Tíminn - 19.08.1989, Blaðsíða 4

14
HELGIN
Laugardagur 19. ágúst 1989
Einar Hákonarson: „Ég held að íslendingar séu að komast á all tæpt vað í þessum ruglanda sfnum“. (Timamynd Pétur)
„Vona að ég fyllist
mikilli starfslöngun ytra“
- segir Einar Hákonarson, listmálari, sem fyrir skemmstu hlaut þriggja ára
starfslaun Reykjavíkurborgar, en hann er nú á förum til Gautaborgar
Fyrir skemmstu hlaut Einar Hákonarson, listmálari,
þriggja ára starfsstyrk Reykjavíkurborgar og fór þaö víst
ekki fram hjá neinum, þar sem ýmsir aðilar vildu að
ráðstöfunin hefði verið með öðrum hætti. En slíkt
dægurþras er sem betur fer fljótt að hjaðna og blandast
varla neinum hugur um að Einar var vel að þessum
fjármunum kominn, en hann er löngu orðinn meðal,
okkar kunnustu listmálara og verk hans að verðleikum
verið eftirsótt af einstaklingum sem stofnunum. Einar
var á förum til Svíþjóðar, þegar við hittum hann að máli
í tilefni af styrkveitingunni og er hann kominn til
Gautaborgar, þegar þessar línur koma fyrir almennings-
augu. Við spurðum hann í upphafi hverja þýðingu
starfslaun sem þessi hafi fyrir listamann.
„Því er ekki að neita að ég varð
mjög ánægður er ég heyrði að mér
hefði verið úthlutað þessu, en þessir
styrkir sem Reykjavíkurborg sam-
þykkti á 200 ára afmæli sínu að veita
þrem listamönnum í þrjú ár eru
lengstu starfslaun sem dæmi eru til
um hér á landi. Tvímælalaust gefur
þetta listamanni feiknalega gott
tækifæri til þess að sinna verki sínu.
Já, það er rétt, ég er á förum til
Gautaborgar innan fárra daga. Ég
hafði að vísu ákveðið þetta áður en
starfslaunin komu til sögu og hyggst
verða þama í tvö ár. Það er ekki
tilviljun að ég vel Gautaborg, því
þar lærði ég við Valant listaháskól-
ann fyrir tuttugu árum og á þaðan
góðar minningar og marga vini. Ég
kom þarna sem nítján ára unglingur
árið 1964 og var við námið í þrjú ár.
Þá hafði ég lokið prófi frá Myndlista-
og handíðaskólanum hér. Annars
kviknaði hugmyndin að Svíþjóðar-
ferðinni þegar ég fór til Gautaborgar
í febrúar og mars sl. á námskeið."
Bandaríkjamenn lítt
hrifnir af listamönnum
„Ég hafði gengið með þá hugmynd
að fara erlendis og dvelja þar ein-
hvem tíma all lengi. Ég reyndi mikið
að komast til Bandaríkjanna, en þar
í landi virðast menn ekkert hrifnir af
því að fá listamenn. Ég vildi ekki
fara að rífa mig upp fyrir þá sex
mánuði, sem ég hefði mátt dvelja
þar, en ég hafði ekki áhuga á að
dvelja þar ólöglega, eins og margir
gera þó. Ég talaði við konsúl í
bandaríska sendiráðinu hér, sem
þuldi yfir mér allrahanda „para-
grafa“ um að þetta væri eiginlega
ekki hægt, svo ég varpaði hugmynd-
inni frá mér. Einkum lagði hún
áherslu á að listamenn væru mjög
óæskilegt fólk. Mér duldist það ekki
að Bandaríkin em það guðs útvalda
land, sem enginn kemst inn í, nema
hafa farið í gegnum marga hreinsun-
arelda. En hvað sem því líður þá
taldi ég mér nauðsynlegt að fara úr
þessu umhverfi um tíma, kynnast
öðmm hlutum opið. Því verður ekki
á móti mælt að við búum í mjög litlu
þjóðfélagi og mér hefur oft þótt það
þrúgandi. Það koma hér upp list-
stefnur, sem verða svo fyrirferðar-
miklar að annað kemst ekki að,
meðan þær eru að ganga yfir“.
Hve margar eru sýningar þínar
orðnar?
„Ég hef nú ekki tölu á þeim, en
ætli þær séu ekki einar sextán. Þá
fyrstu hélt ég í Bogasal í ársbyrjun
1968, en síðasta sýningin var nú í
vor, en þá sýndi ég nýja tækni í
veggmyndagerð, myndir málaðar á
glerjað járn.
Já ég starfaði lengi við Myndlista-
og handíðaskólann, var kennari þar
í tíu ár og skólastjóri í fjögur ár. Nú
eru sjö ár liðin frá því er ég lét af því
starfi. Þó var nokkuð hlé á kennslu
minni þarna, því ég stofnaði minn
eigin iistaskóla á þessum ámm, sem
hét Listaskólinn Myndsýn og hann
rak ég um nokkurt skeið. Þá kenndi
ég líka við gmnnskólana hér í borg-
inni og lengst við Hlíðaskólann.“
Nú varstu stundum umdeildur í
skólastjórastarfinu
„Já, þetta var oft ansi óróasamur
tími. Þetta spratt af því að menn
vildu láta svo heita sem ég væri
andvígur ákveðinni liststefnu, sem
þá var mikið í gangi, en það var ég
raunar ekki. Öllu heldur var þetta
ágreiningur um hvemig stilla átti
upp kennsluefni. Ég er alveg sömu
skoðunar enn þann dag í dag og ég
var þá, þótt þáverandi menntamála-
ráðherra og nú ritstjóri Tímans hafi
ekki verið mér sammála. Það hefur
raunar farið svo að nú hafa margir
orðið til þess að viðurkenna að ég
hafi valið rétta stefnu í þessu. Ég
taldi það aðeins rangt að stofna
sérstaka deild í kring um ákveðna
liststefnu, eins og þá hafði verið gert
og ég vildi leggja niður, því hvemig
getur ein liststefna verið réttari en
önnur? Nú hefur þessi stefna mnnið
sitt skeið og aðrar komnar til sögu.
Þetta hét Nýlistadeild í þá daga, en
mun heita Tilraunadeild núna“.
Hvaða breytingar hafa orðið í aðferð
og viðhorfum listamanna frá því er
þú komst heim frá námi?
„Kannske vildi ég helst nefna þá
breytingu að nú hefur náð að mynd-
ast milliliður á milli listamanna og
þeirra sem kaupa list, og þá á ég við
galleríin. Önnur breyting er það sem
ég vil kalla listfræðingavald, og um
þetta hef ég skrifað greinar. Mér óar
við því að fmmkvæði listamanna í
sýningarhaldi og öðru slíku sé af
þeim tekið og að þeir verði háðir
einhverjum listpáfum, sem eiga að
stýra því hvað á upp á pallborðið og
hvað ekki. Hugsi maður þetta lengra
sést hættan sem í þessu er fólgin.
Hún liggur til dæmis í því að ungir
listamenn, sem eru að reyna að
koma sér áfram fara að þjónka undir
þetta vald, svo þeir komist einhvers
staðar á blað, en það hafa þessir
menn í hendi sér. Við getum talið
upp allar helstu listastofnanir okkar
íslendinga, en þeim er stýrt af svona
fólki. Því miður er það oft á tíðum
skelfilega þröngsýnt. Þetta geta eng-
ir lagað nema listamennimir sjálfir.
En þetta er raunar angi af öðm
fyrirbæri sem verið hefur grasserandi
í Evrópu og Ameríku. Þetta er vald
sem hefur orðið til þess að það er
sama í hvaða eitt nútímalistasafn
menn koma - þá er maður búinn að
sjá þau öll. Listfræðingarnir apa
nefnilega hver eftir öðmm og hampa
alltaf sömu toppunum. Ágætt dæmi
er sýningin á Kjarvalsstöðum núna,
þar sem einhver franskur forstöðu-
maður lítils safns í Frakklandi lánar
hingað myndir eftir mörg heims-
þekkt nöfn. Þama er komið ágætt
sýnishorn og samnefnari fyrir nú-
tímalistasöfn samtíðarinnar. En
þetta er nú ekki nýstárlegra en svo
að þessa list gat þegar að líta árið
1968.
Sem betur fer getur enginn sagt
hvernig listin eigi að vera, því þá
væri hún dauð. Það er nauðsynlegt
að alltaf séu átök um hlutina, því
átök fæða af sér eitthvað nýtt. Ég
held að það sé ætíð þannig að
einhver viðhorf ber hærra en önnur
í listinni á hverjum tíma, sem síðan
verður kollvarpað af öðmm.
Þannig var það líka þegar ég var
að byrja minn feril í þessu. Það var
ekki um neinar byltingar að ræða þá
að öðm leyti en því að þá hafði
afstraktlistin verið ríkjandi hérna
um tuttugu ára skeið. En þarna var
ég farinn að mála „figurativt" og það
var þá andstaða við afstraktlistina.
Hið sama er uppi á tengingum í dag
að öðru leyti en því að nú er svo
gríðarlegur fjöldi að fást við
myndlist. Einnig er hitt að nú finnst
mér vera ákaflega mikill mglandi í
listinni, en það er aðeins það sem er
að finna allsstaðar í þjóðfélaginu.
Listin gerir ekki annað en að endur-
spegla ríkjandi ástand.
Ég held að íslendingar séu að
komast á all tæpt vað í þessum
ruglanda sínum, vegna þess að þeir
eru á einhvern hátt að missa fótanna
í gildismati. Gildismatið er orðið svo
einhæft - bara peningar og aftur
peningar. Gildi manna er metið eftir
því hve vel þeim verður ágengt að
afla sér peninga. Það er talað um
hættuna af enskum áhrifum í þjóð-
félaginu núna og slíkt, en ég tel að
þetta brenglaða gildismat sé langtum
hættulegra fýrir þjóðemi okkar“.
Er góð listamannsefni að finna í
þessum stóra hópi sem nú stendur
framan við trönumar?
„Já, það er fullt af efnilegu fólki
að koma fram árlega. En það er nú
svo að þegar ég lít yfir minn feril og
þá sem vom með mér í skóla, þá
.reynast þeir sárafáir, sem haldið
hafa áfram. Menn hafa haldið eina
eða tvær sýningar og horfið svo. En
það þarf líka sterk bein til þess að
vera listamaður á íslandi og halda
þetta út, því hér lifir enginn á því að
vera aðeins listamaður.
En hins vegar þarf ég ekki að
kvarta yfir þeim viðtökum sem ég
hef fengið hér. Sýningum mínum
hefur verið tekið ákaflega vel.“
Nú vora ýmsir andsnúnir því er þú
fékkst starfslaunin á dögunum?
„Já, og það var mér nú ekki nýtt,
því í hvert einasta skipti sem ég hef
leyft mér að sækja um einhvem
skapaðan hlut, stöðu eða starfsstyrk,
þá hafa þessir menn alltaf risið upp
á afturfæturna. Þannig var það að er
ég sótti um að verða listráðunautur
Kjarvalsstaða, þá flutti þetta ágæta
fólk langar ræður um mína persónu
og hve ómögulegur ég mundi verða
til þess að gegna þessu starfi. En ég
vil heldur leggja það í hendur þeim,
sem hafa kynnst mér í starfi, að meta
hvemig ég hafi reynst".
Að lokum - þú hlýtur að hyggja gott
til glóðarinnar að vinna í Gautaborg
„Já, sannarlega og ég vona að ég
fyllist þarna mikilli starfslöngun,
sem er aðalatriðið fyrir listamann.
Ég hef tryggt mér góða aðstöðu og
er raunar meðlimur í sameiginlegu
verkstæði sænskra listamanna, þar
sem vinna má að hinum og þessum
hlutum.
Að endingu vil ég svo láta í ljós þá
ósk að Reykjavíkurborg haldi áfram
að veita þriggja ára starfslaunin, því
slíkt tækifæri er mikill akkur fyrir
listamenn og óska þess heilshugar að
sem flestir mættu njóta slíks.“