Morgunblaðið - 11.01.2006, Side 41

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 11. JANÚAR 2006 41
MENNING
BREYTINGAR á rótgrónum
nöfnum byggðarlaga eru hvim-
leiðar og geta tíðum valdið rugl-
ingi og vandræðum, ekki síst í
söguritun. Í þessari bók er sögð
saga byggðarlagsins, sem lengi
vel hét Mosfellssveit en nú Mos-
fellsbær. Í titli bókarinnar er
yngra nafnið notað og sjálfsagt
með réttu, ef fullnægja skal öllum
formsatriðum, en að minni hyggju
hefði farið betur á að nota hið
eldra eða reyna að finna eitthvert
hlutlaust en lýsandi heiti. Eldra
nafnið er mörgum enn tamt á
tungu og í bókinni er fjallað um
byggðarlagið Mosfellssveit, sem
náði yfir mun stærra svæði en nú-
verandi Mosfellsbær.
Að efni og uppbyggingu er
þessi bók næsta dæmigerð byggð-
arsaga. Hún hefst við landnám og
síðan er saga byggðarlagsins og
fólksins er það byggði sögð öld
fram af öld, allt fram á okkar
daga. Höfuðþættir sögunnar eru
raktir í meginmáli frá upphafi til
loka en frá ýmsum merk-
isatburðum, minnisverðum tíð-
indum og sögufrægum ein-
staklingum, sem mótað hafa sögu
byggðarlagsins eða sett á hana
svip með einum eða öðrum hætti,
segir í fjölmörgum innskots- og
rammagreinum. Þar er einnig að
finna ýmislegt smælki og efni sem
bætt er inn svo sem til að krydda
frásögnina. Margvíslegan fróðleik
um menn og málefni er einnig að
finna í mörgum og ýtarlegum
myndatextum.
Mosfellssveitin (ég kýs að nota
það heiti) er sögufrægt hérað. Á
fyrri öldum skar hún sig lítt úr í
hópi byggðarlaga við innanverðan
Faxaflóa. Þar bjuggu bændur bú-
um sínum, yrktu jörðina, sóttu sjó
og nýttu hlunnindi eftir föngum.
Á 20. öld varð hins vegar tíðinda-
samt í sveitinni og þá varð saga
hennar um margt einstök. Nýting
jarðvarma til ræktunar hófst þar
fyrr og varð um hríð meiri en víð-
ast hvar annars staðar, iðnaði í
stórum stíl var komið á fót á Ála-
fossi, stórbúskapur að útlendum
hætti var rekinn á Korpúlfs-
stöðum og skömmu fyrir miðja
öldina var tekið að hita hús í höf-
uðstaðnum með heitu vatni sem
dælt var upp úr jörð-
inni í Mosfellssveit og
síðan áfram til borg-
arinnar. Aðeins litlu
síðar hófst rekstur
vinnuheimilisins á
Reykjalundi en stofn-
un þess og starfsemi
er eitt farsælasta og
mesta ævintýri í ís-
lenskri heilbrigð-
issögu.
Af öllum þessum
þáttum og mörgum
fleiri er mikil saga
sem bókarhöfundar
segja með ágætum.
Þeir greina einnig frá
fjölmörgum ein-
staklingum, háum sem lágum,
bregða upp skemmtilegum svip-
myndum af mörgum þeirra og
lýsa starfsferli. Margir koma oft
við sögu en þó virðist mér sem
enginn sé jafnoft til sögu nefndur
og nóbelsskáldið Halldór Kiljan
Laxness.
Þetta er fróðleg bók, byggð á
áralöngum rannsóknum. Enginn
efi er á því að Mosfellssveitin hef-
ur á 20. öld bæði notið og goldið
nábýlisins við höfuðborgina og nú
munu margir líta á Mosfellsbæ
sem eins konar afleggjara frá
Reykjavík enda má segja að
byggðin í þessum tveimur sveit-
arfélögum hafi vaxið saman á
undanförnum árum. Engu að síð-
ur á Mosfellssveit (og Mosfells-
bær) sér sögu sem er um margt
sérstök og forvitnileg og ágætlega
sögð á þessari myndarlegu bók.
Sveitin varð bær
BÆKUR
Sagnfræði
Bjarki Bjarnason og Magnús
Guðmundsson. Pjaxi ehf.
(án útgáfustaðar), 2005.
504 bls., myndir.
Mosfellsbær. Saga byggðar í 1100 ár
Jón Þ. Þór
Bjarki
Bjarnason
Magnús
Guðmundsson
SIRRA – Sigrún Sigurðardóttir er
ung myndlistarkona sem hefur verið
áberandi á samsýningum undanfarin
ár, s.s. í Nýlistasafninu, Norræna
húsinu, Klink og Bank, Listasafni Ár-
nesinga, svo dæmi séu nefnd. Í kjall-
ara Kling & Bang gallerís stendur nú
yfir einkasýning Sirru sem nefnist
„Hreyfingar“. Þetta er tvískipt inn-
setning sem þó kallast á í listrýminu.
Á hægri hönd við innganginn er fáni
sem blaktir í vindi. Skjávarpi varpar
svo skuggamynd fánans á vegg ásamt
myndskeiði sem sýnir aðra skugga-
mynd af fána sem blaktir úr takti við
raunmyndina. Samspilið gefur manni
bjagaða mynd af tíma og ýtir undir
sjálfstæði hverrar myndar fyrir sig,
skuggamyndar, eftirmyndar og raun-
myndar. Fáninn sem táknmynd virk-
ar á mig sem einskonar landnám
listakonunnar. Þ.e. að hún eignar sér
listrýmið á meðan sýningin stendur
yfir með fána sínum. Myndin á fán-
anum sýnir eitt auga. En eitt auga
merkir jafnan hið alsjáandi auga eða
þriðja augað, tákn andlegs innsæis og
þekkingar.
Á vinstri hönd við innganginn er
innsetningin öllu litríkari. Tölvumynd
hreyfist í takt við hvínandi vindinn og
gifsfígúra klædd skrautlegum legg-
ings-buxum reynir að renna saman
við myndskreyttan kassa líkt og
strútur í sandi eða kameljón sem
samræmir hörund sitt umhverfinu til
að „fitta inn“.
Verklegur þáttur sýningarinnar er
vandaður hjá listakonunni að fígúr-
unni undanskilinni. Ég er alls ekki að
ætlast til einhvers ofurraunsæis eða
þjáningarfullra Rodin-stellinga held-
ur kunnáttu til að gæða efnið lífi. En
fígúran er stíf, dauð og gervileg og
stangast þar af leiðandi á við aðra
þætti sýningarinnar sem eru raunsæ-
ir og lifandi. Eflaust er hverfandi
handverkskennsla í myndlistarnámi
hérlendis farin að segja til sín því að
sýning Sirru er alls ekki eina tilfellið
þar sem að slíkt hefur gerst á síðustu
mánuðum eða árum. Meiri áhersla er
lögð á rýmið sjálft og þar blómstrar
Sirra svo sannarlega. Allt herbergið
iðar, togast og teygist, og þótt vel
megi lesa í tákn til að seðja forvitni
huga manns þá er sýningin fyrst og
fremst skynræns eðlis. Kraftmiklar
hreyfingar með hljóði, myndum og
vindum sem hrífa mann með sér
þannig að rýmið þenst útfyrir hlut-
lægan ramma sinn. Innvortis jafnt
sem útvortis.
Með
myndum
og vindum
MYNDLIST
Kling & Bang gallerí
Opið fimmtudaga til sunnudaga
frá 14–18. Sýningu lýkur 22. janúar.
Sirra – Sigrún Sigurðardóttir
Hreyfingar Sirru Sigrúnar Sigurð-
ardóttur í Kling & Bang galleríi.
Jón B.K. Ransu