Tíminn - 08.02.1991, Síða 5

Tapaðir vinnudagar vegna verkfalla hafa aðeins einu sinni verið
færri en í fyrra a.m.k. síðustu þijá áratugina. Verkfall 77 bflstjóra í
Sleipni, sem stóð í 3 daga, var eina vinnustöðvunin sem tilkynnt var
um tii sáttasemjara á árinu. Aðeins 231 vinnudagar töpuðust því
vegna verkfalla á þessu þjóðarsáttarári. í skýrslum sem ná 30 ár aft-
ur í tímann fínnst aðeins eitt ár annað með færri en tíu þúsund tap-
aða vinnudaga, árið 1983, með 14 manns í verkfalli í einn dag.
Flest önnur ár hafa verkfallsdagar þrjátíu ára töpuðum við meira en
hins vegar verið taldir í tugum eða 100.000 vinnudögum á ári vegna
hundruðum þúsunda. Tíu þessara verkfalla. Þar af voru þrjú ár, 1970,
1976 og 1984 sem tapaðir vinnudag-
ar voru frá 301-310 þúsund. Þetta
svarar til þess að hvert þessara ára
hafi glatast um 850 ársverk, eða að
850 manns hafi verið stöðugt í verk-
falli allt heila árið um kring.
Benda má á til samanburðar að
skráðir atvinnuleysisdagar urðu að-
eins þrisvar á síðasta áratug (1984,
1989 og 1990) fleiri heldur en verk-
fallsdagarnir voru 1976.
Mesta verkfallsárið á þessu tímabili
má þó líklega teljast 1977 þótt tap-
aðir vinnudagar væru færri en árið
áður. Samtals 292 vinnustöðvanir
voru tilkynntar á árinu og um
40.850 manns lögðu niður vinnu í
samtals 189.600 daga. Þessi tvö ár
(1976/1977) tapaðist því samtals
hálf milljón vinnudaga vegna verk-
falla.
Framreiknað til núverandi meðal-
tekna ASÍ-félaga lætur nærri að
vinnulaun sem launþegar hafa tapað
af vegna þessara 500 þús. verkfalls-
daga séu um 1.590 milljónir króna á
núvirði.
Ár með færri en tíu þúsund tapaðra
verkfallsdaga eru fremur fá síðustu
þrjátíu árin: 1966 og 1986, auk
hinna einstöku „vinnufriðarára"
1983 og 1990 sem áður er lýst.
- HEI
Grétar J. Guðmundsson, aðstoðarmaður félagsmálaráðherra:
FÓLK MEÐ LÁGAR OG MEÐALTEKJUR
FÆR MESTAN HLUTA VAXTABÓTANNA
Athugasemd við blaðagrein í dagblaðinu Tímanum, miðvikudaginn 6. febrúar 1991
í dagblaðinu Tímanum miðvikudaginn 6. febrúar síðastliðinn birt-
ist blaðagrein, þar sem því er skellt upp í fyrirsögn að þeir lægst
launuðu fengju lægstu vaxtabæturaar. Tilefnið var svar fjármála-
ráðherra við fyrirspum um skiptingu vaxtabóta á árinu 1990 eftir
tekjum fólks.
í greininni var haft eftir þingmanni
Kvennalistans að það sé „erfiðast að
sætta sig við það að vaxtabæturnar
skuli ekki koma þeim betur sem
lægstu launin hafa“. Þingmaðurinn
dregur þá ályktun af svari fjármála-
ráðherra að niðurstaðan sé sú að
vaxtabætur fari hækkandi með
hækkandi tekjum. Að mati þing-
mannsins á þetta að vera þveröfugt,
„þannig að kúfurinn af vaxtabótun-
um fari til þeirra sem eru með lágar
eða meðaltekjur, en aðrir fengju
minn og jafnvel ekkert ef tekjurnar
verða háar“.
Blaðamaður Tímans nefnir það í
greininni að svar fjármálaráðherra
staðfesti það sem Tíminn hefði bent
á þegar vaxtabótakerfið var ákveðið
1989, að fólk fær þeim mun hærri
upphæð greidda í vaxtabætur sem
það hefur hærri tekjur.
í ummælum þeim sem höfð eru
eftir þingmanni Kvennalistans, svo
og í innskoti blaðamanns Tímans,
eru staðreyndir þessa máls túlkaðar
á mjög svo frjálslegan hátt og því
nauðsynlegt að gera athugasemdir
við umrædda blaðagrein. Fjármála-
ráðherra er að sjálfsögðu fullfær um
að svara þeirri gagnrýni sem fram
kemur í greininni á vaxtabótakerfið.
Þar sem vaxtabótakerfið er nátengt
húsbréfakerfinu er hins vegar nauð-
synlegt að félagsmálaráðuneytið
leiðrétti túlkanir þingmannsins og
blaðamannsins.
Kúfur vaxtabótanna
fer til þeirra sem
eru með lágar og
meðaltekjur
í svari fjármálaráðherra kom fram
að greiðslur vaxtabóta eru hlutfalls-
lega meiri hjá lágtekjuhópum en
þeim sem hærri tekjur hafa. Aðilar
með skattskyldar tekjur undir 100
þúsund krónum á mánuði árið 1989
fengu um og yfir 40% af frádráttar-
bærum vaxtagjöldum endurgreidd í
formi vaxtabóta. Hlutfall þetta var
um 25% hjá þeim sem höfðu tekjur
hærri en 200 þúsund krónur á mán-
uði. Þetta er það sem máli skiptir og
er í samræmi við tilgang vaxtabóta-
kerfisins, þ.e. að lágtekjufólk fær
hærra hlutfall af vaxtagjöldum end-
urgreitt með vaxtabótum heldur en
þeir tekjumeiri.
Villandi að horfa á
krónutölur
í þessu sambandi er villandi að
horfa á krónutölurnar eins og gert
er í blaðagreininni í Tímanum.
Vaxtabætur ráðast af vaxtagjöldum,
tekjum og eignum. Þeir sem hafa
háar tekjur geta skuldað meira en
hinir tekjulægri. Vaxtagjöld þeirra
geta því orðið hærri en hinna tekju-
lægri og við því er að búast að vaxta-
bætur til þeirra geti einnig orðið
hærri í einhvern tíma. Þegar vaxta-
bætur til hátekjufólks eru bornar
saman við vaxtabætur til hinna
tekjulægri verður hins vegar að taka
tillit til tímaþáttarins. Að öllu jöfnu
munu hinir tekjulægri fá vaxtabæt-
ur í lengri tíma en hinir. Þetta stafar
m.a. af því að eignamyndun þeirra
sem hafa háar tekjur er alla jafna
hraðari en hinna tekjulægri. Vaxta-
bætur þeirra skerðast því fyrr.
Vaxtabætur fyrir
lágtekju- og
meðaltekjufólk
Um 16.000 aðilar fengu vaxtabætur
á árinu 1990, samtals að fjárhæð um
1.420 milljónir króna, miðað við
frumálagningartölur. Um 4.700
þeirra höfðu tekjur lægri en 100.000
krónur á mánuði árið 1989, eða um
30% allra þeirra sem fengu vaxta-
bætur. Um 4.000 höfðu tekjur á bil-
inu 100-150 þúsund krónur á mán-
uði. Um 12.000, eða um 3/4 allra
þeirra sem fengu vaxtabætur, höfðu
tekjur undir 200 þúsund krónum á
mánuði. Heildarvaxtabætur þeirra
voru um 1 milljarður króna eða um
71% af greiddum vaxtabótum. Af
þessum tölum sést að kúfurinn af
vaxtabótum á árinu 1990 fór til
þeirra sem voru með lágar eða með-
altekjur á árinu 1989, sem er í sam-
ræmi við tilgang vaxtabótakerfisins.
Áhrif vaxtahækkunar
á vaxtabætur
Einhverra hlutaíer þess ekki getið í
Tímanum að fjármálaráðherra svar-
aði fyrirspurn um hvernig vaxtabæt-
ur mundu skiptast eftir tekjum, ef
vextir af lánum Húsnæðisstofnunar
yrðu hækkaðir úr 3,5% í 5,0%. í
svari ráðherrans kom fram að ef
gengið er út frá ákveðnum forsend-
um mundu einungis lágtekjufjöl-
skyldur fá vaxtabætur til að vega
upp á móti vaxtahækkuninni, eins
og stefnt var að með vaxtabótakerf-
inu.
Það er ekki nýtt að fjallað sé um
ýmislegt er varðar húsnæðismál í
dagblaðinu Tímanum. Það er hins
vegar nánast jafnalgengt að sú um-
fjöllun sé þess eðlis að leiðréttinga
sé þörf eftir á. í svari fjármálaráð-
herra við fyrirspurn um skiptingu
vaxtabóta eftir tekjum kom fram að
vaxtabætur á árinu 1990 fóru í
mestum mæli til lágtekju- og með-
altekjufólks. í áðurnefndri blaða-
grein í Tímanum eru þessar niður-
stöður hins vegar túlkaðar á þann
veg að hinir tekjuhærri í þjóðfélag-
inu njóti vaxtabótanna í meiri mæli
en hinir tekjulægri, sem er vitaskuld
kolrangt.
Lágtekjufólk fær samt
lægstu vaxtabætumar
Það er á algjörum misskilningi hjá félagsmálaráðu- göngu fjallað um skiptingu vaxtabóta milli mismun-
neytinu að umfjöllun Tfmans um vaxtabætumar andi tekjuhópa og m.a. bent á að 27% allra bótanna
sem fjármálaráðuneytið grciddi fólki árið 1990 hafí á fóru til heimila með yfír 2,4 milljóna kr. tekjur árið
nokkura hátt tengst húsbréfakerfínu — einfaldlega 1989. Engin ástæða er til að ætla að sá hópur eigi
vegna þess, að engar vaxtabætur hafa ennþá verið eftir að minnka með árunum — mlklu fremur þvert
greiddar vegna vaxta af húsbréfum. Vaxtabætur árið ámóti.
1990 voru aðeins vegna greiddra vaxta árið 1989. Þar sem afar fáum hafðl þá ennþá gefist tækifæri til
Fyrstu húsbréfin voru gefin út f nóvember 1989 og að „gera út á“ vaxtabæturaar þetta fyrsta „vaxta-
engir vextir af þeim á gjalddaga á því ári. Helsta for- bótaár“, þ.e. reikna út hagstæðustu skulda- og
senda fclagsmálaráðuneytisins fyrir „lciðréttingum eignastöðu með tilliti til vaxtabóta og tekna var þetta
á fijálslegum túlkunum blaðamannsins" er því ekki nefnilega „normal" ár, þ.e. miðað við skuldastöðu
fyrir hendi. fólks á undanföraum árum. En ætli það sé stór
Að greiddar vaxtabætur hafí verið hlutfailslega spuraing að mönnum og þá sérstaklega hátekju-
hærri til lágtekjuhópa en hátekjuhópa er einnig mönnum á eftir að fara fram í þessari reikningslist?
óþörf „Ieiðrétting". I umræddum skrifum Tímans Vegna athugasemda um „tímaþáttinn“ heíði aftur á
var greinilega skýrt frá því. Að lágtekjufólk fær samt móti verið fróðlegt ef félagsmálaráðherra hefði upp-
sem áður miklu lægri upphæð í vaxtabætur en hæsti lýst hve margir stórskuldugir urðu af vaxtabótum
tckjuhópurinn treystir félagsmálaráðuncytið sérekki eingöngu vegna of mikilla eigna? Fjármálaráðherra
til að reyna að ,deiðrétta“. hefur t.d. upplýst að ,4iðeins“ 23.800 hjón og ein-
Um þetta gildir nefnilega það sama og launahækk- hleypingar greiddu einhvera eignaskatt 1990, eða
anir. Launahækkun upp á 4.000 þús. kr. er nefnilega sem t.d. svarar um 1/4 af íbúðareigendum í landinu
hlutfallslega jafmnikil fyrir marga verkakonuna eins (og þeir að stóram hluta ekkjur og annað aldrað fólk
og 35.000 kr. fyrir miðlungs bæjarstjóra, svo dæmi ef trúa má almannarómnum).
sé nefnt. Um það sem „einhverra hluta er ekki getið f Tíman-
Þær útskýringar félagsmáiaráðuneytisins að hinir um“ vísast til miktila fyrirvara í svari íjármálaráðu-
tekjulægri muni að öllu jÖfnu fá vaxtabætur í lengri neytisins. Og a.m.k. er ljóst að túlkun (einfoldun)
tíma en hinir tekju/eignamiklu eru „úr kú“ sem leið- félagsmálaráðuneytisins í því efni þætti nokkuð
rétting á einhveiju í skrifum Tímans. í þeim var ein- „fijálsleg" á síðum Tímans. - HEI