Tíminn - 13.04.1994, Síða 10

10
— -—t.—
Miðvikudagur mPaþitflfo94
Hjónaminning:
Helga Sigurbjömsdóttir
°g
Torfi Ossurarson
frá Felli
Mig langar aö minnast afa míns
og ömmu með fáeinum fátækleg-
um orðum.
Það er erfitt að sætta sig við að
skyndilega séu þau bæði, afi og
amma, horfin úr þessu lífi. Þótt
þau hafi bæöi veriö oröin há-
öldruð, afi nær níræður og amma
nýlega 97 ára, var sárt að horfa á
eftir þeim. Sérstaklega var erfitt,
fannst mér, að fylgja afa í hans
síöustu ferð til Dýrafjaröar. Það
hittist svo sérkennilega á að jarð-
arför hans bar upp á sama dag og
hann í fyrsta sinni leit Dýrafjörð
augum, þann 25. september.
Amma fæddist að Felli, Jiann
10. janúar 1897. Hún ólst þar
upp, en fluttist með foreldrum
sínum að Meira-Garði í Dýrafirði.
Áfi fæddist í Kollsvík í Rauöa- ■
sandshreppi, þann 28. , febrúar
1904. Hann fluttist til Dýrafjarð-
ar, að Mýrum, árið 1927 að loknu
námi á Hvanneyri.
Þau afi og amma byrjuðu bú-
skap í Meira-Garði 1929, á hluta
af jörðinni. Þar fæddist þeim son-
ur, Hákon Guömundur. Ári síöar
fluttust þau að Holti í Önundar-
firði, þar fæddist Anna Guörún
sem þau misstu árið 1942. Ekki
undu þau hag sínum vel í Holti,
hugurinn leitaði sífellt yfir heið-
ina og fluttu þau að Rana í Dýra-
firði vorið eftir. Bjuggu þar til
vors 1933. Jón Sigmundur fædd-
ist á Rana 1933. Loksins losnar
Fell, en þá hafði afi áður falast eft-
ir ábúö þar, en ekki fengiö. Á Felli
fæðast fjögur yngstu börnin, þau:
Guöbjartur Bergur 1937, faöir
minn sem seinna tók við bú-
skapnum af þeim afa og ömmu,
Dagbjört Kristín 1938, Össur
1939 og Anna Guðrún 1942.
Ég ólst upp hjá þeim afa og
öirimu. Þegar foreldrar mínir fóru
til náms veturinn 1958-’59, pabbi
að Hvanneyri og mamma aö
Varmalandi, tóku þau afi og
amma að sér að sjá um mig. Síö-
an svaf ég ætíð inni hjá þeim, allt
t MINNING
þar til þau fluttu til Reykjavíkur
haustiö 1971. Það harmaði ég
lengi.
Ég var alltaf á hælunum á afa
þegar hann sinnti verkum sínum.
Eg vildi miklu heldur vera í fjá-
rhúsunum en inni í bæ við upp-
vaskiö, stakk gjaman af frá því.
Þegar amma byrjaði aö skola disk-
ana, fékk ég ósjaldan magaverk.
Ég átti margar skemmtilegar
stundir í fjárhúsunum með afa,
eða viö önnur útiverk. Afa féll
aldrei verk úr hendi, hann var sí-
fellt að dunda eitthvað á milli
verka. Mér er sérstaklega minnis-
stætt eitt vetrarkvöld, ég hugsa ab
ég hafi verib um 8 ára. Afi settist
riiður í smíðahúsinu og fór að
teikna á fjöl. Ég var óskaplega for-
vitin, sýndist þetta vera hestur,
en fékk ekkert meira að sjá fyrr en
um jól. Þá fékk Torfi bróðir hann
Grána gamla í jólagjöf. Afi hafði
smíðab hest úr spýtunum, sem
varð geysilega vinsæll og mikiö
notaöur.
Mér fannst hann afi vera algjör
töfrakarl, smíðaði bara hest úr
einhverjum spýtum. Mér fannst
hann geta næstum allt, líka
prjónað. En samt ekki eins hratt
og hún amma, hún prjónaði
peysur, sokka og vettlinga á okkur
systkinin sem og hin bamaböm-
in, en viö vorum 12 í allt. Hún
prjónaði einnig sjöl og dúka, að
ógleymdum vettlingunum meb
geislaprjóninu. Afi prjónabi mik-
ið af lopasokkum, sem hann
seldi, og eftir að þau fluttu suður
fór hann að smíöa kindur, sem
hann seldi.
Kveikjan ab þeirri hugmynd var
sú, að stuttu áður en þau fluttu
hafði hann séð „kind" úti í glugga
í Rammageröinni í Reykjavík,
sem honum fannst frámunalega
ljót. Þá hugsaði hann með sér að
þetta gæti hann nú gert betur.
Kindumar eftir hann afa finnast
nú út um allan heim; nokkra tugi
seldi ég í Kanada árið 1980 og
fengu færri en vildu.
Við systkinin sátum oft hjá
þeim á gólfinu og lékum okkur.
Sérstaklega man ég ab við lékum
okkur að tölunum hennar ömmu,
svo mismunandi aö stærö og lit.
Af og til héldum viö í viðu, þá
fóm afi og amma stundum í kapp
við að vinda og vatt þá afi gjaman
lopann af halasnældunni.
Amma kenndi mér að lesa, en
afi sá heldur um reikninginn.
Ekki var það nú alltaf jafngaman
að setjast við hliðina á henni
ömmu, þegar systkini mín vom
að leika sér. Ég man það eins og
það hefði verið í gær, þegar
Kardimommubærinn seig rólega
niður á gólfið og ég sat með
ólund og meitaði að lesa. En
amma haggaðist ekki. Aldrei reifst
hún eða skammaðist, prjónaði
bara í rólegheitum uns ég tók upp
bókina og fór að stauta.
Það var ýmislegt sem afi tók sér
fyrir hendur. Á fyrstu búskaparár-
unum smíöaði hann mikið af ak-
tygjum, bæði fyrir sjálfan sig og
abra.
Þab kemur svo berlega fram í
dagbók, sem hann hélt á ámnum
1927-1933, hvað vinnan var hon-
um mikils virði. Þar skrifar hann,
er lítið hafði verið hægt aö hafast
að vegna slæmrar veðráttu á vetr-
armánuðunum, „að þetta aðgerð-
aleysi ætli hann lifandi að kæfa".
Hann óf vaðmál fyrir heimilið
og einnig fleiri. Einhverstaðar
skrifar hann að hann hafi nú lok-
ið við að prjóna sér illeppa.
Afi var mjög dulur og lét ekki
tilfinningar sínar oft í ljós, en
ræddi þjóbmálin og annað slíkt af
miklum áhuga. í dagbókum sín-
um kallaði hann ömmu alltaf „-
elsku konima sína" og þegar þau
heitbundust lýsir hann tilfinn-
ingum sínum svo: „Þetta er sæl-
asti dagur lífs míns síðan ég vissi
af mér í tilverunni."
Maöur vissi sjaldnast hvaö
honum afa leiö. Amma var miklu
léttari og lét tilfinningar sínar
auðveldar í ljós.
Afi las mikið og setti saman vís-
ur sér og öömm til yndisauka. Það
leið varla sá afmælisdagur að af-
mælisbamið fengi ekki vísu frá
honum. Oft spiluðum við krakk-
amir við afa og ömmu.
Ég get vart minnst á ömmu
öömvísi en minnast á pönnukök-
ur og hveitikökur, því þar var hún
ókrýndur meistari. Það vom fáir
þeir gestir sem ekki fengu að
smakka á pönnukökunum eða
hveitikökunum meðan ömmu
entist heilsa til ab standa vib elda-
vélina. Hún stóð þar reyndar
miklu lengur en heilsan leyföi, en
eftir þab tók afi við matseldinni.
Ætíb var borið á borð fyrir gestina
sem komið hefðu þeir matarlausir
langan veg.
Þau afi og amma trúðu og
treystu bæði á handleiðslu Guðs
og sóttu óspart á hans fund. Þau
höfðu þann sið, er ég var bam, er
þau heilsuðu nýjum degi, að fara
út og signa sig og þakka Drottni
þennan dag. Síðan var gengið inn
og bobib góðan daginn og þá
hvort ööm ætíb meö kossi. Eg
man meira að segja eftir ömmu í
útidymnum í stórhríð, hún varð
bara að draga að sér hreint loft.
Ein var sú tíb er ömmu hlakkaði
mest til, það var ab fara til berja.
Tína aðalbláber, draga ab sér ilm-
inn úr lynginu og setjast á þúfu
með fuÚa fötuna og horfa yfir
sveitina.
Nú að loknum löngum og
vinnusömum dögum hafa þau afi
og amma gengið til hinstu hvílu í
þeirri moldu er þau unnu svo
mjög. Þau helguðu fósturjörbinni
alla sína krafta og lifðu I takt við
náttúmna.
Sú er trú mín að þau gangi nú
um abrar gmndir, hönd í hönd og
Guð þeirra hefur valið þeim önn-
ur ætlunarverk.
Elsku afi og amma, þakka ykkur
fyrir alit.
Mig langar að enda þetta á orð-
um afa sjálfs, með niðurlagi úr
lörigu kvæöi eftir hann, Ættjarb-
arljóö um Dýrafjörö og þá sem
þar hafa byggt sér bú.
Dýrfirska jörðin um öll þessi ár
fékk erfiði þeirra, svita og tár.
En sveitin á fleira en erfiði eitt,
unað og fegurð sem gróður fœr
veitt.
Náttúrukyrrðin með lokkandi lag,
ijóðrænar myndir hvem einasta
dag.
Kvöldsólin litar oft Ijómandi vel,
laufgrœnar hlíðar og bárunnar
hvel.
Náttúruhljómkviðan ómar þó öll,
um algróin túnin, hlíðar og fjöll.
Alfaðir blessi hvem bœ og þá jörð,
er búendur nytja við Dýrafjörð.
Einnig þoer hetjur sem draga úr
dröfh,
dýrmœtan afla og fœra í höfh.
Þá er nú þulan búin,
úr þráðum ýmsum snúin.
Við angan frá ilmi jarðar
og ást til Dýrafjarðar.
Helga Sigurrðs Bergsdóttir og
fjölskylda,
Tromso, Noregi
S víþ j óöarsaga
Bókmenntir í kiljubroti
Herman Lindquist: Historien om Sver-
ige. Frán islossning till kungarike.
Norstedts 1992.
412 bls.
Herman Undquist: Historien om Sver-
ige. Historien om Custav Vasa och hans
söner och döttrar.
Norstedts 1993.
502 bls.
Þessi rit em tvö fyrstu bindin í
ritröð um sögu Svíþjóðar frá
upphafi til vorra daga. Þau ná
yfir tímabilið frá elstu tíð og
fram til 16. aldar, en alls er ætl-
unin að ellefu bindi verði í rit-
röbinni og mun hið síðasta
fjalla um Finnland á yfirráða-
BÆKUR
JÓN Þ. ÞÓR
skeiði Svía þar.
Herman Lindquist er þekktur
blaðamaður og rithöfundur og
hefur gefið út margar bækur
um ýmisleg efni. Þessu ritverki
er ætlaö að bæta úr brýnni þörf
á aðgengilegu verki um sögu
Svíþjóðar, en þab hefur ekkert
verið til, nema þá helst
kennslubækur, síöan hætt var
að gefa út hina stóm Svíþjóöar-
sögu Carls Grimberg.
Þessar bækur Lindquists hafa
fengib heldur óblíða dóma hjá
fræðimönnum, sem telja hann
fara alltof frjálslega með ýmis
veigamikil og umdeild atriði,
auk þess sem ritin séu harla
óskipuleg og því lítt nothæf
þeim, sem fást við alvarlegar
rannsóknir.
Engum blöðum er um þaö að
fletta, ab þessi gagnrýni á full-
an rétt á sér, en á hitt ber að
líta, ab höfundur ætlaði sér
aldrei að skrifa fræðilegt verk.
Markmið hans er að semja
skemmtilegt og læsilegt yfirlits-
rit, sem öll alþýða manna geti
haft bæöi gagn og gaman af.
Þab hefur honum tekist bæri-
lega. Bækumar em vel skrifaðar
og læsilegar og hafa að sögn
fengið ágætar viðtökur. Virðist
og svo sem óhætt sé að mæla
með þeim vib þá, sem vílja lesa
fróðleg og skemmtileg rit um
sögu Svíþjóðar, en gera ekki of
miklar fræðilegar kröfur.
íslenski kiljuklúbburinn hefur
sent frá sér fjórar nýjar bækur:
Raddir í garðinum er endur-
minningabók eftir Thor Vil-
hjálmsson. Þar bregður hann
upp sínum myndum af því
fólki, sem að honum stendur
og stóð honum næst. Annars
vegar af bændum frá Brett-
ingsstöbum á Flateyjardal, þar
sem háð var hetjuleg lífsbar-
átta íslensks hversdags; hins
vegar af afkomendum Thors
Jensens, sem stóðu í ljóma
valda og ríkidæmis í vaxandi
höfuðstað. Bókin er 193 blað-
síður.
Hús andanncr eftir chilesku
skáldkonuna Isabel Allende
fór sigurför um heiminn þegar
hún kom fyrst út fyrir rúmum
áratug. Bille August hefur gert
kvikmynd eftir sögimni, sem
vakið hefur mikla athygli og er
nú sýnd hér á landi. Isabel Al-
lende segir hér sögu fjölskyldu
frá þessari öld og varpar um
leið ljósi á viðburbaríka sögu
heimalands síns. Thor Vil-
hjálmsson þýddi bókina, sem
er 427 blaðsíður.
Pólstjaman er spennusaga eft-
ir Martin Cruz Smith. Arkadí
Fréttir af bókum
Renko, fyrrum rannsóknarlög-
reglumaður frá Moskvu, hefur
misst flokksskírteinið sitt og
gerir að fiski í sovésku verk-
smiðjuskipi á Beringshafi.
Eina nóttina kemur upp með
trollinu lík af ungri stúlku úr
áhöfninni. Arkadí er fenginn
til að rannsaka málið. Matthí-
as Magnússon þýddi bókina,
sem er 354 blaðsíður.
Pan er ein frægasta skáldsaga
norska rithöfundarins Knuts
Hamsuns, en á þessu ári eru
liðin hundrab ár frá frumút-
gáfu hennar. Bókin er að
forminu til minnisblöð
Glahns liðsforingja. Hann býr
einn úti í skógi með hundin-
um sínum, fjarri heimsins
glaumi, þar til hin unga Ed-
varda kaupmannsdóttir gerir
harkalega innrás í tryggilega
varið líf hans og umtumar
öllu. Jón Sigiuðsson frá Kald-
aöamesi þýddi bókina, sem er
230 blaðsíður.
Bækumar kosta 799 kr. hver
bók.
Absendar greinar, afmælis-
og minningargreinar
sem birtast eiga í blaðinu þufa að hafa borist ritstjórn blaðsins,
Stakkholti 4, gengið inn frá Brautaholti, tveimur dögum fyrir
birtingardag, á disklingum vistað í hinum
ýmsu ritvinnsluforritum sem texti, eba
vélritaðar. sími (91) 631600