Tíminn - 08.02.1991, Page 7

Föstudagur 8. febrúar 1991
Tíminn 7

VETTVANGUR
Steingrímur Hermannsson forsætisráðherra:
Evrópskt efnahagssvæði:
Ótti á misskilningi byggður
Kæri Hjörleifur.
Ég þakka bréf þitt, sem birtist í því
ágæta blaði Tímanum 1. febrúar sl.
Þótt ég geri lítið af því að svara slík-
um bréfum og greinum, geri ég
undantekningu nú. Bæði er málið
mjög mikilvægt og bréf þitt skýrt
og málefnalegt, eins og vænta mátti
afþinni hálfu.
Strax vil ég taka fram að ég tel að
ótti þinn við samning um evrópskt
efhahagssvæði sé á misskilningi
byggður. Rétt er að fyrirvarar okkar
voru ekki margir, en nokkrir voru
stórir og þeirra er vandlega gætt.
Eins og þú bendir á komu þeir vel
fram í ræðu minni í Ósló fyrir um
það bil tveimur árum. Við skulum
líta á það lið fyrir lið.
Yfirþjóðlegar
stofnanir
Eins og fram kemur í grein þinni
sagði ég í ræðu minni í Osló:
„Við getum aldrei gefið okkur á
vald yfirþjóðlegum stofnunum. Við
getum aldrei afsalað okkur fullveld-
inu eða rétti okkar til að taka eigin
nauðsynlegar ákvarðanir til að
tryggja afkomu okkar og sjálf-
stæði."
í samningunum er aðeins gert ráð
fyrir einni „yfirþjóðlegri stofnun".
Það yrði dómstóll, eins konar
hæstiréttur, sem yrði lokadómstig
þegar ágreiningur rís um fram-
kvæmd samningsins. Við höfum í
ýmsum tilfellum fallist á slíka dóm-
stóla, t.d. mannréttindadómstólinn
í Strassburg, og í ýmsum tilfellum á
gerðardóma, svo eitthvað sé nefrit.
Ég er þeirrar skoðunar að slíkur
dómstóll geti verið eins mikilvægur
fyrir okkur, ef ágreiningur rís, og
fyrir aðrar þjóðir innan EES. Við
megum ekki ala með okkur þá
minnimáttarkennd að okkar hlutur
hljóti að vera fyrir borð borinn í
slíkum dómstóli. Við mundum eiga
þar dómara og höfum menn sem
geta flutt okkar mál, ekki síður en
aðrir.
Þorsteinn Pálsson leitast við að
staðhæfa að sameiginleg eftirlits-
stofnun verði yfirþjóðleg. Það er
rangt. Gert er ráð fyrir sameigin-
legu eftirliti í hverju Iandi og það er
mjög mikilvægt, ekki síður fyrir
okkur íslendinga en aðra. Grunur
minn er að víða sé pottur meira
brotinn, hvað samkeppnisreglum
viðvíkur, en hér á landi. Með því
þurfum við að geta haft eftirlit. Nið-
urstöðum slíks eftirlits má svo að
sjálfsögðu ætíð vísa til dómstóla.
Aðalatriðið er að ráðherranefnd
EFTA í Genf, eða framkvæmda-
stjórnin þar, verður ekki yfirþjóð-
leg. Þar verða allar ákvarðanir tekn-
ar sameiginlega og sérhver þjóð
mun hafa neitunarvald.
Þetta getur skapað erfiðleika við
ákvarðanatöku en er öryggisventill
sem við, og reyndar fleiri EFTA-
lönd, leggjum höfuðáherslu á.
Við íslendingar munum því ekki
gangast undir vald yfirþjóðlegrar
stjómar. Þessa fyrirvara er því vel
gætt
Náttúruauðlindimar
Eins og fram kom í grein þinni
sagði ég í minni ræðu:
„Við verðum ætíð að hafa stjórn á
náttúruauðlindum íslands, sem eru
grundvöllur tilveru okkar. Við telj-
um ekki að fjarlægt vald muni
nokkru sinni hafa þá stjóm á við-
kvæmum náttúruauðlindum að
okkar hagsmuna sé gætt.“
í frumvarpi um erlenda fjárfest-
ingu, sem nú liggur fyrir Alþingi, er
þessa sérstaklega gætt. Þar er leit-
ast við að tryggja miklu betur en nú
er, að erlendir aðilar eignist ekki
fyrirtæki í sjávarútvegi og frum-
vinnslu fiskjar, í virkjun vatnsafls
og jarðvarma, eða eignist Iand um-
fram það sem nauðsynlegt er í at-
vinnurekstri. Mér sýnist jafnframt
Ijóst að þessir fyrirvarar muni
standast vel, m.a. vegna þess að
sjávarútvegur og landbúnaður eru
utan hins evrópska efnahagssvæðis.
Um eignarhald á landi gilda í dag
almennar reglur sem veita sveitar-
félögum forkaupsrétt. Allt slíkt er
gert ráð fyrir að herða. Eignarhald
erlendra aðila á landi, sem ekki er
nauðsynlegt vegna atvinnurekst-
urs, verður ekki leyft. Reyndar er
ekki gert ráð fyrir landbúnaði í
samningum um evrópskt efnahags-
svæði.
Fyrirvaranum um eigin stjóm á
náttúruauðlindum er þannig fylgt
eftir fullkomlega og reyndar stefnt
að því að tryggja slíkt betur en nú
er.
Fjármagnshreyfingar
Enn tek ég upp úr ræðu minni í
Ósló:
„Hins vegar verðum við að hafa
fyrirvara hvað varðar frelsi á sviði
fjármagnshreyfinga“ og síðar í
málsgreininni: „aðlögun verður að
gerast smám saman og byggja á
vandlegu mati á áhrifum slíks á ís-
lenskt fullveldi."
Þetta tvennt verður að sjálfsögðu
að lesa saman.
Ég hef enga trú á því að við lokum
til langframa íslenskan fjármagns-
markað innan múra. Hann er
reyndar þegar opinn og lfidega
hriplekur. Ég tel reyndar mikilvægt
að íslenskur fjármagnsmarkaður
komist í góða snertingu við stærri
markaði. Hér á landi eru vextir t.d.
langtum hærri en í Iöndum Evr-
ópubandalagsins og ég óttast að hér
á landi viðgangist ýmsar óeðlilegar
fjármagnstilfærslur. Ég vona að
slíkt lagist ef markaðurinn opnast.
Um hitt má svo að sjálfsögðu deila,
hvort aðlögunin, sem gert er ráð
fyrir í reglugerð viðskiptaráðherra,
er nægilega löng. Ég vek þó athygli
á því að í frumvarpi því sem ég flyt,
og áður er nefnt, um erlenda fjár-
festingu hér á landi, er ekki gert ráð
fyrir að erlendir aðilar geti átt nema
25 af hundraði í innlendum hluta-
félagsbanka.
Þjónusta
Þjónusta er víðtækt hugtak. Þjón-
ustu bankanna hef ég þegar nefnt.
Útibú erlendra banka mundu skapa
aðhald að innlendum bönkum,
bæði í vöxtum og ýmsu öðru.
Á ýmsum öðrum sviðum fjár-
magnsþjónustu munu erlend um-
svif fara vaxandi hér á landi, með
eða án evrópsks efnahagssvæðis, og
satt að segja held ég að það geti
reynst okkur hollt ef aðlögunartím-
inn er rétt notaður. Þetta mun ger-
ast smám saman, eins og ég lagði
áherslu á í ræðu minni í Osló.
Fólksflutningar
Við íslendingar höfum lagt til að
gagnvart fólksflutningum gildi
sami fyrirvari og við höfum gagn-
vart slíkum flutningum frá Norður-
löndunum. Það er ekki frágengið
mál.
Um þetta hefur verið haft náið
samráð við verkalýðshreyfinguna,
sem virðist ekki vera eins hrædd við
nokkra opnun þar og mér virðist
koma fram í þínu bréfi.
Ég er þeirrar skoðunar að á fólks-
flutningum þurfi að vera takmark-
anir og geri fastlega ráð fyrir að svo
verði.
Með þessi þrjú atriði, fjármagns-
hreyfingar, þjónustu og fólksflutn-
inga, er því farið í samræmi við fyr-
irvara minn í Ósló.
Opið bréf til
Hjörleifs
Guttormssonar
alþingismanns.
Ferðamálin
Þú nefnir sérstaklega ferðamál.
Rétt er að gagnvart erlendum ferða-
skrifstofum eru þau í dag í ólestri.
Ferðalög til íslands eru rekin nú, að
því er virðist, í stórum stíl erlendis
frá.
Til að koma í veg fyrir slíkt, á að
mínu mati ekki að banna erlendum
ferðaskrifstofum að starfa hér á
landi. Aftur á móti á að setja strang-
ari reglur, sem gilda fyrir alla, er-
lenda og innlenda aðila, t.d. um
umferð á hálendinu, bifreiðastjóra,
kunnáttu leiðsögumanna á sögu
lands og náttúru og um innflutning
matvæla, svo eitthvað sé nefnt.
Við slíkar aðstæður treysti ég inn-
lendum ferðaskrifstofum ágætlega
til að keppa við erlenda aðila. Það
hlýtur þú að gera einnig, Hjörleifur,
ekki trúi ég öðru.
Aðrir fyrirvarar
Aðrir fyrirvarar af okkar hálfu voru
fáir. Þeir vörðuðu helst þýðingar-
skyldu á öllu erlendu efni í sjón-
varpi, lyfsölu og einkaleyfi Pósts og
síma. Engir þeirra eru að mínu
mati mjög mikilvægir.
Þýðingarskyldan er nánast úr sög-
unni hvort eð er, lyfsalan er í endur-
skoðun og kæmi vel til greina að
gefa hana frjálsa, einkaleyfi Pósts og
síma hygg ég að megi tryggja eftir
almennum leiðum.
Lög
Þú sérð sem skiljanlegt er ofsjón-
um yfir „ellefú þúsund blaðsíðum",
sem myndu bætast við íslenskt
lagasafn. Að vísu er þetta ekki alveg
rétt, því fjölmargar eru breytingar á
gildandi íslenskum lögum. Einnig,
ef þú skoðar þessar blaðsíður, munt
þú sjá að mikið af því er hjóm eitt,
og sumt er reyndar til bóta á okkar
lögum, óháð EES. Við skulum við-
urkenna, Hjörleifur, að við erum
víða á eftir með lög og reglur. Hitt
veist þú einnig mætavel, að við tugi
alþjóðasamninga, sem við höfum
gert, hefur orðið að breyta íslensk-
um lögum, svo sem á mannrétt-
indasviðinu, sviði vinnulöggjafar
o.s.frv.
Rétt er að allt slíkt takmarkar
sjálfsákvörðunarrétt okkar. (Ég
kem að fullveldinu síðar.) En þetta
höfum við gert vegna þess að við
höfum talið okkur það rétt eða
skylt. Við höfum t.d. talið okkur
standa framarlega í mannréttind-
um. Við viljum vera með á alþjóð-
legum vettvangi á slíku sviði og er-
um reiðubúnir til að takmarka
sjálfsákvörðunarrétt okkar í því
skyni.
Úm ný lög, sem kunna að verða
sett, er enn deilt. Þau geta ekki orð-
ið ráðandi í ríkjum EFTA nema þau
verði samþykkt á þjóðþingum þar.
Fullveldið
Ég geri mikinn mun á fullveldi og
sjálfsákvörðunarrétti.
Eins og fyrr segir takmörkum við
iðulega sjálfsákvörðunarrétt okkar
með alþjóðlegum samningum. í
flestum tilfellum getum við hins
vegar dregið okkur út úr slíkum
samningum, efviðviljum, ogþann-
ig endurheimt sjálfsákvörðunarrétt
okkar. Sjálfsákvörðunarrétturinn
takmarkast einnig af alþjóðlegu
umhverfi og ástandi eða viðtekinni
venju.
Éf úr evrópsku efnahagssvæði
verður, takmarkar það sjálfsákvörð-
unarrétt okkar á sviði viðskipta og
efnahagsmála. Hins vegar er ekkert
sem bannar að við drögum okkur
út úr slíkum samningum og förum
okkar eigin leiðir. Ég sé ekki að
neinu sé fórnað þannig að slíkt yrði
ekki framkvæmanlegt.
Hins vegar, ef við gerumst fullir
aðilar að Evrópubandalaginu og
missum tök á t.d. sjávarútveginum,
orkulindunum eða landinu, værum
við ekki lengur fullvalda þjóð. Að
nafninu til gætum við að vísu dreg-
ið okkur út úr, en hefðum í raun
glatað því sem gerir okkur efna-
hagslega sjálfstæða og því fúllvalda.
Á þessu er gífurlegur munur að
mínu mati. Og reyndar svo mikill
að því verður vart með orðum lýst.
Aðild að Evrópu-
bandalaginu
Aðild að Evrópubandalaginu
kemur ekki til greina. Um það veit
ég að við erum hjartanlega sam-
mála. Þótt jafnvel „lærðir“ menn
haldi því fram að enginn eðlis-
munur sé á evrópsku efnahags-
svæöi og aðild að Evrópubanda-
laginu, fullyrði ég að í þeim efnum
er munurinn svo mikill að skilur á
milli „lífs og dauða“. Ég vek at-
hygli á ágætri grein Jakobs Jak-
obssonar, forstjóra Hafrannsókna-
stofnunar, í Morgunblaðinu ný-
lega. Eins og þar kemur fram er
það grundvallaratriði í sjávarút-
vegsmálum Evrópubandalagsins,
að sú auðlind á að vera allra eign
og nýting hennar að stjórnast frá
Brussel. Þótt nú sé farið eftir sér-
stökum reglum á aðlögunartíma
mun meginreglan fljótlega verða
ráðandi. Risafyrirtækin mundi
muna lítið um að gleypa íslenskan
sjávarútveg í einum bita. Sama má
segja um aðrar auðlindir.
Sem þátttakendur í evrópsku
efnahagssvæði höfum við tögl og
hagldir áfram í okkar málum.
Sem aðilar að Evrópubandalaginu
yrðu þau völd í Brussel. Það er
stóri munurinn.
Auk þess er vert að hafa í huga að
Evrópubandalagið stefnir að nán-
ari samruna, t.d. með einn gjald-
miðil, sameiginlega utanríkis-
stefnu, varnarstefnu, félagsmála-
stefnu, já, í raun að pólitískum
samruna. Úr þeim viðjum yrði erf-
itt fyrir okkur íslendinga að brjót-
ast.
Gegn þessu veit ég að við, og
reyndar flestir íslendingar, stönd-
um saman.
Kærar þakkir
Ég þakka þér bréf þitt. Það hefur
gefið mér ástæðu til að fjalla um
þetta mikilvæga mál, samningana
við Evrópubandalagið, og leiðrétta
alls konar misskilning sem virðist
vera ríkjandi á blaði, jafnvel hjá
þér og hinum ágætu ritstjórum
Tímans. Þetta er að vísu skiljan-
legt, eins og málið hefur verið
kynnt í fjölmiðlum.
Ég vona að þessi yfirferð mín sýni
að málið er langt frá því að vera
illa á vegi statt. Ég vona að mér
hafi tekist að sýna að við mikil-
væga fyrirvara okkar er fullkom-
lega staðið. Svo mun verða áfram
nema uppgjafarmenn þeir, sem í
raun vilja fulla aðild að EB, nái
völdum.
Ég mun aldrei taka þátt í því að
afsala okkur fullveldinu, því mátt
þú treysta.
Kær kveðja,
Steingrímur Hermannsson