Tíminn - 19.12.1989, Síða 9

8 Tíminn
Þriðjudagur 19. desember 1989
Þriðjudagur 19. desember 1989
Tíminn 9
■
Eftir Sigrúnu S. Hafstein
Landsins forni fjandi, hafísinn, hefur
lokað siglingaleiðinni fyrir Horn síðan á
laugardag. Tuttugu ár eru síðan siglinga-
leiðin lokaðist vegna íss á þessum tíma
árs og er ekki dæmi um jafn mikinn ís á
þessum árstíma síðan Frostaveturinn
mikla.
Síðdegis í gær voru siglingaleiðir á
Húnaflóa einnig lokaðar, bæði djúpt og
grunnt. Stakir jakar voru út af Vestfjörð-
um á siglingaleiðinni frá Deild að Barða.
ísinn lá 35 sjómílur norðvestur af Kol-
beinsey, þaðan lá meginjaðar í aust-
norð-austur og hinsvegar í suð-suð-vest-
ur og alla leið að landi þar sem hann var
landfastur við Munaðarnes á Ströndum
og vestur fyrir Hornbjarg að ísafjarðar-
djúpi. Þá voru stakir jakar, hættulegir
skipum, á Steingrímsfirði.
Vegna veðurs gat vél Landhelgisgæsl-
unnar einungis kannað ísinn út frá
vestanverðu Norðurlandi og norðan-
verðum Vestfjörðum. Fyrir vestan Horn
var þéttleiki íssins 9/10, sem þýðir í raun
samfellda ísbreiðu, en 6/10 austanmegin.
Austan við meginísinn var mikið um
þéttar ísrastir og staka jaka sem náðu
austur fyrir Kolbeinsey en vegna veðurs
voru austurmörk íssins óljós.
Líkist helst frostavetri
Þór Jakobsson deildarstjóri Hafís-
deildar Veðurstofunnar sagði í samtali
við Tímann að það væru að minnsta
kosti tuttugu ár síðan hafís hafi lokað
siglingaleiðinni fyrir Horn í desember-
mánuði. „Það þarf að fara alla leið aftur
til ársins 1917 til að finna meiri ís sem
hefur lokað siglingaleiðum svona
snemma. En maður er nú kannski ekki
að spá frostavetri þrátt fyrir það,“ bætti
Þór við. Hann sagði jafnframt að vetur-
inn 1967 hefði verið mikill ís úti fyrir öllu
Norðurlandi og jafnvel austar en núna
en hann hefði ekki lokað siglingaleiðum.
Aðspurður sagði Þór að mjög erfitt
væri að spá um veður út frá hafís. „Ef
ísinn stendur stutt við er ekki víst að
hann hafi nein veruleg áhrif á vorið. Það
er fullsnemmt að spá nokkru um það.
Sjávaryfirborðið er kalt þar sem ísinn
bráðnar en hann er tiltölulega hlýr neðar
samkvæmt mælingum."
Ekki eru líkur á ísinn hopi að ráði á
næstu dögum þar sem spáð er áframhald-
andi norð-austan áttum sem er mjög
óhagstætt hvað varðar ísinn í Húnaflóa.
Þessi vindátt er þó í rauninni mjög
hentug, ef svo má segja, hvað varðar
ísinn milli íslands og Grænlands. í slíkri
átt ýtist ísinn vestur á bóginn frá íslandi.
ísinn aftur á móti sem á annað borð er
núna að reka að landi lendir í straumum
og því verður bara að bíða eftir að hann
bráðni. Ekki er víst að það verði enda-
laust ísrek inn í Húnaflóa, þar sem
ísmagnið er takmarkað þó það sé mikið.
ísinn fer því ekki til baka en hressileg
suðaustanátt myndi hjálpa til við að
halda ísnum frá landi.
ís við ísland er óeðlilegt ástand
Þór var spurður að því hvort það væri
rétt að hafís hafi á undanförnum áratug-
um komið oftar að landinu og verið
lengur en áður gerðist og sagði hann að
sú væri raunin. „Frá því um 1920 til 1965
var hafís tiltölulega sjaldgæfur miðað við
það sem hafði áður verið á öldinni á
undan og fyrstu áratugum þessarar aldar
en frá 1965 hefur hafísinn komið oftar að
landinu."
Sagði Þór ástæður þessara breytinga á
tíðni hafíss hér við land vera stórtækar
veðurfarslegar breytingar sem hafa átt
sér stað á norðurhveli jarðar en menn
hafi ekki fundið út af hverju þessar
breytingar hafa orðið. „Til dæmis er hæð
yfir Grænlandi yfirleitt ákaflega öflug og
það er hún sem veldur þá norð-austan
áttum í Grænlandsundi og heldur ísnum
að landi. En við höfum tekið eftir því að
það lítur út fyrir að þessi hæð sé að
veikjast mikið sem þá hefur áhrif á
hafísinn.“
Þór sagði að þrír þættir hefðu áhrif á
hvaða líkur væru á hafís við ísland. í
fyrsta lagi væru líkurnar meiri ef mikill
hafís væri við Grænland og hann rynni
suður með austur-Grænlandsstraumn-
um. í öðru lagi hafi hitastig og selta
sjávarins, þ.e. lagskipting hans, áhrif á
ísinn og sum skilyrði væru hagstæðari en
önnur. í þriðja lagi virtust vindáttirnar
gera útslag varðandi hafísinn hér við
land. Sem þýði í raun að afbrigðilegt
ástand er hvað varðar gang hæða og
lægða.
Enn hefur ekki verið hægt að spá fyrir
um hafís þar sem gangur hæða og lægða
hefur það mikil áhrif og um slíkt er ekki
hægt að spá. Einungis er hægt að tala um
líkur, til dæmis ef mikill hafís er við Jan
Mayen snemma vetrar.
Áhrif á fiskveiðar?
Varðandi áhrif á fiskveiðarnar sagði
Þór Jakobsson að áþreifanlegustu áhrifin
væru þau þegar ís lægi yfir mikilvægum
fiskimiðum eins og á Dhornbanka og
jafnvel á Kolbeinseyjasvæðinu. Einnig
væri oft erfitt fyrir skipin að athafna sig
við ísjaðarinn. Þór sagði að það hefði
ekki verið kannað hvernig vistfræðin
tengist hagfræðinni en það væri mjög
forvitnilegt verkefni.
Jakob Jakobsson fiskifræðingur sagði
í samtali við Tímann að það væri í
rauninni erfitt að draga ályktanir af
áhrifum hafíss sem er svona snemma
vetrar við landið. „Fiskimið lokast tíma-
bundið, en hugsanlegt er að hægt verði
að ná þeim fiski síðar. Þetta fer auðvitað
eftir því hvað ísinn verður lengi og
hversu útbreiddur hann verður. Al-
mennt má segja að ísinn hafi frekar
neikvæð áhrif á lífið í sjónum."
Aðspurður sagði Jakob að langvarandi
ís hefði slæm áhrif á átuna í sjónum og
þar með á alla fæðukeðjuna og slíkt
myndi gerast ef hafísinn sem nú er við
landið verður eitthvað fram á vorið. En
áhrif hafíss um hávetur sem stendur stutt
við væru tiltölulega Iítil.
Hólmadrangur fluttur suður
Togaranum Hólmadrangi frá Hólma-
vík hefur nú verið siglt suður til Hafnar-
fjarðar til að tryggja að hann lokist ekki
inni í ísnum. Stefán Gíslason sveitar-
stjóri sagði í samtali við Tímann að
menn vildu hafa vaðið fyrir neðan sig og
þó togarinn væri búinn með kvóta þessa
árs þá þyrfti hann að komast á veiðar
strax eftir áramótin og menn teldu ekki
rétt að hætta á að togarinn festist inni
vegna hafíssins.
Stefán sagði ástandið enn ekki vera
slæmt en ísinn væri kominn inn á Húna-
flóann og inn á Norðurfjörð fyrir helg-
Hafís fyrir Vestfjörðum.
ina. „Þannig að það er ástæða til að
óttast að ísinn komi hingað og ef að það
verður þá er það náttúrulega mjög
slæmt. Ef ísinn kemur inn á flóann þá
leggst öll útgerð niður meðan það ástand
varir og það er auðvitað slæmt en verður
að hafa sinn gang. Þetta er bara dæmi
um hve maður má sín lítils gegn náttúr-
unni.“
Stefán sagði að það væri óvenjulegt að
þurfa að hafa áhyggjur af hafís á þessum
árstíma. Það kæmi endrum og sinnum
einhver hafís inn á flóann en það væri
yfirleitt seinnipart vetrar eða undir vor.
Grímseyingar rólegir
Sigurður Þorláksson oddviti í Grímsey
sagði að menn væru ekki farnir að hugsa
um ráðstafanir vegna hafíssins. „Það
kemur auðvitað að því ef ísinn fer að
fara mikið framhjá eynni, þá þurfum við
að strengja vír fyrir höfnina eins og
stundum áður.“ Sigurður sagði að
skyggnið væri slæmt, norðaustan stinn-
ingskaldi, allhvass með éljum, þannig að
menn sæju ekki ísrek, einnig væri ólík-
legt að ísinn væri kominn svo nálægt
landi þetta austarlega.
Skip á íssvæðinu
Hjá Tilkynningaskyldu íslenskra skipa
fengust þær upplýsingar að um tuttugu
skip væru að veiðum á svæðunum við
ísinn. Góð veiði hefur verið við ísrönd-
ina, til dæmis á Kögurgrunni, en skipin
hafa þó átt erfitt með að athafna sig
vegna íssins sem er á mikilli hreyfingu.
Á laugardagsmorgni munaði minnstu
að togarinn Björgúlfur EA frá Dalvík
lokaðist inni í ísnum. Togarinn var á leið
til heimahafnar af Vestfjarðamiðum en
varð að snúa við er komið var að Horni
vegna þess að ísinn var orðinn landfast-
ur. Á bakaleiðinni hafði ísinn borist með
miklum hraða nær landi og varð togarinn
að krækja fyrir ísspöng sem lá inn á
Hælavík. Var togarinn aðeins um 300
faðma frá landi innst í víkinni og munaði
því litlu að illa færi. Björgúlfur sigldi
heim suður og austur fyrir landið og hafa
fleiri skip þurft að fara lengri leiðina
heim.

1111:
■ '