Lesbók Morgunblaðsins - 01.11.2008, Page 12
M
anneskjan er óendanlega stór inni í sér og rúmar
þar allt sem hugsast getur, fjöll og firnindi, dag
og nótt, drauma og dimmbláa skugga.
Ljóð eru þeim töfrum gædd að við lestur þeirra
getur maður fundið fyrir þessari innri stærð og hún áger-
ist jafnvel eftir því sem maður les þau oftar.
Ljóð Steins Steinars, Tíminn og vatnið, er þess háttar
ljóð. Hver vísa er sem óræð mynd er vex þegar líður á
lesturinn og eftir allar vísurnar, sem eru sjötíu og sjö tals-
ins, er innri heimurinn orðinn það stór að maður horfir
ekki á þann ytri með sömu augum.
Nýlega gaf Sigurður Þórir Sigurðsson listmálari út bók-
verk með eigin myndlýsingum á Tímanum og vatninu og
sýndi jafnframt myndverkin í Kaffibrennslunni. Alls sjötíu
og sjö málverk og annað eins af teikningum, eitt við
hverja vísu. Hér er því hetjulegt einkaframtak listamanns.
En að baki bókverkinu er 5 ára ferli.
Í málverki er Sigurður þekktur fyrir skörp form, hreina
liti og sleikta pensilskrift. Fagurfræðin er klassísk, grunn-
form í lykilhlutverki og í efni og aðferð rær hann áþekk
mið og Tryggvi Ólafsson, nema að leikur að fjarvídd sem
hafa verið áberandi í abstraktverkum Sigurðar lifir góðu
lífi í Tímanum og vatninu og sitthvað í samsetningu forma
og uppbyggingu á fleti má rekja allt aftur til Giottos,
Limbourgar bræðra og annarra meistara íkonamálverks-
ins.
Hér er frásögnin í fyrirrúmi sem Sigurður beitir með
einföldum og oft skemmtilegum hætti og virka sumar
myndanna barnslegar að sjá, þó ekki endilega í neikvæðri
merkingu. Hins vegar skortir myndirnar dýpt og drama-
tík sem þetta ódauðlega ljóð atómskáldsins efnisgerir
innra með manni. En Sigurður vinnur hverja mynd eins
og bókstaflega lýsingu á orðum fremur en tilfinningu. Því
verða myndirnar eins og myndasaga frekar en tilfinn-
ingalegt ferðalag.
Á móti kemur að efnistök Sigurðar falla prýðilega að
prentmiðlinum og er bókin að mörgu leyti hentugri til að
upplifa samhengi ljóðs og mynda en sjálf sýningin var,
enda þótti mér sýningarsalurinn heldur tjásulegur fyrir
málverkin. Í bókverkinu bætist líka við greining Þórs
Stefánssonar sem ber myndverk Sigurðar saman við ljóð
Steins sem hann les sem ástarljóð og gefur samhenginu
enn annan vinkil.
MYNDLIST
JÓN B.K. RANSU
TÍMINN OG VATNIÐ | Málverk Sigurðar Þóris Sigurðarsonar við
ljóð eftir Stein Steinar bbbmn
Myndverk: Sigurður Þórir. Laust mál: Þór Stefánsson. Útgefandi:
Sigurður Þórir, Reykjavík, 2008.
Myndlýsingar
Tíminn er eins og vatnið
og vatnið er kalt og djúpt
eins og vitund mín sjálfs
Guðrún Eva
„Hér eigum við höfund sem
áreiðanlega á eftir að vekja
alþjóðlega athygli, verði rétt
haldið á spöðunum.“
Morgunblaðið/Golli
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. NÓVEMBER 2008
12 LesbókGAGNRÝNI
Nýja barnasagan hans Guðbergs
Bergssonar (sem að sjálfsögðu er ekki
ætluð börnum) er allt í senn, ein-
staklega fyndin, áleitin og óþægileg. Í
Leitinni að barninu í gjánni, teflir
hann fram systkinunum Dóra og
Rósu, sem um sumt minna á sakleys-
ingjann Birting, í allegórískri frásögn
þar sem „raunveruleikanum“ er snúið
á haus.
Eins og svo oft áður tekst Guðbergi að höggva stór
skörð í brynju okkar (smá)borgaralegu gilda og afstöðu
til heimsins. Eftir stendur þjóðarsálin berskjölduð með
öllum sínum þversögnum; þar sem stofnunum og stöðl-
uðum hugmyndum er bjargað en barninu – fræi framtíð-
arinnar – gleymt. Spurningum um upprunann og æðri
gildi skapandi hugsunar er velt fram og aftur í æv-
intýralegu ferðalagi „Tossabekks“ Dóra og Rósu. Að
loknum lestrinum situr lesandinn upp með þá spurningu
hvort hans eigin „Tossabekkur“ muni rata „Tossabraut-
ina“ heim.
Tossabekkur á
Tossabraut
BÆKUR
SKÁLDSAGA | Leitin að barninu í gjánni
Eftir Guðberg Bergsson bbbbn
Fríða Björk Ingvarsdóttir
Þráinn Bertelsson fer fram og aftur í
tíma en stefnir þó í eina átt og gefur
mynd af sjálfum sér á mikilvægum
mótunartíma, segir okkur upp og ofan
af áratug í lífi sínu og dregur ekkert
undan, þ.e. ekkert sem hann man eftir.
Frásagnarmátinn er einkar skemmti-
legur og því skemmtilegri sem hann er
sundurlausari á yfirborðinu því tengsl-
in blasa við um leið og rýnt er í text-
ann. Það er helst að stemningin detti aðeins niður þegar
sagan verður hefðbundnari undir lokin en kemur ekki að
sök, þetta er einkar hlý og skemmtileg þroskasaga, eða
réttara sagt seinþroskasaga. Uppsetning á bókinni er
sérdeilis vel af hendi leyst.
Seinþroskasaga Þráins
SKÁLDSAGA | Ég ef mig skyldi kalla
Eftir Þráin Bertelsson. Skrudda gefur út. bbbbn
Árni Matthíasson
Benoît Duteurtre er ekki par hrifinn
af þjóðfélagi nútímans, eins og ráða
má af þessari stórskemmtilegu bók.
Hann beinir spjótum sínum að yf-
irborðs- og sölumennsku þeirri sem nú
er allsráðandi, en einnig að hverskyns
pólitískum rétttrúnaði og þeirri þrá-
hyggju sem gegnsýrir líf okkar; allir
verði að vera eins. Sögupersónan er
dæmi um mann sem leyfir sér að vera
öðruvísi, reykir og kann til að mynda
ekki að meta börn, og hlýtur fyrir miklar kárínur.
Hamast að rétttrúnaði
ÞÝDD SKÁLDSAGA | Litla stúlkan og sígarettan
Eftir Benoît Duteurtre. Skrudda gefur út. bbbnn
Árni Matthíasson
Einar blaðamaður á Síðdegisblaðinu
er enn og aftur kominn á stúfana og
glímir nú við flókna morðgátu á Ísa-
firði þar sem hefnd og græðgi búa að
baki. Sjöundi sonurinn er sjötta bók
höfundar um þennan breyska blaða-
mann sem á í vandræðum með sjálfan
sig og persónuleg sambönd sín.
Einar sver sig í ætt við harðsoðnar
(og sjúskaðar) andhetjur bandarískrar
glæpasagnahefðar (Hammet, Chandler, Spillane). Hann
býr að sterkri réttlætiskennd, er kaldhæðinn og kýnískur
en er þrátt fyrir allt mýkri en amerísku fyrirmyndirnar,
yrði enda tæplega trúverðugur hér á Fróni í allt of harðri
útgáfu. Hann á það til að vera ónærgætinn í blaðamanns-
hamnum en kann þó að skammast sín og sýna með-
bræðrum sínum samkennd.
Frásögnin er yfirleitt leikandi og hröð en þó hefði ef til
vill mátt þétta textann örlítið (t.d. í samtölum). Sjöundi
sonurinn er annars prýðileg afþreying og sæmilega snörp
hugvekja um mannleg samskipti og samfélagið í heild.
Hefnd og hremmingar
SKÁLDSAGA | Sjöundi sonurinn
Eftir Árna Þórarinsson JPV útgáfa 2008, 376 bls. bbbnn
Geir Svansson