Tíminn - 17.11.1992, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 17. nóvember 1992
Tíminn 5
Rósmundur G. Ingvarsson:
Hættan stóra
Með tilkomu ríkisstjómar Davíðs Oddssonar hefur orðið gjörbreyting til
hins verra á íslensku þjóðfélagi. Hefur það mjög bitnað á bjartsýni fólks-
ins og trú þess á landsins gæði og möguleika. í tíð fyrri ríldsstjómar,
sem var undir forsæti Steingríms Hermannssonar, hafði tekist að stöðva
verðbólguna nær alveg og skapa festu í stjómmálunum og vekja bjart-
sýni fólksins á framtíðina. Atvinnuskapandi fyrirtæki, sem mörg hver
höfðu um skeið verið rekin með halla, vora flest að rétta úr kútnum og
rekin með ofurlitlum hagnaði.
Hagvöxtur fór vaxandi. Atvinnu-
vegirnir höfðu mætt þrengingum,
menn höfðu lært af þeim og unnu
að því að bæta reksturinn og aðlaga
breyttum tfmum. Þá gengu menn
ótrauðir fram til að sigrast á erfið-
leikunum, sem áratuga óðaverð-
bólga, aflasamdráttur og markaða-
tap höfðu orsakað. Ef þeirri stjórn-
arstefnu hefði verið framhaldið,
væri mjög mikið öðruvísi umhorfs í
dag.
Duglaus og ráðlaus
ríkísstjóm
En nú er öldin önnur. Nú stefnir
allt í vandræði og basl, atvinnuveg-
irnir reknir með bullandi tapi og
fyrirtækin verða gjaldþrota hvert af
öðru. Atvinnuleysið margfaldast og
— það sem kannski er allra verst og
beinlínis hættulegt — fólkið missir
trú á þjóðfélagið og framtíðina og
bölmóður eykst með hverjum deg-
inum sem líður. Ríkisstjórnin reyn-
ist duglaus og ráðlaus og líklega
verri en engin. Þau litlu úrræði,
sem hún vill grípa til, eru svo fárán-
leg að skynsamari stuðningsmenn
hennar rísa öndverðir gegn þeim.
T.d. hefur það skeð að samtök sveit-
arfélaga hafa samið við stjómina að
hætta við eina vitleysuna, gegn því
að sveitarfélögin legðu fram sam-
tals um einn milljarð króna til at-
vinnubóta á næsta ári. Það mun þó
væntanlega segja lítið til að bæta
ástandið, enda er nú stjómað eftir
forskriftum „frjálshyggjunnar" sem
þegar hefur gengið sér til húðar.
Fjölskyldumar
fjórtán græða
Eins og eðlilegt er við slíkar að-
stæður hefr ríkisstjórn Davíðs,
fyrrv. Reykjavíkurkonungs, Iöngu
tapað trausti drjúgs hluta þeirra
kjósenda, sem illu heilli ljáðu
stjórnarflokkunum atkvæði sín í
síðustu alþingiskosningum. Sýna
skoðanakannanir stjórnina hafa
fylgi langt neðan við helmings kjós-
enda og er hún þegar talin hafa
slegið met sem óvinsælasta ríkis-
stjórn íslands.
Fullveldisafsal er
vissulega slys, sem ekki
verður aftur tekið, og
alls óvíst að nokkurn-
tima verði htegt að
bœta Jyrir. Mjög er
hœpið að snúið verði
við eftir þetta stóra
skref. Við þurfum ekki
að búast við að gull
verði sótt í greipar EB-
þjóða. Við verðum að
afta okkur tekna sjálf
eins og við höfum gert
Aðrir hugsa um sig en
ekki um okkur.
Segja má að ekki sé nema að von-
um að loftið fer óðfluga úr Davíð.
Sýnist ætla að verða ansi lítið eftir,
þegar það er allt farið. Jafnvel Jón
Baldvin virðist aðeins hafa hægt á
sér og var það vissulega mál til
komið og þó fyrr hefði verið.
Þess ber að geta að hluti erfiðleik-
anna er ekki eingöngu núverandi
ríkisstjórn að kenna og tæpast fyrri
stjórnum heldur. Svo er t.d. um
minnkandi veiðiheimildir vegna
samdráttar í þorskstofninum. En
stjórnir þurfa að hafa mektugheit
til að bregðast við vanda og það ger-
ir núverandi stjórn bara ekki. Þótt
hún sé að rjúka til og selja banka og
aðrar ríkiseignir, þá er það ekkert
bjargráð og gjaman framkvæmt
þannig að það verða auðjöfrarnir —
fjölskyldurnar fjórtán í Reykjavík
— sem kaupa fýrir brot af verðgildi
og græða. Davíðsstjórnin er ansi
dugleg við að koma eignum þjóðar
og þjóðfélagsþegna yfir til auðjöfr-
anna.
Vcrst af öllu ef full-
veldinu verður fómað
Það em lífsins lögmál að það
skiptast á skin og skúrir og öll él
birtir upp um síðir. Þannig er það
vanalega með erfiðleikana, hvort
sem þeir orsakast af mannavöldum
eins og verða vill þegar meirihluti
kjósenda kýs yfir þjóðina vonda
stjórn, eða af völdum óhagstæðs
tíðarfars, náttúruhamfara eða ann-
ars, að þeir taka enda og blómatím-
ar koma aftur — annaðhvort eins
og af sjálfu sér eða fyrir tilstilli
góðra manna.
Vissulega er samdráttur þjóðar-
tekna samfara atvinnuleysi mjög
slæmt ástand. Fylgikvillar þess geta
jafnvel orðið enn verri. Mesta hætt-
an ætla ég þó að sé fólgin í að sam-
viskugráir menn noti erfiðleika-
ástandið til að koma öfgafullum
áhugamálum sínum fram, t.d. að
narra þjóðina til að stíga óheilla-
f VETTlfANRIIRl
spor, sem ekki verði hægt að stíga
til baka eða bæta fyrir. T.d. narra
þjóðina til að samþykkja EES með
því að telja fólki trú um að það leysi
allan vanda.
Skynsamir menn sjá miklar hætt-
ur fólgnar í EB-aðild og sömuleiðis
í EES-samningnum sem ríkis-
stjómin vill óð og uppvæg láta Al-
þingi samþykkja, án þess að þjóðin
fái að „komast með puttana í mál-
ið“, eins og haft er eftir Davíð sjálf-
um.
Það fer ekki milli mála að samn-
ingurinn felur í sér verulega skerð-
ingu á fullveldi okkar þjóðar. Einn-
ig er EB-þjóðum hleypt inn í land-
helgina. Og nú hefur Ingibjörg Sól-
rún upplýst, að samþykkt
samningsins er stórt skref inn í EB
og að fúll aðild hljóti að vera tak-
markið.
Blikur á lofti
Fullveldisafsal er vissulega slys
sem ekki verður aftur tekið og alls
óvíst að nokkumtíma verði hægt að
bæta fyrir. Mjög er hæpið að snúið
verði við eftir þetta stóra skref. Við
þurfum ekki að búast við að gull
verði sótt í greipar EB-þjóða. Við
verðum að afla okkur tekna sjálf,
eins og við höfúm gert. Aðrir hugsa
um sig en ekki um okkur.
Aðrar þjóðir sækjast mjög eftir
okkar miklu auðlindum, eins og
glögglega kom í ljós þegar við vor-
um að færa út landhelgina og urð-
um að heyja hvert þorskastríðið eft-
ir annað. Þá voru EB-þjóðir (t.d.
Bretar) ekki vinveittar lslending-
um.
Það er út af fyrir sig stórskrítið að
ríkisstjórn íslands, undir forystu
flokks sem kennir sig við sjálfstæði,
skuli nú — eftir áratuga stórstígar
framfarir á landi hér og til skamms
tíma almenna velmegun — sækja
fast að fóma sjálfstæði þjóðarinnar
fyrir baunadisk. Það hafa verið færð
rök fyrir því að fjárhagslegur ávinn-
ingur með samningnum er nánast
enginn, því kostnaðurinn við aðild-
ina verður líklega eins mikill og
ágóðinn. Er þetta ekki líkast því að
höfðingjarnir hafi verið keyptir til
að koma málinu fram?
Nú er mjög aðkallandi, m.a. og
ekki síst vegna þeirrar stóm hættu
sem að ofan greinir, að allir taki
saman höndum við að koma hjól-
um atvinnulífsins til að snúast eðli-
lega og efnahagsþróun í betri far-
veg. Þetta þarf að gerast sem allra
fyrst, en eflaust verður að skipta
um ríkisstjórn til að koma nauð-
synlegri stefnubreytingu fram.
Okt 1992
Kauphöllin I Paris.
SIGLINGALEIÐ UM
PARANÁ OG PARAGUAY
Fimm lönd í Suður-Ameríku,
— Argentína, Bólivía, Brasilía,
Paraguay og Uruguay, — hafa
tekið upp samstarf um opnun
siglingaleiðar um fljótin Para-
ná og Paraguay, sem saman
mynda annað stærsta vatna-
svæði álfunnar, á eftir Amaz-
on-svæðinu. Nú eru fljótin að
hluta skipgeng.
Fyrirhuguð siglingaleið um fljótin
verður 3.442 km löng. Til athug-
ana njóta löndin fimm fjárstuðn-
ings frá Sameinuðu þjóðunum,
Efnahagsbandalagi Evrópu og Int-
er-American Development Bank.
Áætlað er, að framkvæmdir til að
opna siglingaleið þessa, Hidrovia,
muni kosta 240 milljónir $, en
gerð hafna og smíði fljótapramma
um 740 milljónir $. Fullgerð með
tilheyrandi búnaði mun gerð sigl-
ingaleiðar um fljótin kosta 1,5- 2,0
milljarða $. — Þá er í athugun að
gera 45 km brú yfir Rio de la Plata.
(WIPSKIPTl)
Breytingar á starfsreglum
kauphallarinnar í París
í ár hefur franska fjármálaráðu-
neytið unnið að samningu nýrra
reglna fyrir kauphöllina í París.
Starfsreglum hennar var þó mjög
breytt eftir umskiptin á kauphöll-
inni í London 1986 („Hvellinn
rnikla"). „Breytingarhraðinn var
firnamikill, gamalli einokun aflétt,
lokaðir markaðir opnaðir og (nýj-
asta) tækni upp tekin,“ að Finan-
cial Times sagði 24. mars 1992.
Tvennt sagði blaðið há kauphöll-
inni í París. Annað er tiltölulega
lítið útboð hlutabréfa, en hitt er, að
franskir lífeyrissjóðir eru flestir í
umsjá ríkisins, en þeir eiga síður í
verðbréfakaupum en hinir, sem
einkafyrirtæki sjá um. En franska
ríkisstjórnin hyggur nú á sölu
nokkurs hluta af hlutabréfaeign
sinni í fyrirtækjum, sem hún á
meirihluta í, þótt ekki að því
marki, að hún missi í þeim meiri-
hluta sinn. Fyrst þessara útboða
var sala 2,3% af hlutafé Elf Aqui-
taine-olíuféiagsins á 2 milljarða
Ffr (350 milljónir $).
IKEA
IKEA hefur keypt Habitat á 78
milljónir £, að tilkynnt var 27.
október 1992, þannig að sam-
einaðar hafa verið tvær kunn-
ustu húsgagnagerðir og hús-
gagnabúðir í Evrópu norðan-
og vestanverðri á undanfÖmum
árum.
IKEA er sænskt fyrirtæki, en
stærsti eignaraðili þess er hið hol-
Ienska Stichting Ingkas Founda-
tion. Kaupin taka til 76 Habitat-
búða á Bretlandi og Frakklandi og
einnar í Barcelona (en ekki til Con-
PERU
BRAZIL
BOLIVIA
Paraguay
River
PARAGUAY
PACIFIC
OCEAN
Paraná
River
jpPorto AlCgre
URUGUAY
•#MÖNTEVIDEO
Nueva Palmirá
CHILE
ARGENTINA
River Plate estuary
ATLANTIC
OCEAN
kaupir Habitat
ran’s Habitat-búðanna í Bandaríkj-
unum, sem annar aðili er sagður
hafa falað). Um leið voru skildar að
Habitat og sérstaklega keyptar Ri-
chards-kvenfatabúðimar, sem Sear
PCL (í Bretlandi) keypti á 30 millj-
ónir £. Eigandi Habitat var Store-
house PCL.
Á síðasta fjárhagsári Habitat, sem
lauk 31. mars 1992, nam sala evr-
ópsku Habitat-búðanna 172 millj-
ónum £ og tap þeirra 1,1 milljón £.
Hagnaður var af hinum frönsku, en
tap á hinum bresku. Á því síðasta
fjárhagsári fyrirtækisins nam sala
bandarísku Conran’s Habitat-búð-
anna 29 milljónum £, en tap þeirra
7,7 milljónum £.
Sir Terence Conran stofnaði Habit-
at, sem opnaði fyrstu búð sína í
London 1964, en síðan hverja af
annarri á sjöunda og áttunda ára-
tugnum, uppgangsskeiði þeirra.
Habitat var 1982 sameinað Mo-
thercare, en þau sameinuðust síðan
British Home Stores 1986 og var
samsteypa þeirra nefnd Storehouse
PCL. IKEA, sem hefúr 100 búðir
víða um heim, mun halda Habitat-
nafninu á hinum keyptu búðum.