Tíminn - 08.03.1994, Blaðsíða 5

Þriöjudagur 8. mars 1994

5
Kristinn Snœland:
Sárt bítur soltin lús
Eöa sorgarsaga sendibílstjóranna á höfubborgarsvœbinu
Einhverjum kann aö þykja
þegar nóg fjallað um deilur
þær, sem staöiö hafa milli
nokkurra sendibílstjóra og
leigubílstjóra undanfarin 10 ár.
Hvemig má þaö vera? Um hvað
er deilt? Em ekki til lög og regl-
ur sem marka hvomm verksvið
og er ekki til það sem kalla
mætti eölilega verkaskiptingu?
Því þá þessa þrætu?
Upphafiö
Fyrir um 10 ámm var fólksbOa-
stöð Steindórs seld ásamt tals-
veröum fjölda atvinnuleyfa.
Hópur manna keypti leyfrn og
stööina og hóf rekstirr. Sala leyf-
anna var dæmd ólögleg: Þrátt
fyrir að bílstjórar stöðvarinnar
væm þannig dæmdir með ólög-
mæt leyfi, veitti þáverandi sam-
gönguráðherra bílstjórunum
umþóttunartíma eða frestaöi
fullnustu dóms — hvemig svo
sem ráðherra hefur vald til þess.
U mþóttunartímann nýttu
Steindórsmenn til þess að end-
urlífga ög fá leyfi til þess að reka
sendibílastöð frá bækistöð
Steindórs í Hafnarstræti í nafni
Sendibíla h/f.
Þegar svo ólöglegu fólksflutn-
ingaleyfin féllu út, var eftir einn
fólksbíll með löglegt leyfi, en
kominn var fjöldi sendibíla sem
útbúnir vom til fólksflutninga.
Sá háttirr var á hafður, að væri
hringt í gamla Steindórssímann
eftir bfl, þá fór þessi eini fólks-
bíll í ferðina, en ef hann var
ekki viðlátinn þá var sendur
sendibíll. Þannig sviku þessir
„heiðursmenn" borgaryfirvöld,
sem veitt höfðu leyfi til reksturs
sendibílastöðvar, og líka svikust
þeir að viðskiptavinum með því
að senda þeim, sem i góðri trú
pöntuðu sér leigubfl, sendibíl.
Sendibílar h/f
Forsprakki stöðvarinnar var sá
eini með löglegt leyfi til fólks-
flutninga. Frami, félag leigubíl-
Mér, sem skrifa þetta,
þykir mjög sárt þegar
menn skammast útí
sauðkindina og segja að hún
eyðileggi alian gróður. T.d. ef
menn koma saman og halda
fund um landbúnað og sauð-
kindin kemst í tal, þá er alltaf
sagt aö hún skemmi allan gróð-
ur. Það er rangt, þaö gerir hún
ekki, að vísu lifir hún á grasi. En
það er aldrei talað um grágæsina.
Hún lifir á grasi og rífur upp ræt-
ur. Hún fer illa með landið, en
það er aldrei talað um það. Svo
er það maðurinn með ofbeit. Það
er hættulegt t.d. að hrossum sé
beitt á viðkvæmt land á vorin,
þegar gróður er að vaxa. Aftur er
gott aö beita hrossum á úthaga á
haustin eða seinnipart sumars
og fyrripart vetrar, það styrkir
rótina. Og ef hálendið verður
ekki beitt þá deyr allur gróður og
verður ein mosaþemba, sem ég
ætla að segja frá.
Þeir bændur á Ytri-Sólheimum í
Mýrdal eiga land fyrir innan Sól-
heimajökul sem heitir Hvítmaga
og þangað ráku þeir svona 150
til 200 ær meö lömbum. Það var
voða misjafnt hvað menn ráku.
Sumir hættu að eiga kindur þar.
Hvítmaga var gott sauðland. Þar
var fé fallegt og feitt. En þar var
„Staða sendibílstjóra er
vissulega hörmuleg um
þessar mundir og skýrir að
hluta sókn þeirra í fólks-
flutninga — en réttlœtir
hana að sjálfsögðu ekki."
VETTVANGUR
stjóra, leit að vonum óhýru
auga þessa ólöglegu fólksflutn-
inga og vann gegn þeim.
Forsprakkinn, Sigurður Sigur-
jónsson, var sviptur atvinnu-
leyfinu, en það var síðar dæmd
ólögmæt aðgerð. Hann barðist
gegn aöild að Frama, stéttarfé-
lagi leigubflstjóra, og einnig
gegn aðild að Trausta, félagi
sendibílstjóra. Þessi maður, sem
veifaði loks dómi mannrétt-
indadómstóls gegn skylduaöild
að stéttarfélögum, stoftiaði nýtt
stéttarfélag sendibílstjóra, „Afl".
Inngöngu á sendibílastöð þessa
baráttumanns frelsisins, Sendi-
bíla h/f, fékk svo enginn nema
með skylduaðild að nýja félag-
inu.
Sendibílar h/f hafa stöðugt, allt
frá því aö fyrirtækiö reis á rúst-
um Steindórs, staöið í fólks-
flutningum.
Samkvæmt merkingum bíl-
anna má ætla að um eða yfir
100 bílar séu gerðir út frá stöð-
inni.
Þegar sendibfll frá þessari sjó-
ræningjastöð fer í ferð, þá
mættu farþegar athuga að virð-
isaukaskattur er innifalinn í því
gjaldi sem gjaldmælirinn sýnir.
Þegar ferðin er aðeins með far-
þega, þá slær bflstjórinn gjaman
af gjaldinu sem nemur virðis-
aukaskattinum, þar sem fólks-
flutningar eru undanþegnir
virðisaukaskatti. Óupplýstu
fólki kann að þykja eftirsóknar-
vert að horfa á 1000 kr. á gjald-
mælinum, en þurfa ekki að
greiða nema 850 kr. Með því er
Gróbur
mjög góöur gróður, mikið af
berjalyngi og ýmsum gróðri. Svo
var það árið 1970 aö Hekla gaus.
í norðvestanátt lagði mökkinn
frá henni yfir Mýrdalinn og úr
því fór gróður að deyja á þessum
stöðum, t.d. í Hvítmögu. Það
lagði fína ösku yfir allar heiðar á
Sólheimum og drap viðkvæman
Úr atvinnuleysi í Bandaríkjun-
um dregur lítt, þótt fyrir sam-
drátt framleiðslu hafi tekið og þá
atvinnulega afturkippinn, að tal-
ið er. Athugun á vegum Americ-
an Management Association á
meðal þeirra 8.000 stóm fyrir-
tækja, sem að þeim samtökum
standa, sýndi að frá miðju ári
1992 til miðs árs 1993 fækkuðu
47% þeirra starfsfólki eða nokkm
fleiri en undanfarandi 12 mán-
uði, jafnframt því að fækkun hjá
fyrirtækjum nam 1992-93 að
meðaltali um 10,4%, en nam
farþeginn þó orðinn þátttak-
andi í lögbroti, einskonar þjófs-
naumr. Annars vegar með því
aö greiða fyrir fólksflutning í
sendibíl og svo hinsvegar með
því að eiga hlut að því að fella
niður virðisaukaskatt. Greiði
farþeginn hinsvegar alla upp-
hæðina á gjaldmælinum, er
sendibflstjórinn að láta hann
greiöa skatt sem honum ber
ekki að greiða fyrir farþegaflutn-
ing.
Af þessu má sjá í hvflíku mgli
sendibílstjóri, sem stundar far-
þegaflutning, lendir, sem og far-
þegar hans.
Aörar sendibílastöövar
Til marks um ólögmæti far-
þegaflutninga í sendibílum má
geta þess, að engin hinna sendi-
bflastöðvanna 5 á höfuðborgar-
svæðinu smndaði til skamms
tíma fólksflutninga. Félag sendi-
bílstjóra, Trausti, lagðist gegn
slíku og á einni eða tveimur
stöövanna var þaö brottrekstrar-
sök að stunda farþegaflutninga.
FYRRI HLUTI
Þrátt fyrir þetta héldu Sendibílar
h/f uppteknum hætti. Þess ber
að geta, að ávallt hafa nokkrir
bílstjórar þar fordæmt farþega-
flutninga og forðast þá.
Uppreisn
Þegar það spurðist aö sam-
gönguráðherra hygðist taka lög
um leigubifreiðar til endurskoð-
unar, gladdist Sigurður Sigur-
jónsson, forsprakki fólksflutn-
ingamglsins, mjög. Nú væri
hugsanlega tækifæri til að rústa
skipulag fólksflutninga á höfuð-
borgarsvæðinu.
Til þess að styrkja stöðu sína og
afla sjónarmiðum sínum frekari
hljómgmnns lagði hann fyrir
sína menn að hætta um sinn
LESENPUR
gróður og berjalyng. Síðan gaus
Hekla aftur 1980, mökkinn lagði
úr 'henni sömu leið, og gróður
dó. Ekki er þetta sauðkindinni að
kenna. 1973 eða 1974 hætta
bændur á Sólheimum aö reka
VIÐSKIPTI
1991-92 um 9,3%.
Að mati Bureau of Labor Statist-
ics (Hagstofu vinnuskýrslna)
vom í október 1993 8,8 milljónir
vinnufærra og vinnufúsra
manna á starfsaldri án atvinnu í
Bandaríkjunum. Að sögn vinnu-
málaráðherrans, Roberts Reich,
hafa um 1,2 milljónir manna lát-
ið af leit aö vinnu. Þá em um 6,2
milljónir manna í hlutastarfi.
farþegaflutningum. Það lið, sem
þessi höfðingi var búinn að
safna um sig, var hinsvegar svo
óstýrilátt og stjómlaust, ab
þetta bann varb til þess að um
20 áköfustu fólksflutninga-
mennimir fluttu sig yfir á aðra
stöb, Sendibflastöðina Þröst h/f.
Sá hópur mun hafa fengið þar
inni út á það ab þeir kæmu með
vinriu inn á stööina, en tækju
ekki vinnu frá þeim er fyrir
vom. Vinna sú, sem þeir komu
meb, mun í reynd hafa nær ab-
eins verið lausavinna við ólög-
lega farþegaflutninga og hefur
með þessu aðeins orðið sú
breyting ein, að nú em ólögleg-
ir farþegaflutningar smndaðir
frá tveimur af sex sendibíla-
stöðvanna á höfuöborgarsvæb-
inu.
Byltingar
Staða sendibflstjóra er vissulega
hörmuleg um þessar mimdir og
skýrir að hluta sókn þeirra í
fólksflutninga — en réttlætir
hana ab sjálfsögðu ekki.
Fyrir mörgum ámm vom, svo
dæmi sé nefnt, um 10 matvöm-
verslanir á og við Vesturgötuna
í Reykjavík. Þessar verslanir
þurftu vömr frá mörgum heild-
verslunum. Heildverslanimar
þurftu að fá sínar vömr úr af-
kindur í Hvítmögu, vegna þess
að það var erfitt að fá mannskap
til að smala á haustin. Eins þurfti
að koma í veg fyrir að riðuveiki,
sem kom upp í Mýrdalnum,
bærist yfir í Rangárvallasýslu.
Svo hvemig er þessi Hvítmaga
núna? Allur gróbur dauður, allt
fullt af mosa og mosinn svo mik-
Alls vom þannig um 16,2 millj-
ónir án starfs eða í hlutastarfi í
Bandaríkjunum í október 1993.
Þessar tölur segja þó ekki alla
söguna. Eftir aðalhagfræðingi
Morgan Stanley fésýslubankans,
Stephen Roach, hafði Time 22.
nóvember 1993: „Það eiga sér nú
stað róttækar breytingar á vinnu-
markaði í Bandaríkjunum og er
verið að leggja að baki hefð-
bundna tilhögun ráðninga." Að
nokkmm hluta stafa þessar
breytingar af fækkim starfsliðs
risafyrirtækja svo sem General
greiðslum skipafélaganna. Rusli
frá fyrirtækjunum þurfti að aka
á haugana.
Þessi gífurlega vinna er nær
horfln. Engin matvöraverslun
er eftir á eða í nágrenni Vestur-
göm. Þeir fáu heildsalar, sem
eftir era, fá mest af sínum vör-
um í gámum til landsins og
skipafélagið eða sérfyrirtæki í
flutningum gáma flytur gám
heildsalans gjaman beint að
næsta stórmarkabi. Rusl, sem tíl
fellur hjá fyrirtækjum, er sett út
í gám og enn kemur sérstakt fyr-
irtæki, sem annast sorpflutn-
inga í gámum, og flytur rasliö
burt, en skilur eftir tóman gám.
í þessu misstu sendibílar gífur-
lega vinnu. Nær öll gámaþjón-
usta væri á vegum sendibílanna,
ef bílstjóramir hefðu þekkt sinn
vitjunartíma.
Sendibílar og leigubílar höfðu
talsverða vinnu við ab flytja
skjöl milli fyrirtækja. Með fax-
tækni er sú vinna nær horfin.
Á sama tíma og þetta gerist, að
öll þessi gríðarlega vinna hverf-
ur frá sendibílum, þá ryöjast
Sigurður Sigurjónsson og féíag-
ar inn á þennan markab með á
annað hundrað bfla.
Fyrri byltingin í flutningum
varð þegar sendibílar tóku til
starfa. Hin síðari þegar vinna
þeirra nær hvarf með gámum og
faxtækni. Á þessum hörmung-
artímum sendiböstjóra hafa
leigubílstjórar minnkað vinnu
sína viö hverskonar flutninga.
Það vita sendibílstjórar og því
viröa allir sómakærir menn í
þeirri stétt fólksflutningarétt
leigubílstjóra.
Það væri ánægjulegt ef al-
menningur, og þá ekki síst fjöl-
miðlafólk, áttaði sig á þeirri
staðreynd að milli sendibflstjóra
og leigubílstjóra er ekki deila.
Deilan er á milli leigubílstjóra
og lítils hóps nýrra sendibíl-
stjóra, sem mðst hafa inn á
markað, sem þegar var mettur,
og reyna því að hasla sér völl í
ólöglegum fólksflutningum.,
Höfundur er leigubOstjóri.
ill ab hann er í ökkla og mjóa-
legg. Það eina, sem vamar því að
hann fjúki, er að það er skjól-
samt þar. Skógarfjall skýlir Hvít-
mögu fyrir vestanátt og Mýrdals-
jökull fýrir norðanátt. Þar er því
lítið um stórveður. Svo ekki er
þetta sauökindinni ab kenna.
Svona færi fyrir Rangárvalla-
afrétt, ef bændur á Rangárvöll-
um hættu að reka sauðkindina
þangað. Þá færi allt í mosa og
órækt.
Þorbergur E. Einarsson,
Vík íMýrdal
Motors, McDonnell Douglas,
IBM, Kodak, General Electric og
Proctor & Gamble, og hefur þá
einkum verið sagt upp faglærðu
verkafólki. Við starfslið sitt hafa
einkum bætt þjónustufyrirtæki
svo sem Pizza Hut og Taco Bek.
Meb tilliti til þessa var spurst fyr-
ir um endurráðningu 2.000
manna, sem sagt var upp hjá
R.J.R. Nabisco. Höfðu 72% þeirra
þá fengið nýtt starf, en ab meðal-
tali vom laun þeirra í nýju störf-
unum aðeins 47% fyrri launa
þeirra. ■
Lítt dregur úr atvinnuleysi í Bandaríkjunum
í heibarhögum