19. júní - 01.12.1928, Page 2

147
19. J Ú N 1
148
konur en karlar fást -við þau efni. Auk þess er það
fyrst á síðustu áratugum, sem konur fá aðgang að
því námi.
Bretska vísindafélagið er einhver hin virðulegasta
stofnun á sínu sviði, sem til er. Á árstundi félagsins
í fyrra, flutti 21 kona fyrirlestur um eitthvert há-
vísindalegt efni, og á fundi þess í septembermánuði
í haust voru þær 26, sem þar héldu erindi. Pær
vísindagreinar, sem konur einkum leggja stund á,
eru eðlisfræði, efnafræði, dýrafræði, náttúruvísindi
og sjúkdómafræði, og viö háskóla flestra landa skipa
fleiri eða færri konur kennarasæti. Við fæðingardeild
háskólans í Buones Atres í Suður-Ameríku er kona
nú yfirlæknir fæðingardeildarinnar. Sá háskóli er,
eins og fleiri háskólar latneskra þjóða, mjög aflur-
haldssamur. Við háskóla Parísarborgar, Sorbonne,
er 26 ára stúlka kennari í fornfræði. En sú kona,
sem fram úr flestum hefir skarað í þeirri grein, var
þó ungfrú Gertrud Bell, sem dáin er fyrir skömmu.
Hún var í fleiru en einu einhver merkasta afburða-
kona vorra tíma, og saga hennar sýnir ljóslega, hvað
konar geta afrekað á sviði vísindarannsókna og
stjórnmála. Ungfrú Bell nam fornfræði í London og
fór á unga aldri til Mesópótamíu í rannsóknarferð.
Fyrir vísindastarfsemi sína þar í landi hlaut hún
gull-verðlaunapening, enska laudfræðifélagsins. En
önnur grein starfsemi hennar, hné að því, að koma
skipulagi á stjórnarskipun landsins. Um það mál
gaf hún út bók árið 1921, og er sú bók einstök í
sinni röð. Enska stjórnin var um sama leyti að ráða
fram úr vandamálum Mesópótamíu, því Englandi
hafði verið falin umsjón (mandat) með því landi,
eftir heimsstyrjöldina. En íbúarnir vildu ekki sælta
sig við þær ráðstafanir. Gertrude Bell, sem þekti
hugsunarhátt landsmanna, trúarofstæki þeirra og rót-
gróið hatur til erlendra yfirráða og kvaða, gat sann-
fært Englendinga um, að eina leiðin til friðsamlegrar
úrlausnar, væri sú, að stofna sjálfstætt ríki í daln-
um milli Efrat og Tígris en tryggja Englendingum
umsjón með því. Á þann hátt átti hún frumkvæðið
að stofnun konungsríkisins Irak.
Það er annars fágætt að konur vinni sér stöðu á
þessu sviði. Eina konan, sem gegnt hefir sendiherra-
stöðu til langframa, er frú Kollontay hin rússneska,
sem um margt ár var sendiherra Rússa í Osló, en
er nú flutt til Brasilíu. Verður ekki sagt að henni
sé valið þar starf, sem friðsamlegast er að vera. Sendi-
herrastarfið krefst mikils undirbúnings og þekkingar.
Sumstaðar þurfa sendiherrar að kunna 8 tungumál,
og vita deili á mörgum hlutum, sem konur hafa enn
lítt látið sig skifta. Stofnaðir eru nýlega sérstakir
'undirbúningsskólar t. d. í Wien, og geta konur sótt
þá, en nota sér enn þá lítt aí þvi. Pær konur, sem
fyrst gengu á skólann í Vínarborg, leystu námið
snildarlega af hendi, og sést af því að konur vant-
ar ekki hæfileika til þeirrar starfsemi. Enda er það
í fullu samræmi við þann dóm, sem konan oft og
einatt fær: að hún sé slæg eins og höggormur og
saklaus sem dúfa, að hún geti orðið liðtækur starfs-
maður á sviði stjórnmálaviðskifta landanna, því þar
margt unnið með leynd og slægð.
Heimsstyrjöldin leiddi í Ijós að konur áttu mikinn
kjark og fórnarhug við hjúkrun sjúkra, oft því nær
á sjálfum vígvellinum. Hún sýndi líka að konur
áttu eiginleika í aðra átt. Duglegasli njósnari ófrið-
arþjóðanna var frakkneskur kvenmaður. Hún njósn-
aöi um aðgerðir þýska hersins á vesturvígstöðvun-
um og hafði sér til aðstoðar 16 ára gamla telpu,
sem bar bréfin frá henni til réttra viðtakenda. Eitt
sinn skrifaði hún 3000 orð á pappírsblað, sem var
6 sentimetrar á hvern veg. Blekið, sem hún notaði
var »ósýnilegt«, skriftin kom ekki í ljós, fyr en búið
var að þvo blaðið í ýmiskonar efnablöndu, pappír-
inn var næfur-þunnur og stafirnir svo smáir að nota
varð sterkt stækkunargler við lesturinn. Auðvitað
höfðu Pjóðverjar sína njósnara, og sú, sem gerði
Louisu hinni frönsku mestan óleik, var þýsk kona, sem
var njósnari þeirra meginn, og allir enskir og franskir
njósnarar hræddust eins og sjálfan skollann.
Pað er viðurkent oiðið að konan eigi hlutverk að
vinna í stjórnmálum, en þar mætir henni enn sem
komið er einna mest mótstaða. — Að áliti margra
merkra manna, er Lady Astor einhver fjölhæfasti
fulltrúi á bretska þinginu. Nína Bang, sem um stutt
skeið átti sæti í stjórn Danmerkur, kom þar fram
með meiri rögg og skörungsskap, en nokkur sam-
verkamanna hennar. Pá er það engum vafa bundið
að hagsýni kvenna getur haft mikla þýðingu i þjóð-
arbúskapnum, engu síður en það, alt til þessa dags,
hefir verið hlutverk hennar að gæta hagsýni í dag-
legum útgjöldum heimilanna. Japanar, hin sparsama
gróðaþjóð, sem nefndir eru Gyðingar Austurlanda,
vita að konunum er trúandi fyrir fjármálunum. —
Par í landi er það algengt, að konan hefir allar
fjárreiður manns síns á hendi. Fyrir meira en 20
árum vakti þarlend kona á sér athygli um alt
landið, fyrir það, hversu viturlega hún stjórnaði
stórum banka, sem maður hennar var talinn for-
stjóri fyrir. Öanur Japönsk kona, frú Jone Zuzuki,
er þekt víða um heim, vegna þess að hún er stærsti
verksmiðju-, náma- og skipastólseigandi landsins Pegar
maður hennar dó, tók hún við stjórn sykursuðuhúss,
sem 20 verkamenn unnu í. Nú nær starfsemi henn-
ar yfir ótal iðngreinar, skip hennar flytja Vörurnar
til annara landa, járnbrautir hennar flytja þær inni-
anlands. Hún hefir sérstaka banka, fyrir fjárreiður
sínar, og þótt hrun hafi orðið á mörgum stórfyrir-
tækjum og bönkum, hefir hún komist hjá öllum
skakkaföllum. Víðar hafa konur sýut dugnað í versl-
un og viðskiftum og yrði of langt upp að telja það
merkasta í þeirri grein.
Pá verður heldur ekki með sanni sagt að konur
alment skorti hugvitssemi eða uppfundningagáfur.
Allra fyrsta einkaleyfið, sem veitt var í Bandaríkj-