Tíminn - 22.05.1992, Síða 4

4 Tíminn
Föstudagur 22. maí 1992
Tímiim
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tlminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aöstoöarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrlmur Glslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavík S(ml: 686300.
Auglýsingasimi: 680001. Kvöldsímar: Áskriftog dreifing 686300,
ritstjórn, fféttastjórar 686306, (þróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,-, verö I lausasölu kr. 110,-
Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Ný heimsskipan eða
gömul
FVrir 80 árum varð skammbyssuskot í Sarajevo til
þess að hleypa allri heimsbyggðinni í bál og brand.
Morðið á Ferdinand erkihertoga er sagður vera sá
neisti sem varð að heimstyrjöldinni fyrri. Nú er serb-
neskt stórskotalið að leggja Sarajevo í rúst og nær
helmingur íbúa Bosníu-Hersegovínu er á flótta.
Friðargæslulið Sameinuðu þjóðanna er flúið, sátta-
semjarar Evrópubandalagsins hafa gefist upp og þús-
undir íbúa Bosníu eru í gíslingu serbneska hersins.
í þeim ríkjum, sem áður tilheyrðu Júgóslavíu, eru
á aðra milljón manna flosnaðir upp frá heimilum sín-
um og hrekjast undan vopnaskaki og örbirgð um
Balkanskagann og til vestanverðrar Evrópu.
Flóttamannavandamálið er slíkt að því er helst líkt
við upplausnina, sem ríkti í lok heimsstyrjaldarinnar
síðari.
Öflug samtök eins og S.Þ. og EB þora ekki að grípa
í taumana, því afleiðingar af slíku inngripi eru ekki
fyrirséðar. Nato getur ekkert aðhafst, þótt aðildarríki
séu næstum allt í kringum ófriðarsvæðið.
í Moldóvu eigast við innfæddir og rússneskir her-
menn, sem þar eru staðsettir, og enn veit enginn hvað
úr þeim átökum verður áður en lýkur, og í Georgíu
linnir átökum ekki.
Og inni í Azerbajdsian ríkir styrjaldarástand milli
múslima og Armena. I Bosníu þjarma Serbar einnig
að múslimum. í ríkjum spámannsins eru nú uppi há-
værar kröfur um að her verði sendur á ófriðarsvæðin
til að veita trúbræðrum lið.
Svo ólíkar þjóðir sem íranir og Tyrkir eru sagðar
þess fysandi að fara með her á hendur þeim kristnu
þjóðum, sem eiga í stríði við trúbræðuma. Þetta kann
að breyta heimsmyndinni, nýjar víglínur skapast og
kannski einhvers konar jámtjöld eigi eftir að rísa milli
þjóða sem játa ólík trúarbrögð.
Sambandsveldið, sem myndað var á rústum Sovét-
ríkjanna, er þegar gliðnað og þau ríki, sem að mestu
em byggð múslimum, munu vafalítið skipa sér í hóp
trúbræðranna og mynda með þeim blokk ef til kemur.
Hin nýja heimsskipan, sem valdamenn fyrir vestan
þóttust sjá fyrir og stefna að, þegar óvinurinn mikli í
austri leystist upp fyrir augunum á þeim, er ekki eins
einföld og meðfærileg og þeir hugðu í fyrstu.
í hálfan fimmta áratug ríkti vopnaður friður í Evr-
ópu. Það er kaldhæðnislegt að eftir að Varsjárbanda-
lagið lognaðist útaf og flestir héldu að ógnin mikla
væri liðin hjá, skuli brjótast út styrjaldir á gamalkunn-
um ófriðarsvæðum og nýstofnuð ríki, sem aldrei hafa
verið til áður, hafa uppi hótanir um valdbeitingu
vegna landamæra og af þjóðemisástæðum. Og enn
einu sinni em framin hervirki í nafni trúarinnar.
Hin nýja heimsmynd er kannski gamalkunn, þegar
allt kemur til alls. Balkanskaginn í uppnámi, árekstrar
milli kristinna þjóða og múslima, TVrkir vita ekki í
hvom fótinn þeir eiga að stíga, og Bretar hræddir við
öflugt Þýskaland.
Líklega lætur heimurinn ekki eins vel að stjóm og
menn vilja vera láta.
Vaxtarbro ddurinn
Vel er hugsað íyrir þörfum
aldraðra á Akureyri í framtíð-
inni. Það er byggt yfir þá af
slíkum fídonskrafti að íbúamir
verða að flýta sér að eldast til
að komast yfir að nýta allar
þær íbúðir sem þeim em ætl-
aðar.
Félag aldraðra bauð út bygg-
ingu 70 íbúða og eins og kunn-
ugt er fóm heimamenn hall-
oka í samkeppninni við Hafn-
firðinga, því Hagvirki-Klettur
átti lægsta tilboð. Þar sem
sannir Akureyringar vita „at
hollt es heima hvat“ eins og
stendur í norðlensku hávamál-
unum og láta það ekki um sig
spyrjast að Hafnfirðingar byggi
yfir þá í eigin bæ, fúlsuðu þeir
við tilboðinu úr Firðinum og
sömdu við íyrirtæki á heima-
slóðum um að byggja mun
dýrari íbúðir yfir þá fullorðnu
en bæjarfulltrúinn í Hafhar-
firði bauð.
Þetta minnir á þá hugljúfu
átthagatryggð þegar Norðlend-
ingar aftóku með öllu að fá
„hundinn" norður og lýsa upp
hjá sér með sunnlensku raf-
magni og Krafla var virkjuð
sællar minningar og veitir
birtu og yl um norðlenskar
byggðir.
Er nú þegar hafin bygging á
íbúðunum 70 og munu kaup-
endur þeirra áreiðanlega ekki
verða sviknir af viðskiptunum
þótt einhver kostnaðarauki sé
að þeim lúxus að taka tilboði
heimamanna, því iðnaðar-
menn á Akureyri eru orðlagðir
fyrir vandvirkni og færni.
Hart baríst
En Hafnfirðingar láta sig ekki
þótt á móti blási eins og hand-
boltastrákamir þar sýna í gegn-
um tíðina og Hagvirki ætlar að
reynast álíka lífseigt og Hafnar-
fjarðarbrandararnir og láta ekki
ryðja sér svo glatt út af verk-
takamarkaði.
Nú er iyrirtækið búið að
sækja um lóð í höfuðstað
Norðurlands til að reisa 50
íbúðir fyrir aldraða, svona
til að byrja með. Bæjarstjóm
tekur vel í málið.
Bæjarfúlltrúinn í Hafnarfirði
er kampakátur og segist leika
sér að því að selja gömlum Ak-
ureyringum hverja íbúð fyrir
hálfrar milljónar kr. lægra verð
en verktakinn á staðnum treyst-
ist til.
Það sem er enn betra er að nú
fá aldraðir Akureyringar 120
íbúðir til að láta fara vel um sig
í og þykir sumum hverjum það
nokkuð mikið í langL En for-
stjóri Hagvirkis tilkynnir
kampakátur, að þótt ofbyggt sé
alls staðar sé enn mikil þörf á
íbúðum fyrir aldraða. Þar er all-
ur vaxtarbroddurinn í steypu-
fjárfestingunni.
Hann kvíðir því ekki að Ak-
ureyringar sem aðrir hætti að
eldast og þurfi að hreiðra um
sig í „þjónustuíbúðum", sem
henta byggingafyrirtækjum svo
einkar vel að smíða og selja.
Að loknum endur-
greiðslum
Vaxtarbroddur íslensks iðn-
aðar, bygging „þjónustuíbúða
fyrir aldraða" er mjög atvinnu-
aukandi á landsvísu. Nánast
ekkert gengur út af öðrum ný-
smíðum og ekkert er upp úr því
að hafa að byggja yfir unga fólk-
ið, því það á enga peninga til að
kaupa. Þróunin er sú að „þjón-
ustuíbúð fyrir aldraða" verði
fyrsta íbúðin sem fólk eignast á
lífsleiðinni. Það verður ekki fyrr
en búið er að borga upp náms-
lánin að fólk getur farið að
hyggja að íbúðarkaupum í ríg-
negldu kerfi einkaeignarstefn-
unnar.
í gróskumiklum byggingar-
iðnaði Innnesja eru „þjónustu-
íbúðir fyrir aldraða" fyrirferðar-
mestar. Þær eru byggðar af
kappi í öllum umdæmum og yf-
irleitt eru þetta háreistar bygg-
ingar, allt að 14 hæðum. Það
kvað nefnilega vera svo hentugt
fyrir gamalt fólk að þeytast í
lyftu heim tii sín og láta sólar-
lagsárin líða vel uppi á milli
himins ogjarðar.
Með góðu og illu
Þjónustutumar aldraðra rísa
ýmist einn og einn eða fleiri
saman. íbúar í námunda við öll
þessi hátimbmðu mannvirki
em stundum að bera sig upp
undan því að þau skyggi fyrir sól
og birtu og undirskriftum er
safnað og bænaskrár sendar til
yfirvalda um að nágrenninu sé
hlíft við allri þeirri yfirþyrmandi
þjónustulund sem verktakar
sýna ellinni. En allt kemur fyrir
ekki. Upp rísa þjónustuturnar
og byggingafyrirtækin leika við
hvem sinn fingur.
Þar sem augljóslega er farinn
að verða hörgull á gömlu fólki
til að taka við allri þjónustunni
gegn gjaldi hafa verktakar grip-
ið til þess ráðs að lengja ellina.
Einu sinni var kauparéttur á
„þjónustuíbúðum fyrir aldraða"
miðaður við 65 ára aldur. Síðan
var farið niður í 60 ára aldurs-
mörk og nú er einn þjónustu-
tuminn til sölu fyrir þá sem em
55 ára eða eldri.
Þessi þróun gengur greini-
lega í þá átt sem að var vikið.
Það gengur upp, að þegar
greiðslu námslána er lokið get-
ur fólk farið að huga að íbúða-
kaupum og þá liggur beint við
að fýrsta fasteignin í eigin eigu
verði „þjónustuíbúð fyrir aldr-
aða.“
Flott viðskipti
Það sem einkum gerir „þjón-
ustuíbúðir fyrir aidraða" eins
útgengilegar og raun ber vitni
er að söluaðilar em
komnir í bland við bank-
ana að taka stórar íbúðir
upp í litlar og em eigend-
ur stóm íbúðanna látnir borga á
milli.
Þessi skrýtni viðskiptamáti er
réttlættur með því að litlu íbúð-
unum fylgi „þjónusta fyrir aldr-
aða“. í nokkmm tilvikum er
hún allgóð, eða þar sem sveitar-
félögin hafa hönd í bagga og sjá
um þjónustuna. Það gera verk-
takamir aftur á móti aldrei í
neinu tilviki. Það eina sem þeir
leggja til er orðaleppurinn
„þjónusta" og eitt eða tvö her-
bergi í kjallara tumanna þar
sem aðstaða er fyrir hárgreiðslu
og fótasnyrtingu.
Þegar nýbyggingar fyrir
gamlingja em orðnar höfúðvið-
fangsefni undirstöðuiðnaðar er
ekki nema von að hart sé barist
í keppninni um verkefnin. Fái
maður ekki verkefni em þau
búin til, eins og Gaflarar gera á
Akureyri og ef mann vantar við-
skiptavini er flýtt fyrir ellinni,
eins og meistarar gamalmenna-
tumsins við Snorrabrautina
gera. Og þegar um allt þrýtur er
sjálfgefið að farið verður að
flytja inn gamalmenni til að
skaffa íslenskum byggingariðn-
aði eitthvað að gera. Þá verður
líka eins gott að svíkjast ekki
um þjónustuna.
Vítt og breitt