Tíminn - 10.03.1994, Side 10

FÍtÍnirrítatíágur 10. mars 1994
l6'
Bandaríkin
reyna aö knýja
stríösaöila í Bo-
sníu til sam-
komulags meö
stuöningi Rúss-
lands og Þýska-
lands
í íslömsku þorpi eftir árás Króata: eru þeir strax orbnir vinir á ný?
Króatískt-íslamskt
sambandsríki?
Króatískir hermenn troba serbneskan fána undir fótum: fyrircetlanir um mótvægi vib Serba.
ótt enn sé barist í Bosníu
halda ftiðarhorfur þar
áfram ab aukast, að flestra
mati. Sú breyting varð meö því
að andstæöingamir fyrrverandi
úr kalda stríðinu, Bandaríkin og
Rússland, tóku forustuna í við-
leitninni til að stilla til friöar úr
höndum ríkja Evrópusam-
bandsins.
Þau umskipti eru ósigur nokk-
ur fyrir ES. Árangurslaus við-
leitni þess tii ab binda enda á
óöldina á Balkanskaga vestan-
verðum hefur leitt í ljós að þó
nokkuð vantar á að ríkjum þess
hafi tekist að samræma stefnu
sína í utanríkismálum. Þar með
hefur sýnt sig, skrifa fréttaskýr-
endur, að ES er ekki ennþá fært
um að koma fram sem eitt
„risaveldi" út á við. Aö mati
Bandaríkjastjómar, sem litið
hefur á Bosníumálið sem evr-
ópskt vandamál er standi næst
ES ab leysa, hefur framganga
ES-ríkja í því máli einkennst af
hiki og einurðarleysi. Enda
viröist Hvíta húsið vera fegið
því ab hafa fengið einaröari að-
ila sér til hjálpar vib að leysa
Bosníuvandann þar sem Rúss-
land er.
Svipa og sætabrauð
Eftir aö stillt hafði verið til frið-
ar við Sarajevo meb loftárása-
hótun Nató og milligöngu
Rússa varð næsta skref Banda-
ríkjastjómar í málum þessum
að fá Bosníumúslíma og Bo-
sníu-Króata til að undirrita
samning um myndun sameig-
inlegs ríkis þessara aðila, sem
síöan gangi í einskonar ríkja-
bandalag við Króatíu. Er gert
ráð fyrir að hið fyrirhugaba ís-
lamsk-króatíska Bosníuríki
skiþtist í nokkur sjálfstjórnar-
héruð, og munu kantónur
Svisslendinga vera helsta fyrir-
myndin að því.
1 fjölmiðlum er gefið í skyn
eða jafnvel sagt berum orðum
að Króatar hafi fallist á samning
þennan vegna vemlegs „þrýst-
ings" frá Bandaríkjastjóm. Ri-
chard Swartz skrifar í Svenska
dagbladet að Hvíta húsið hafi
sett Franjo Tudjman Króatíu-
forseta tvo kosti: aö sættast viö
Bosníumúslíma með þeim skil-
málum sem Bandaríkin ákváöu,
eða fá á sig viöskiptabann svip-
að því sem Júgóslavía (Serbía og
Svartfjallaland) er að sligast
undir. Ástand Króatíu í efna-
hagsmálum sé svo bágt aö ráða-
menn hennar og Bosníu-Króata
hafi ekki talið sig eiga annars
úrkosta en aö skrifa undir það
sem Bandaríkin réttu að þeim.
Bandaríkjastjóm reiddi aö vísu
ekki einungis svipuna ab Króöt-
um, heldur rétti þeim jafnframt
sætabrauð. Ef Króatía gerði frið
við Bosníumúslíma með ofan-
greindum kostum, mætti hún
eiga von á aukinni efnahagsað-
stob frá Vesturlöndum og aðild
að samstarfi Nató við fyrrver-
andi austantjalds- og sovétríki,
Partnership for Peace (PFP).
Bandaríkin fengu þar að auld
Þýskaland, sem er vinveitt
Króatíu, til ab tala um fyrir Tu-
djman í þessum efnum, hlið-
stætt því að Rússar þrýsta Serb-
um til undanláts í samrábi við
Bandaríkin.
Páfinn og Tyrkinn
Jafnframt þessu hefur Banda-
ríkjastjóm aö nokkm vikið frá
stuðningi sínum vib stjóm Bo-
sníumúslíma og ab sumra áliti
ekki einungis gert Króötum,
heldur og Bosníumúslímum,
tilbob sem þeir treystu sér ekki
til ab hafna. í skilmálum þeim,
sem Bandaríkin hafa fengiö
stjórnina í Sarajevo til að sam-
þykkja, felst m.a. að sögn ým-
issa ftéttaskýrenda aö stjómin í
Sarajevo gefi ab fullu upp á bát-
inn draum sinn um Bosníu-
Hersegóvínu alla undir sínum
BAKSVIÐ
DAGUR ÞORLEIFSSON
yfirráðum. Sarajevostjómin
mun eftir að Rússar komu inn í
málið vera orðin úrkula vonar
um að Vesturlönd hjálpi henni
til sigurs í stríöinu og margra
mat er aö ríki er næði yfir þau
svæði ein, er Bosníumúslímar
nú hafa á valdi sínu, hefði litla
möguleika á að komast af efna-
hagslega.
Fleiri aðilar en Bandaríkin og
Þýskaland kváðu hafa lagt fast
ab Bosníumúslímum og Króöt-
um ab gerast vinir á ný, ekki síst
Páfagarður og Tyrkland. Allir
þessir aðilar em sagðir vera því
mótfallnir að Serbar verði
mestu ráðandi á vestanverðum
Balkanskaga og munu vonir
þeirra standa til þess að fyrir-
hugað sambandsríki/ríkja-
bandalag Króata og Bosníu-
múslíma verbi öflugt mótvægi
viö Serba.
Serbar taka þessum tíðindum
ekki beinlínis með fögnuði.
Ekki er óhugsandi ab þeim virð-
ist sem að með þessu sé verið ab
endurreisa það „stór-króatíska"
ríki, sem stofnað var í heims-
styrjöldinni síðari undir vemd-
arvæng þáverandi valdhafa
Þýskalands. Það ríki náði yfir
Bosníu og þá stóðu Króatar og
Bosníumúslímar saman að
fjöldamorbum á Serbum.
Ekki er sopib kálib ...
Ekki er þó svo að sjá, enn sem
komiö er, að Serbar ætli að beita
sér að ráði gegn umræddu sam-
komulagi. Bent er á í því sam-
bandi aö þeir hafi rúmlega tvo
þriðju hluta Bosníu á sínu valdi
og geti gert sér sæmilegar vonir
um aö halda þeim svæðum að
mestu með stuðningi Rússa. Því
er haldið fram, að allir þrír
stríðsaðilar séu orðnir svo upp-
gefnir á ófriönum og öllu því,
sem hann hefur yfir þá Ieitt, að
það eitt út af fyrir sig geri að
verkum að þeir séu nú tilleiöan-
legri en áður til að fallast á frið,
þótt enginn fái allt það fram sem
hann vill.
Eitt er að undirrita samning,
annað að framfylgja honum, og
margir eru efins um að það muni
ganga vel í þetta sinn. Bosníu-
múslímar og Bosníu-Króatar
stóðu að vísu saman aö því aö
lýsa land sitt sjálfstætt ríki og
vom í upphafi stríðsins þar, sem
nú hefur staðið í næstum tvö ár,
bandamenn, en þaö bandalag
var aldrei trútt og síðan í apríl í
fyTra hafa þeir veriö engu minni
fjandmenn en Bosníumúslímar
og Serbar. Þar að auki er stríöinu
milli Bosníumúslíma og Serba
ekki lokiö og deila Króata og
Serba um svæði þau byggð Serb-
um í Króatíu, sem eru á valdi
Serba, er enn óleyst. Líklegast er
talið að stórveldin muni leitast
við að knýja málsaöila til að fall-
ast á að þau héruð heyri Króatíu
til áfram, en fái verulega sjálf-
stjórn.
Áðumefndur Swartz skrifar að
allt þetta geti orðib upphafib ab
skiptingu Balkanlanda í áhrifa-
svæði milli Bandaríkjanna og
Rússlands. Það muni koma Tito
marskálki til aö snúa sér við í
gröfinni. En hann ætti nú ab
vera búinn að því fyrir löngu. ■