Tíminn - 09.01.1992, Qupperneq 8

8 Tíminn
Miðvikudagur 9. janúar 1992
Norskar bækur
frá Gyldendal
Herbjörg Wassmo: Llte grönt bllde I
stor bli ramme. Ósló 1991, IJóð.
Það þarf varla að kynna Her-
björgu Wassmo fyrir íslenskum
lesendum, en nú sendir hún frá
sér ljóðabók og er þetta þriðja
ljóðabókin hennar. Að vísu er
undirfyrirsögn bókarinnar „Lý-
rískir textar".
Stundum reyndi hún að muna
hvemig allt var
allra fyrst
áður en fólk sagði nafnið hennar
áður enhún vissi hver hún var
áður en það var hlýtt eða kalt
áður en hún varð að borða og drekka
Hún hélt að það vceri
tónn
til að fljóta í
Tónninn var allt sem hún þurfti
var höfuðið og kroppurirm
Hún gat gefist upp
án þess nokkur hrópaði
eða spurði
Hún hélt hún vissi meira þá
kannski gleymdi hún
hver hún var
daginn sem
einhversagði
nafhið hennar
Þetta er aðeins lítið dæmi um
enduryrkingu, sem er harla auð-
veld, því að Herbjörg skrifar mál
sem er svo líkt
íslenskunni.
Því segi ég hér,
enduryrkingu,
því Norðmenn
nota orðið gjendiktning um
ljóðaþýðingar. Þarna er um að
ræða texta sem fyrst voru skrif-
aðir fyrir náttúruprógram Hans
Christians Alsvik í norska sjón-
varpinu. Síðan þróuðust þeir í
upplestur með undirleik Tori
Stödle fyrir menningarhátíðina í
Norður- Noregi og loks gerði Jo-
hanne Marie Hansen-Krone
myndir sem fylgja textanum í
bókarforminu. Sýnishornið hér
að ofan bendir á að barnið er að
tala við okkur. Sjálf segist hún
vera að leita eftir hugsunum og
skynjunum barnsins, gegnum
tóna, myndir og orð til þess að
meðtaka og játa eitthvað sem
ekki má glatast.
Reldar Hirstl: Partipisken, kampen om
det fríe ord I Arbeiderbladet. Ósló
1991.
Reidar Hirsti var sparkað úr rit-
stjórastóli Arbeiderblaðsins
1974. Ekki aðeins brugðust les-
endur harkalega við, heldur allt
samstarfsfólk, öll önnur dagblöð
landsins og flokksþing Verka-
mannablaðsins. En hann várð að
yfirgefa blaðið eftir 11 ára rit-
stjóraferil. Það varð ekki aftur
snúið. f bók sinni lýsir Reidar
mjög vel átökunum á bak við
tjöldin og við sjáum nærmyndir
af þeim stóru í stjórnmálunum.
Aðalleikurunum í sjónarspilinu
um hvernig þjóðum skal stjórn-
að. Sjálfur hefði ég kosið að sjá
ekki þessa mynd af Tryggva
Bratteli, en svona er víst lífið í
litla hópnum sem ræður. Þakk-
látastur er höfundurinn fyrir þá
bylgju af velvilja sem skall á
þeim hjónum eftir brottvikning-
una. Þessi góðvild hjálpaði þeim
að sigrast á biturleikanum sem
ófrávíkjanlega fylgir meðferð
eins og þeirri er hann sætti.
Olav Angell:
Oslo I skumríngen.
Ósló 1991.
Það eru margar bækur skrifaðar
um Ósló og út frá mörgum sjón-
arhornum, eins og verða vill um
hverja höfúðborg. Hér er saga
borgarinnar sögð með augum
drengs sem var
5 ára 1937.
Sagan er sögð
sem skáldsaga,
eins konar ævi-
saga þessa manns og alls þess
sem hann upplifði. Þar er ef til
vill upplifun bamsins af heims-
styrjöldinni síðari einna sterk-
ust. Flóttinn sem brast á 10. apr-
íl 1940. Nágrannarnir sem urðu
nasistar. Stúlkan sem átti barnið
með þýska hermanninum.
Hvernig Þjóðverjarnir hertóku
skólann. Draumur drengjanna
um að flýja til Svíþjóðar og verða
hetjur í stríðslok. Á þennan hátt
segir höfundur okkur þessa al-
mennu sögu út frá sjónarhóli
drengsins og öll eigum við eitt-
hvað sameiginlegt með honutn,
það er að segja við sem upplifð-
um þessi ár eða þekkjum fólk
sem hefur sagt okkur frá þeim.
Þetta er einstaklega lifandi og
fjörleg frásögn.
Eins konar sögulegur róman
án samtíma.
ARNAÐ HEILLA
75 ára:
Hj örtur Hj artar
f.v. framkvœmdastjóri
Hjörtur Hjartar, fyrrverandi fram-
kvæmdastjóri Skipadeildar Sam-
bandsins, er 75 ára í dag.
Hjörtur fæddist 9. janúar 1917 á
Þingeyri við Dýrafjörð. Foreldrar
hans voru Ólafur R. Hjartar jám-
smiður, og Sigríður Egilsdóttir.
Hjörtur stundaði nám í Samvinnu-
skólanum árin 1935-37, en strax að
námi loknu réðst hann sem kaupfé-
Iagsstjóri hjá Kaupfélagi Önfirðinga á
Flateyri og starfaði þar til ársins
1945.
Hann var þá yngsti kaupfélagsstjóri
landsins og skorti reyndar aldur til að
fara með formlegt prókúruumboð
fyrir félagið, þegar hann tók við starf-
inu.
Árið 1945 varð Hjörtur kaupfélags-
stjóri á Siglufirði og gegndi því starfi
til ársins 1952.
Árið 1952 gerðist Hjörtur fram-
kvæmdastjóri Skipadeildar Sam-
bandsins, að beiðni Vilhjálms Þórs,
þáverandi forstjóra Sambandsins. Því
starfi gegndi Hjörtur, sem öðrum, af
einstökum dugnaði og atorku þar til
hann lét af störfúm að eigin ósk árið
1976. Hjörtur var þá enn á besta
aldri, en nokkur þreytumerki farin að
gera vart við sig, bæði af löngum og
ströngum vinnudegi og vegna sjúk-
dóms, sem þá þegar var farinn að
segja til sín og átti síðar eftir að áger-
ast mjög.
Hjörtur gegndi fjölda trúnaðarstarfa
fyrir Sambandið og samvinnuhreyf-
inguna og leysti þau öll af hendi af
stökum dugnaði og samviskusemi.
Auk setu í framkvæmdastjóm Sam-
bandsins, var hann í stjóm Sam-
vinnusparisjóðsins, síðar bankaráði
Samvinnubankans, í stjóm Áburðar-
verksmiðju ríkisins, Olíufélagsins
h.f., Vinnumálasambands samvinnu-
félaganna, Dráttarvéla h.f., Regins
h.f. og fleiri félaga. Þá tók Hjörtur
virkan þátt í félagsmálum.
Eiginkona Hjartar er Guðrún Jóns-
dóttir kennari, hin mesta myndar- og
sómakona, og eiga þau fjögur böm:
Jónu Björgu kennara, maki Paul van
Buren, háskólakennari í Utrecht,
Hollandi; Sigríði Kristínu lyfjafræð-
ing, maki Stefán Guðbergsson, bygg-
ingaverkfræðingur í Reykjavík; Elínu
hjúkrunarfræðing, maki Davíð Á.
Gunnarsson verkfræðingur, forstjóri
Ríkisspítalanna; og Egil raftækni-
fræðing, maki María Gunnarsdóttir
tæknifræðingur.
Fjölmargir samvinnumenn og vinir
Hjartar hugsa með hlýhug og þakk-
læti til hans og fjölskyldu hans á
þessum tímamótum.
Guðjón B. Ólafsson
Endahnútur
EE S - samninganna
Smiðshögg var rekið á EES- samn-
inginn í Lúxemborg aðfaranótt 22.
október 1991. Samningurinn, 1000
bls. langur, hefur að viðauka acquis
communaire, sagði Financial Times
svo 23. október 1991: „Umyrðalaust
var út frá því gengið, að ísland ætti
sérlegt tilkall til mestallra fiskveiði-
réttinda sinna, sem leggja því
til mestallt viðurværi þess. Nor-
egur varð hins vegar að gefa eft-
ir (fiskveiðiréttindi), þó ekki
mikil. í fiskikvótanum innan norska
fiskveiðimarka, nú 215.000 tonn-
um, hækkar hlutur EBE úr 2,14% í
2,9%. Mestan hluta viðbótarinnar,
tvo þriðju, fær Bretland, en Þýska-
land og Frakkland afganginn. —
Skýrir David Curre, breskur aðstoð-
arráðherra landbúnaðar og sjávar-
útvegs, svo frá, að 1993, þegar Evr-
ópska efnahagssvæðið kemst á, fái
fyrra samkomulagi. Er sá afli úr
væntanlegum 310.000 tonna kvóta,
en búist er við að kvótinn hækki
upp í 700.000 tonn, þegar fiskstofn-
ar hafa náð sér. Spánn og Portúgal
fá viðbótarkvóta „þorskígilda", 6000
tonn 1993, sem verður í 1000 tonn
1997 og upp frá því. Spánn fór upp-
Úi viðskiptalífinu
haflega fram á aukaleg 90.000 tonn.
— Á móti fá EFTA-lönd frjálsan að-
gang að EBE- mörkuðum fyrir flest-
ar fiskafurðir og lækkun tolla í
áföngum, allt að 70%, fyrir aðrar
tegundir (species). En engin lækk-
un tolla verður á síld, lax, makríl,
kokkillum og Noregs- humar."
„EFTA-lönd samþykktu að veita
lán til Uppbyggingarsjóðs EBE upp
niðurgreiðslu (subsidies) og 2 árum
án afborgunar) og 425 milljóna ecu
framlag, til aðstoðar hinum snauð-
ari EBE-löndum, svo sem Grikk-
landi og Portúgal, til að þau megi
komast (upp á atvinnustig annarra
EBE- landa).“
,Með tilliti til (markaðsfríðind-
anna fernu) fór Spánn fram á, að
EBE-lönd fengju rétt til að
fresta fé í fiskiðnaði (EFTA-
landa). ísland og Noregur stóðu
eindregið gegn því. Örþreyttir féll-
ust báðir aðilar merkilega skjótt á
málsgrein, sem kvað á um endur-
skoðun 1997, sem fræðilega varð-
veitir réttinn til (þeirrar) fjárfest-
ingar í framtíðinni (theoretically
preserving the right to invest in the
future). Margir aðrir lausir endar
eru á samkomulagsgerðinni, en í
gær vildi enginn beina að þeim at-
Það kvað við hár hvellur þegar Sigurður H. Þorsteinsson Bretland 6.017 tonn í stað 4.439 að á 2 milljarða ecu (með 3% vaxta hygli."

1 MINNING 'n'-'N'Í
Guðrún Pálína Jóhannsdóttir
Fædd 20. október 1897
Dáin 26. desember 1991
Laugardaginn 26. desember síðast-
liðinn andaðist í Hombrekku í Ólafs-
firði hún amma í Syðstabæ, eða hún
amma Pála eins og við krakkamir
kölluðum hana alltaf.
Guðrún Pálína fæddist í litlum
torfbæ á Dalvík sem nefndur var
Sandgerði, og var hún í hópi fyrstu
barna sem fæddust í Dalvíkurþorpi.
Hún var dóttir hjónanna Jóhanns
Bjömssonar frá Hóli í Svarfaðarda!
og Svanfríðar Jónsdóttur frá Hrafns-
staðakoti. Hún fluttist með foreldr-
um sínum til Ólafsfjarðar 1912.
Árið 1918 giftist hún Helga Jó-
hannessyni, sem fæddur var 1893 að
Hólum í Fljótum, og settu þau fyrst
saman bú í Ólafsfjarðarhorni. Árin
1921-1924 bjuggu þau að Lóni, en
fluttu þá aftur í Homið og hóf afi þá
að byggja Syðstabæ, sem þau voru
alla tíð kennd við, og fluttu í árið
1926.
Afi og amma eignuðust 12 böm:
Guðrún Hulda f. 02.10.’17, maki
Halldór Kristinsson og eignuðust
þau 5 börn.
Sigurbjörg f. 09.03.T9, maki
Brynjólfur Sveinsson (látinn) og
eignuðust þau 4 börn.
María Sigríður f. 22.05.’20, maki
Sverrir Jónsson (látinn) og eignuð-
ust þau 4 börn.
Jófríður f. 07.09.’22, maki Eiríkur
Friðriksson og eignuðust þau 3
börn.
Sigríður f. 06.07.’24, maki Gísli
Magnússon (látinn) og eignuðust
þau 2 syni.
Sumarrós Jóhanna f. 20.03.’26,
maki Klemens Jónsson og eignuðust
þau 2 syni.
Helga, f. 15.11.’27, d.21.10.’41.
Sesselja Jóna, f. 03.04.’31, maki
Hörður Jóhannesson og eignuðust
þau 5 böm.
Guðlaug f. 19.03.’33, maki Snorri
Halldórsson og eignuðust þau 5
böm.
Ásta f. 28.03.’37, maki Kristján
Jónsson og eignuðust þau 5 böm.
Viðar f. 29.08/38, d. 17.10.79,
maki Birna Eiríksdóttir og eignuð-
ust þau 5 börn.
Jóhann f. 01.10/40, maki Hildur
Magnúsdóttir og eignuðust þau 2
börn.
Árið 1978 andaðist Helgi afi og
hafði amma þá hjúkrað honum af
mikiili alúð og nærgætni um árabil.
Eftir lát Helga afa fluttist amma fyrst
til Ástu dóttur sinnar og Kristjáns
manns hennar í Ólafsfirði, en síðar
að dvalarheimilinu Hornbrekku.
Þegar litið er til baka koma marg-
ar skemmtilegar minningar um
ömmu upp í hugann. Við krakkamir
í Hymingi fórum varla í bæinn nema
koma við hjá ömmu og afa í Syðsta-
bæ. Við stönsuðum oft í forstofunni
eða í eldhúskróknum hjá þeim og
alltaf fórum við hress og kát heim
eftir góðgerðimar sem aldrei brugð-
ust hjá ömmu. Allar minningar okk-
ar um ömmu Pálu eru um létta og
káta, sístarfandi konu sem geislaði af
lífskrafti og starfsgleði. Við munum
hvemig hún gat, komin á háan ald-
ur, skroppið vestur að brú, snúið þar
heyflekk og gefið púddunum sínum
og komið síðan við á Helgatúninu of-
an við tjömina og snúið þar líka. Við
hlupum oft í flekkinn til hennar og
eltum hana með hrífumar. Amma
var sérstaklega bamgóð, enda hænd-
umst við að henni.
Amma Pála var líka mjög hjálp-
söm og var boðin og búin þegar eitt-
hvað stóð til. Hún amma hreinlega
geislaði öll þegar hún var í laufa-
brauðs- eða sláturgerð, en það var
hennar líf og yndi. Amma Pála dvaldi
í Hornbrekku síðustu æviár sín og
leið þar mjög vel. Við, sem ekki emm
búsett heima, þökkum starfsfólkinu
fyrir sérstaklega góða aðhlynningu
og einnig öllum þeim ættingjum
sem litið hafa til ömmu þessi ár og
stytt henni stundir.
Um leið og við þökkum ömmu
Pálu fyrir allt sem hún gaf okkur, en
um það eigum við góðar minningar
sem við geymum, þá biðjum við Guð
að blessa hana og gæta hennar vel.
Við systkinin frá Hymingi send-
um öllum aðstandendum og ætt-
ingjum ömmu okkar innilegustu
samúðarkveðjur.
Anna, Bragi, Gunnar,
Svanfríður og Jón