Tíminn - 10.12.1988, Side 6

6
HELGIN
Laugardagur 10. desember 1988
Að morgni krýningar Georgs IV, Bretakonungs hinn
19. júií 1821, reis kona hans, Karóiína af Brunswick úr
rekkju við dagrenningu og skrýddist hvítum satínkyrtli,
nældi strútsfjaðrir í hárið og ók til Westminster Abbey -
þar sem dyrunum var skellt við nefið á henni!
„Ég er drottning ykkar!“, hrópaði Karolína. „Ætiið þið
ekki að hleypa mér inn?“ Hood lávarður, sem var einn
þeirra er fylgdu hinni tignu konu, sagði víð dyragæslu-
menn: „Ég kem hér með drottninguna. Hún þarf enga
aðgöngumiða.“
En þrátt fyrir allan þennan skrípaleik, sat við svo búið.
Skipanir höfðu verið gefnar um að Karólína mætti alls
ekki inn í kirkjuna koma. Fyrir innan fór krýningarathöfn-
in fram, án þess að hún væri nærstödd. Konungurinn
hafði unnið sigur í viðureigninni við þá konu sem hann
hataði. Nú yrði hún aldrei krýnd.
„Blessaður fáðu
mér koníaksglas“
Þetta undarlegasta hjónaband í
sögu enskra konunga var misheppn-
að, alveg frá því er þau hjón sáust
fyrst. Prinsinn leit aðeins einu sinni
á þessa stuttu, barmmiklu, þýsku
stúlku, sem valin hafði verið handa
honum, gekk skjótum skrefum burt
frá henni yfir stofuna og hvíslaði að
vini sínum, jarlinum af Malmesbury:
„Harris, mér líður ekki sem best.
Blessaður fáðu mér koníaksglas.“
Karólína varð hissa, en hún brast
ekki í grát, eins og margar stúlkur
hefðu gert. „Guð minn góður!"
hrópaði hún upp, svo allir heyrðu.
„Lætur prinsinn alltaf svona. Mér
finnst hánn feitur og hann er alls
ekki eins myndarlegur og á
myndum."
Þessi voru vandræðin með Karól-
ínu. Húngataldrei haldiðsérsaman.
Prinsinn var smámunasamur, hé-
gómlegur og tilfinninganæmur. Hún
var hin fullkomna andstæða. Hegð-
un hennar var eins og framhleypinn-
ar skólastelpu og hana vantaði allt
sem kallaðist að vera kvenlegt.
Fyndni hennar var gróf og frenju-
skapurinn átti eftir að koma henni í
koll í hinni háu stöðu hennar. Hana
grunaði síst í hver vandræði hún átti
cftir að steypa honum, þótt al-
mannarómur segði að þau væru rétt
mátuleg hvort handa öðru.
Foreldrum st'num, hertoganum og
hertogaynjunni af Brunswick, var
hún til armæðu frá því fyrsta. Þeim
fannst hún skringileg og uppátekta-
söm. Hún var hreinn villingur og
hvernig sem reynt var að ala hana
upp, kom allt fyrir ekki. Hún laug
þau full, svo þau vissu ekki sitt
rjúkandi ráð.
Þegar hún var I6 ára þötti hún
snotrasta stúlka, með púðraða
lokka, fallega húð og skær augu. En
hegðunin var engu lík. Eitt sinn
þegar móðir hennar hafði bannað
henni að koma á dansleik við hirð-
ina, hljóp hún veinandi upp í rúm
sitt, sagðist vera ólétt og um það bil
að fara að fæða. Það varð feiknalegt
uppistand og ljósmóðirin var sótt.
„Jæja, frú,“ sagði prinsessan við
móður sína, sem skaif á beinununt.
„Ætlarðu að banna mér að fara á
ball aftur.“
Tuttugu og sex ára gömul var hún
enn ógift. Ýmsir heldri, ungir aðals-
menn höfðu að vísu gaman af að
spjalla við hana, en þeir tóku til
fótanna, þegar hjónaband kom til
umræðu. Því lyftist brúnin á gamla
hertoganum, þegar beðið var um
hönd dóttur hans handa sjálfum
prinsinum af Wales. Prinsinn hafði
aldrei séð hana og var raunar trú-
lofaður í trássi við vilja hirðarinnar
ungri ekkju, Maríu Fitzherbert, sem
hann var mjög ástfanginn af. En hún
var hvergi nógu tiginborin og kaþ-
ólsk að auki. Prinsinn hafði safnað
miklum skuldum vegna spilafíkni og
útsláttarsemi og faðir hans, Georg
III, sem var mjög í mun að hann
eignaðist son, lofaði að greiða alla
skuldasúpuna, svo fremi að hann
kvæntist boðlegri konu. Karólína
virtist hæfa mjög vel, prinsessa kom-
in af traustum aðalsættum og mót-
mælendatrúar.
Ekki mjög hreinlát
Malmesbury lávarður var sendur
að sækja hana. Hann gerði hvað
hann gat til að sjá sem flesta kosti
við hana, en þeir voru ýmsir. Hún
var gæðablóð og létt í lund - svona
yfirleitt. En hann varð að játa að
hún var allt of blátt áfram, kumpán-
leg í framkomu og grófgerð. Hann
reyndi að kenna hcnni ýmsa hirðsiði
og leiða henni fyrir sjónir hvaða
ábyrgð því fylgdi að vera prinsessa
af Wales. En mestar áhyggjur hafði
hann af því að hún var ekki mjög
hreinlát, því prinsinn þoldi ekki að
fis sæist á neinu, dauðu eða lifandi.
Hún þvoði sér ekki oft og var í
grófofnum nærklæðum og þykkum
sokkum, sem hún lét sjaldan þvo.
Og það sem verra var - þessu var
hún ófáanleg til að breyta.
Þegar hún kom til Englands var
hún falin umsjá hinnar ráðríku lafði
Jersey, alúðarvinkonu prinsins, sem
lét fá henni glæsilegan klæðnað og
snyrta hana frá toppi til táar, áðuren
hinn fyrsti fundur þeirra prinsins
varð. En Karólína hataði lafðina og
tók senn upp fyrri háttu.
„Ég trúi því ekki!“
Brúðkaupið fór fram í Konungs-
kapellunni í St. James höll, þann 8.
apríl 1795. Prinsinn var dauðfölur
og hafði það af að fá athöfninni
lokið, einungis með því að hljóta
sífellda hvatningu og áminningar frá
föður sínum. Hannsat uppi í stól við
eldstæðið í dagstofu sinni alla brúð-
kaupsnóttina og hraut. „Þar leið
hann út af og ég fór mína leið," sagði
Karólina hverjum sem heyra vildi á
eftir. Enginn vafi var á því að honum
fannst hún líkamlega fráhrindandi
og kom ekki upp í hjónarúmið,
nema til þess að fullnægja hjóna-
bandsskyldunni.
Þegar á daginn kom að Karólína
var vanfær „widd child“ eins og hún
sagði á sinni þýskuskotnu ensku,
hrópaði hún upp: „Ég trúi því ekki!“
og gaf þannig óbeint í skyn að hún
hefði ekki ætlað að prinsinn væri fær
um slíkt. Þessi orð fyrirgaf hann
henni aldrei.
Hún fæddi dóttur, Karlottu prins-
essu, þann 7. janúar 1796. og maður
hennar skrifaði í dagbók sfna:
„Prinsessan fæddi eitt ógurlegt
stúlkubarn." Vitanlega vildi hann
hafa eignast dreng, svo hann þyrfti
ekki að samrekkja konu sinni
lengur. Vonbrigðin ollu því að hann
lagðist í þunglyndi og var ekki
mönnum sinnandi lengi á eftir. Hann
taldi sig vera að deyja, samdi erfða-
skrá sína og mælti svo fyrir að frú
Fitzherbert skyldi erfa allar eigur
sínar. Umsjá dótturinnar skyldi kon-
ungurinn, faðir hans, taka að sér.
„Móðir þessa barns á ekkert að hafa
af uppeidinu að segja,“ skrifaði
hann enn fremur. Og síðan: „Marg-
faldar sannanir þær sem ég hef
fengið fyrir dómgreindarleysi
hennar, gera það að verkum að ég
tel mér skylt að afstýra því með
öllum ráðum að barnið falli í svo
óhæfar og illar hendur sem hennar."
„Ég ffæ mér karlmann,
þegar mérsýnist“
Eftir fæðingu Karlottu fjarlægðust
foreldrarnir enn meir hvort annað.
Prinsinn kvartaði við móður sína um
„andstyggð nálægðar hennar" og
átti þá við það að það væri ólykt af
henni - hann vildi ekki einu sinni
sitja við sama borð og hún. Hann
bjó sjálfur í aðskildum hluta Carlton
House, þess stóra húss er hann átti í
London, en prinsessan í öðrum
hluta. Hin konungborna dóttir
þeirra var svo ásamt barnfóstrum
sínum í enn öðrum herbergjum.
Prinsinn var farinn að segja það
opinskátt að hann óttaðist að sam-
band þeirra batnaði aldrei, og loks
skrifaði hann til Karólínu: „Forsjón-
in hefur gert okkur ókleift að vera
samvistum, en okkur er ekki um
megn að gera líf okkar þægilegt og
rósamt..." Og þau ákváðu að búa
aðskilin.
Tengdafaðirinn, Georg III, var á
mörkum brjálsemi síðustu ár sín.
Hann kunni þó betur við Karólínu,
en sonur hans. Skopmyndateiknari
sýnir þann gamla étandi egg.
Karólína prinsessa flutti heimili
sitt til Montague House á Black-
heath og brátt fór að fara orð af
heldur en ekki fjörugum samkvæm-
um hennar. Hún bauð til sín sjóliðs-
foringjum frá Greenwich, sem var í
grenndinni og meðal gesta voru sá
frægi aðmíráll sör Sidney Smith og
Manby freigátuforingi. Ein
þjónustustúlknanna sagðist hafa séð
húsmóður sína og aðmírálinn við
svo óviðurkvæmilegar aðstæður að
það hefði liðið yfir hana. Karólínu
féll alls ekki við enskar konur, svo í
mörgum samkvæma hennar voru
eingöngu karlar. Venja hennar var
að teyma þann útkjörna með sér
burtu, þegar á samkvæmin leið, svo
gestirnir urðu að hafa ofan af fyrir
sér sjálfir eftir það. „Ég fæ mér
karlmann, þegar mér sýnist," sagði
hún einni vinkonu sinni. Hún beraði
meira af barmi sínum, en sómasam-
legt þótti á þeirri tíð og dansaði svo
ákaft að nærpilsin blöstu við, ef sá
gállinn var á henni.
Vafasamur félagsskapur
Brátt tók fólk að neita að koma í
boð hjá henni. Þegar ein þjónustu-
meyja hennar vogaði sér að láta í
það skína að hún gengi full langt,
sneri húm sér að henni í bræði og rak
hana fyrir ósvífni.
í Blackheath efndi Karólína til
vináttu við frú eina í grenndinni,
lafði Karlottu Douglas, laglega
konu, sem skeytti jafn lítið um
skömm eða heiður og hún sjálf.
Þetta átti eftir að verða Karólínu
dýrt og það kostaði hana niðurlægj-
andi rannsókn á einkahögum
hennar.
Vandræðin byrjuðu þegar lafði
Karlotta tilkynnti að hún væri barns-
hafandi. Karólína, sem farin var að
verða leið á henni, ákvað að gera
henni grikk. Hún ætlaði að látast
vera ólétt líka. Hún tróð sig úr með
púðum og fór að heimta steiktan
lauk til morgunverðar. í fyllingu
tímans, eitt sinn þegar Karlotta var
í heimsókn, sýndi hún henni sofandi
smádreng. Þegar hún loks hafði
skemmt sér nægilega yfir hinni dauð-
hrelldu Karlottu, sagði hún henni
hvers kyns var. Lafðin var stórmóðg-
uð.
„Litli Willum“
Nafn drengsins mun hafa verið
William Austin, sonur hafnarverka-
manns í Deptford. Sá var meðal
bestu kosta Karolínu að hún hjálp-
aði fátæklingum og munaðarleys-
ingjum á ýmsan hátt og frú Austin,
sem hafði frétt af þessu, leitaði á
náðir hennar. Maður hennar hafði
þá misst vinnuna og skortur svarf að
þeim. Karólína bauðst til þess að
taka drenginn að sér. Hann kom rétt
mátulega til þess að það mætti nota
hann við prakkarastrikið, en átti
raunar eftir að vera henni nákominn
æ síðan.
Hún kallaði hann „Litla Willum"
og þegar einhver minntist á hann
sem „son yðar“ við hana sagði hún:
„Sannaðu það og hann verður kon-
ungur þinn“. Þetta var vitanlega
hættulegt tal og fréttist til prinsins af
Wales, sem heimtaði að vita hvað
gengi eiginlega á.
Vinkonan, lafði Karlotta, hugsaði
henni þegjandi þörfina. Hún var
bálreið við Karólínu fyrir að slíta
vinskapnum og einnig vegna kynna
hennar við sör Sidney Smith. Sjálf
hafði hún verið ástmær hans. Hún
fullyrti að Karólína hefði fætt „Litla
Willum" á laun 1802. Hún gerði líka
skrá um elskhuga hennar.
Augljóst var að eitthvað varð að
gera. „En sú léttúð og Iausingjahátt-
ur...“ muldraði tengdafaðir hennar,
Georg konungur þriðji, sem um
þessar mundir var talinn á ystu nöf
geðbilunar. 1806 var rannsóknar-
réttur skipaður til þess að fara ofan
í saumana á hegðun Karólínu. Rétt-
urinn var kallaður „Viðkvæma
nefndin“. Var það ekki fyrr en
Sophia Austin, móðir drengsins,
hafði verið leidd fyrir réttinn, að
prinsessan var sýknuð af hórdóms-
broti. Nefndarmennirnir ræddu líka
aðra vafasama þætti í hegðun hennar
og hún var áminnt af gamla konung-
inum (sem reyndar var ögn veikur
fyrir henni og gerði sér eitt sinn
glaðan dag heima hjá henni í Black-
heath.)
Að rannsókninni afstaðinni var
Karólína alráðin í að skipa sér í þá
stöðu sem henni bar við hirðina og
kvaðst mundu berjast við alla kon-
ungsfjölskylduna, ef þörf bæri til.
Ekki þótti vel takast til er hún kom
opinberlega fram á afmælisdegi
konungs. Hún var orðin feit, notaði
ekki lífstykki og klæddi sig glanna-
lega, beraði fullmikið af barminum.
Það andaði greinilega köldu og
prinsinn stóð í drjúgri fjarlægð frá
henni.
En hvað sem ávirðingum Karólínu
leið, þá hafði þjóðin samúð með
henni af einni ástæðu: að hún skyldi
vera neydd til þess að lifa aðskilin frá
dóttur sinni, Karlottu. Allt frá því er
hún flutti til Blackheath hafði hún
fengið að sjá dótturina á hálfs mán-
aðar fresti. En þegar litla prinsessan
var 16 ára, gerðist nokkuð sem varð
til þess að menn töldu prinsinn hafa
farið rétt að. Unga stúlkan varð
ástfangin af Hesse lautinant í 18.
léttvopnuðu herdeildinni. Hann var
sagður vera óskilgetinn sonur her-
togans af York. Þótt þjónustumær
Karlottu litlu vissi að þessi kynni
yrði að stöðva, var viðhorf móður-
innar allt annað. Hún taldi að sextán
ára gömul ætti stúlka að kynnast
ástinni og nú gerðist hún milligöngu-
maður. Hún lét parið koma til sín á
laun f Kensingtonhöll - leiddi þau til
svefnherbergis síns, dró ofan af
rúmunum og læsti dyrunum. Það
hlakkaði í henni görnin yfir að geta
þannig skapraunað prinsinum af
Wales, manni sínum. En sem betur
fór reyndist Hesse vera heiðursmað-
ur, sem ekki notaði sér aðstæðurnar.
Prinsinn frétti ekki af neinu.
Óvæntur stuðningur
Þegar fram í sótti átti róðurinn
enn eftir að þyngjast hjá henni.
Þann 6. febrúar 1811 var prinsinum
af Wales falið að undirrita opinber
Hjónaband Georgs IV og Karólínu af Brunswick var
halarófa af hneykslum og málaferlum