Tíminn - 04.01.1992, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Laugardagur 4. janúar 1991
Tímiim
MALSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tfminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Asgrlmsson
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason
Skrifstofur: Lynghálsi 9,110 Reykjavík Sími: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsfmar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setnlng og umbrot: Tæknideild Timans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1200,- , verð i lausasölu kr. 110,- og kr. 130,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Sannleikurinn gjörir
menn óða
Meirihluti sjálfstæðismanna hefur löngum farið
með stjórn Reykjavíkurborgar og talið sér til gildis
að hafa stjórnað vel. Svo vel á að hafa til tekist að til
fyrirmyndar sé fyrir landsstjórnina. Allir kannast við
þetta.
Nú skal því ekki haldið fram hér að allt hafí verið
illa gert í stjórn Reykjavíkurborgar. Hitt er víst að
mönnum eru mislagðar hendur þar eins og annars
staðar, jafnvel þó að hagkvæmni stærðarinnar og
miklir tekjumöguleikar létti undir.
Hitaveita Reykjavíkur hefur í gegnum tíðina orð-
ið fjársterkt fyrirtæki. Menn héldu það í einfeldni
sinni að hlutverk hennar væri að selja heitt vatn,
enda var það gert lengst af og afkoman var góð. Hins
vegar fór það svo að Hitaveitan var rekin út í það af
æðstu stjórnendum borgarinnar að byggja veitinga-
hús. Það var þáttur í því mikla æði sem greip meiri-
hlutann undir forustu núverandi forsætisráðherra
að festa kaup á og koma upp veitingahúsum í borg-
inni, þótt ærið nóg væri af þeim fyrir.
Það kom svo í ljós að auðvitað var Hitaveitan ekki
undir svona stórræði búin, og stjórnkerfi hennar
ekki miðað við slíkar æfingar heldur að selja neyt-
endum í Reykjavík heitt vatn. Allt fór úr böndunum
og þegar nýr borgarstjóri tók við síðastliðið sumar
stöðvaði hann framkvæmdir við Perluna og bað um
skýrslu.
Næsti þáttur þessa máls er hálf grátbroslegur,
þótt málið sé í raun alvarlegt. Skýrsla Borgarendur-
skoðunar hefur séð dagsins ljós og var til umræðu á
borgarstjórnarfundi síðastliðinn fimmtudag að
frumkvæði Sigrúnar Magnúsdóttur, borgarfulltrúa
Framsóknarflokksins.
Þá kemur í ljós að þeir hjá Borgarendurskoðun
hafa aldeilis hlaupið á sig, að dómi fyrrverandi borg-
arstjóra og núverandi borgarfulltrúa og forsætisráð-
herra. Þeir fara að tala um óþægilega hluti, að
stjórnkerfið sé í molum, og í raun viti enginn hver á
að stjórna hverjum. Þessi ummæli eru baneitruð og
urðu til þess að fyrrverandi borgarstjóri og núver-
andi forsætisráðherra trylltist og sagði að þessir
menn hefðu ekkert vit á því sem þeir væru að tala
um, og ættu að halda sig við beinharðar tölur um
efnahag Hitaveitunnar.
Skýrslan frá Borgarendurskoðun átti sem sagt að
segja að enn væri Hitaveitan sterk fjárhagslega,
þrátt fyrir ævintýrið á Öskjuhlíðinni. Það vissu
menn fyrir. Svo sterk var Hitaveitan orðin fjárhags-
lega að þetta setur hana ekki á hausinn, þótt hún
hafi orðið fyrir áföllum vegna þessara vendinga.
Þetta er nú sannleikurinn um stjórnkerfi Sjálf-
stæðisflokksins í Reykjavík. Skýrslur sem segja
sannleikann gera forustumenn meirihlutans æfa.
Þeir hjá Borgarendurskoðun hafa greinilega haldið
að perestrojkan hafi haldið innreið sína með nýjum
borgarstjóra. Hún lætur á sér standa. Væri ekki ráð
að skipa fortíðarvandanefnd í málið?
Atli Magnússon:
Allt hef ég frá
öfum rmínum
Myrkasti ártíminn er að líða hjá,
blessunarlega upptendraður af
birtu jólahátíðarinnar og ljósa-
gangi áramótanna. Hverfulleika-
tilfinning sú sem gripið hefur
hjörtun að undanförnu dvínar
ögn er landsfeður koma á sjón-
varpsskjáinn og í útvarpið á ná-
kvæmlega forskrifuðum tímum
og flytja sína forskrifuðu ræðu,
sem flestir telja sér ljúft og skylt
að hlýða á. Að vanda voru ræð-
urnar til sóma, vel samdar og
fluttar. Ekki er ætlunin að kasta
rýrð á aðra hátfðaræðumenn,
þótt hér sé lýst þeirri skoðun að
ræða útvarpsstjórans nýja hafi
verið eftirminnilegust. Hann
ræddi um hvernig það fáa sem ei-
líft og varanlegt er verður
mannssálinni mikilvægast þegar
ærustan er mest. Það er sannar-
lega satt og nú í réttan tíma
áréttað. Útvarpsstjórinn vitnaði í
fagran áramótasálm séra Sigur-
jóns Guðjónssonar:
„Sem stormur hreki skörðótt
ský
svo skunda burt vor ár.
Og árin koma, ný og ný
með nýja gleði og tár.
Því stopult, hverfult er það allt,
sem oss er léð, svo tæpt og valt
jafnt hraust og veikt og fé og
fjör,
það flýgur burt sem ör. “
Þetta er ekki nýstárlegur boð-
skapur og kannske hljómar hann
gamaldags, en samt er hann sí-
fellt í sínu góða gildi og ein meg-
invarðan á leiðinni í leit að því
sem varanlegt er. Það er hin
merkilega þversögn.
Hér vendum við voru kvæði í
kross og minnumst á áramóta-
ræður í öðru samhengi. Ára-
mótaræður eru oft samdar eftir
óskráðri formúlu sem menn
ósjálfrátt fara að kunna. Útgangs-
punkturinn er þá venjulega for-
feðurnir. Þegar vel árar er það
þrautseigja feðranna, áræði og
gáfur sem hefur skilað þjóðinni
fram til betra og fegurra mann-
lífs og áheyrendur eru hvattir til
að hugsa til þeirra í aðdáun og
þakklæti og kappkosta að reynast
verðir slíks fyrirmyndar upp-
runa. Þegar síður árar breytist
myndin heldur en ekki tii hins
verra. Þá er skyndilega rætt um
hve feðurnir voru hoknir, beygð-
ir og sligaðir af aldalangri áþján
og hver furða það sé að þeir hafi
ekki lagst fyrir og dáið út í eld-
gosum og bólusóttum. Á grund-
velli þessa verður auðvelt að sýna
mönnum fram á að ekki sé þeim
vandara að þola erfitt árferði og
að þeir eigi satt að segja að
skammast sín fyrir barlóminn.
Um þessar mundir er auðvitað
einkum dvalið við síðari uppmál-
unina og hún er víðar á ferðinni
en í áramótaræðum. Menn sáu
ágæta þætti um síldveiðarnar og
sögu þeirra í sjónvarpinu um há-
tíðarnar. Þar varð umsjónar-
manni og höfundi mjög hugsað
til þess í upphafi hve volað
mannlífið var áður en það tók að
veiðast síld og dró hann upp af
því ámátlega mynd. Og víðar
mætti bera niður eftir slíkum
dæmum. Mönnum verður gjarnt
að sjá forfeður sína og formæður
sem álúta, kvefaða og síhrækj-
andi aumingja, berandi hvolp-
ana, sífellt jammandi og jæjandi
eins og hálfbjána og löðrandi í
skít og munntóbakslegi. Út yfir
tekur þegar reynt er að sveipa
þetta ófélega lið rómantískum
ljóma með að leggja því í munn
ljóðmæli, vísur og spakmælabrot
hverskyns. Það á víst að sanna
andlega spekt undir tötrunum.
En það er erfitt að fá rómantíkina
til að tolla við þetta. Fyrst verður
það frekar hlægilegt og síðan
þreytandi og púkalegt. Þótt vit-
anlega hafi verið til ýmiss konar
aumingjadómur hér á landi sem
hvarvetna annars staðar í Evrópu
á fyrri öldum er ótrúlegt að hann
hafi verið hið almenna meðal
landslýðsins. Hér í helgarblaði
Tímans höfum við að undan-
förnu birt ferðaþætti útlendinga
sem til íslands komu á umliðn-
um öldum. Þeir lýsa íslendingum
ekki svona, ekki einu sinni Blefk-
en. Þeir lýsa venjulega lágu og
breiðvöxnu fólki, forvitnu og
glaðværu, matgírugu og heilsu-
góðu og frekar merkilegu með
sig. Þetta fólk hefur hvorki verið
aumingjar né spekingar og ekki
ástæða til að aumka það fremur
en að draga upp hetjumynd af
því. Ég ætla að löngu sé tíma-
bært orðið að koma upp nýrri
mynd af gamla íslendingnum og
kasta út þeirri gömlu, þessu
keitukeri með volæðisbulli því og
vitleysisrembingi sem út af
börmum þess flýtur.
Annars er aumingjarómantík
þessi einkum liður í því að menn
vilja treysta sjálfsímyndina. Því
herfilegri sem útgangurinn er á
gamla íslendingnum, því betur
geta menn unað við eigin spegil-
mynd. Það verður eins og auka-
konfektmoli að smjatta á vesal-
dómnum. Mönnum finnst að
heimurinn fari nú batnandi og
að hann sé nær fullkomnun en
áður og að ekki hafi mannkynið
gengið til einskis götuna fram
eftir veg. En líkt og fyrr tekst
hverfulleikanum, sem útvarps-
stjórinn ræddi um, að koma á
óvart. Það var einmitt kvíðinn og
óvissan sem var undirtónn há-
tíðaávarpanna um áramótin,
þótt svo ætti að heita að verið
væri að telja kjark í fólk. Margt
virðist á hverfanda hveli um
þessar mundir og hið eftirtektar-
verða er að það er hið blessaða
orð „frelsi", sem vandanum veld-
ur — orðið sem á að verða heim-
inum leiðarstjarnan til full-
komnunar. Það er í sjálfu sér
ekki nýtt að umrót fylgi frelsis-
heimt, en varla hefur þess séð
stað í jafnstórfelldum mæli og
nú. Þegar dreki kommúnista-
stjórnarinnar er allur fæst ekki
betur séð en að annar dreki sé
kominn í bæli hans og það er
einmitt sú staðreynd að hann er
„frjáls“ sem gerir hann hálfu við-
sjárverðari. Frjáls markaðsvið-
skipti koma auknu róti á við-
skiptalíf um heim allan. Frjálst
Kuwait hefur valdið nýjum við-
sjám í Arabaheiminum og leitt
til hryllilegra þjáninga Kúrda. Á
íslandi förum við heldur ekki
varhluta af nýju og nýju frelsi.
En líkt og annars staðar má deila
um hve langt fram það skilar
okkur á fullkomnunarbrautinni.