að
miklu tleiri ekkjur deyi á hvaða aldurskeið sem litið
er, en giftar konur eða ógiftar. Þær tölur tala sínu
máli. Pó einkastyrkir kosti þjóðfjelagið mikið, þá
myndu þeir létta mikilli byrði af fátækraútgjöldum
og berklavarnarstyrknum. Lífsþróttur ekknanna entist
lengur og má líka virða hann til peninga, börnin
yrðu betur alin upp og þjóðfjelaginu betri borgarar.
Það geta verið skiftar skoðanir um það, hvort
hagkvæmari séu ekknatryggingar eða styrkir greiddir
til helminga af ríki og sveit.
Auðvitað eru almennar tryggingar nauðsynlegar og
sjálfsagt að ekknatryggingar séu teknar með þegar
sniðin verður tryggingarlöggjöf handa þjóðinni. En
séu þessar tryggingar með líku sniði og í öðrum
löndum, þá ná þær ekki til annara en þeirra, sem
vinna í annara þjónustu (vegna þess að vinnuveit-
andinn borgar nokkurn hluta gjaldsins). Auk þess
eru tekjur margra verkamanna svo lágar og óvissar,
að erfltt yrði þeim að standa í skilum með slíkt
tryggingargjald, ef nokkru næmi. Ríkið yrði að borga
mikinn hluta af styrknum, svo framarlega sem út-
borganir ættu að geta att sér alment stað tyr en eftir
langan tíma. Enn má segja það, að krafan um ekkna-
styrki er bygð á starfl kvennanna sjálfra og gildi
barnanna fyrir þjóðfélagið og á því ekki að miða þá
við atvinnu manna þeirra. Almennir ekknaslyrkir
yrðu því viðtækari en tryggingar og nauðsynlegir,
jafnvel þó þær kæmust á, enda mundi engin kona
fá tvöfaldan styrk.
Ættu allar einstæðar mæður að hafa rétt til styrks-
ins, ef eignir þeirra og tekjur færu ekki fram úr
vissu lágmarki og þær ættu fyrir börnum að sjá,
yngri en 14 ára (eða 16 ára ef þau eru í skóla).
Yrðu þær ennfremur að teljast færar um að ala upp
börn sín.
Þessar konur ættu að hafa rétt til styrksins:
Bókasafn „19. júní4í.
Hefði því tilboðí, að útvega kaupendum blaðsins
góða bók fyrir lítið verð, verið nógu vel tekið,
mundi bókin hafa komið nú um jólaleytið. Pví
miður getur þetta ekki orðið. Verða þeir kaup-
endur, sem óskað hafa eftir bókinni, að sætta sig
við þau málalok, þótt slæm séu — og vona að
betur takist, ef farið yrði á stað í annað sinn.
1. Ekkjur, sem ekki nytu annara eftirlauna eða styrkja.
2. Konur manna, sem ekki gætu stundað atvinnu
vegna heilsubilunar.
3. Fráskildar konur og yfirgefnar.
4. Ógiftar mæður.
Ekkjumenn ættu líka að geta fengið styrk með
börnum sínum og styrkurinn ætti að vera töluvert
hærri ef börnin hefðu mist báða foreldra sína.
Sérstakir fulltrúar ættu að ráðstafa styrk þessum,
aðrir en fátækrafulltrúar. Ættu þeir líka að geta leið-
beint mæðrunum á ýmsan hátt. Kæmi það upp að
móðirin vanrækti börn sín misti hún styrkinn. Gætu
skólarnir haft nokkuð eftirlit með því, einkum þar
sem þeir hafa eftirlit með heilsu barna, eins og t. d.
hér í Rvík. Fuiltrúar þeir, sem fara með styrkinn
ættu líka að heimta inn meðlög frá barnsfeðrum og
fráskildum eiginmönnum. Sumstaðar, t. d. í Englandi
er þetta starf í höndum sérstakra embættismanna og
hefir það þótt margborga kostnaðinn, vegna þess hvað
féð hefir borgast betur inn, en þegar konurnar hafa
sjálfar átt að heimta það úr höndum mannanna.
Styrkinn ætti að greiða að hálfu af ríkisfé og að
hálfu úr sveitarsjóði. Mætti leggja hann á með sér-
stökum skatti.
íslenzkar konur hafa nú fengið fullkomin borgara-
leg réttindi. Enn hafa þær ekki lært að færa sér þau
í nyt, sem ekki er furða, því karlmennirnir eru ekki
komnir langt í því heldur þó þeir hafi nú farið með
þau hér í 1000 ár og mætti þvi vænta af þeim nokk-
urs pólitisks þroska. Þetta mál, sem hér er um að
ræða varðar alla þjóðina i heild sinni þó eðlilegt
væri að konurnar skildu bezt kjör hvorrar annarar.
Öll kvenfjelög landsins ættu að sameina sig um þetta
mál og krefjast þess af þingmönuum sinum að þeir
styddu það, og af sveita- og bæjastjórnum að þær
mæltu með þvi að sínu leyti.
Og karlmennirnir ættu að skilja það, að viðhald
íslenzks þjóðernis og þeirrar marglofuðu heimilis-
menningar er undir því komið, að starf konunnar á
heimilinu sé metið í verki. Sé ekki létt undir með
ekkjunum í starfi þeirra að ala upp ungu kynslóð-
ina er óhjákvæmilegt að hún úrkynjist.
Laufey Valdemarsdóttir.